Электронная библиотека
Форум - Здоровый образ жизни
Акупунктура, Аюрведа Ароматерапия и эфирные масла,
Консультации специалистов:
Рэйки; Гомеопатия; Народная медицина; Йога; Лекарственные травы; Нетрадиционная медицина; Дыхательные практики; Гороскоп; Правильное питание Эзотерика


Как читать эту книгу

Уважаемые читатели!

Перед вами – НЕ очередное учебное пособие на основе исковерканного (сокращенного, упрощенного и т. п.) авторского текста.

Перед вами прежде всего – ИНТЕРЕСНАЯ КНИГА НА ИНОСТРАННОМ ЯЗЫКЕ, причем настоящем, «живом» языке, в оригинальном, авторском варианте.

От вас вовсе не требуется «сесть за стол и приступить к занятиям». Эту книгу можно читать где угодно, например, в метро или лежа на диване, отдыхая после работы. Потому что уникальность метода как раз и заключается в том, что запоминание иностранных слов и выражений происходит ПОДСПУДНО, ЗА СЧЕТ ИХ ПОВТОРЯЕМОСТИ, БЕЗ СПЕЦИАЛЬНОГО ЗАУЧИВАНИЯ И НЕОБХОДИМОСТИ ИСПОЛЬЗОВАТЬ СЛОВАРЬ.

Существует множество предрассудков на тему изучения иностранных языков. Что их могут учить только люди с определенным складом ума (особенно второй, третий язык и т. д.), что делать это нужно чуть ли не с пеленок и, самое главное, что в целом это сложное и довольно-таки нудное занятие.

Но ведь это не так! И успешное применение Метода чтения Ильи Франка в течение многих лет доказывает: НАЧАТЬ ЧИТАТЬ ИНТЕРЕСНЫЕ КНИГИ НА ИНОСТРАННОМ ЯЗЫКЕ МОЖЕТ КАЖДЫЙ!

Причем

НА ЛЮБОМ ЯЗЫКЕ,

В ЛЮБОМ ВОЗРАСТЕ,

а также С ЛЮБЫМ УРОВНЕМ ПОДГОТОВКИ (начиная с «нулевого»)!

Сегодня наш Метод обучающего чтения – это более двухсот книг на пятидесяти языках мира. И сотни тысяч читателей, поверивших в свои силы!

Итак, «как это работает»?

Откройте, пожалуйста, любую страницу этой книги. Вы видите, что текст разбит на отрывки. Сначала идет адаптированный отрывок – текст с вкрапленным в него дословным русским переводом и небольшим лексико-грамматическим комментарием. Затем следует тот же текст, но уже неадаптированный, без подсказок.

Если вы только начали осваивать польский язык, то вам сначала нужно читать текст с подсказками, затем тот же текст без подсказок. Если при этом вы забыли значение какого-либо слова, но в целом все понятно, то не обязательно искать это слово в отрывке с подсказками. Оно вам еще встретится. Смысл неадаптированного текста как раз в том, что какое-то время – пусть короткое – вы «плывете без доски». После того как вы прочитаете неадаптированный текст, нужно читать следующий, адаптированный. И так далее. Возвращаться назад – с целью повторения – НЕ НУЖНО! Просто продолжайте читать ДАЛЬШЕ.

Сначала на вас хлынет поток неизвестных слов и форм. Не бойтесь: вас же никто по ним не экзаменует! По мере чтения (пусть это произойдет хоть в середине или даже в конце книги) все «утрясется», и вы будете, пожалуй, удивляться: «Ну зачем опять дается перевод, зачем опять приводится исходная форма слова, все ведь и так понятно!» Когда наступает такой момент, «когда и так понятно», вы можете поступить наоборот: сначала читать неадаптированную часть, а потом заглядывать в адаптированную. Этот же способ чтения можно рекомендовать и тем, кто осваивает язык не «с нуля».

Язык по своей природе – средство, а не цель, поэтому он лучше всего усваивается не тогда, когда его специально учат, а когда им естественно пользуются – либо в живом общении, либо погрузившись в занимательное чтение. Тогда он учится сам собой, подспудно.

Для запоминания нужны не сонная, механическая зубрежка или вырабатывание каких-то навыков, а новизна впечатлений. Чем несколько раз повторять слово, лучше повстречать его в разных сочетаниях и в разных смысловых контекстах. Основная масса общеупотребительной лексики при том чтении, которое вам предлагается, запоминается без зубрежки, естественно – за счет повторяемости слов. Поэтому, прочитав текст, не нужно стараться заучить слова из него. «Пока не усвою, не пойду дальше» – этот принцип здесь не подходит. Чем интенсивнее вы будете читать, чем быстрее бежать вперед, тем лучше для вас. В данном случае, как ни странно, чем поверхностнее, чем расслабленнее, тем лучше. И тогда объем материала сделает свое дело, количество перейдет в качество. Таким образом, все, что требуется от вас, – это просто почитывать, думая не об иностранном языке, который по каким-либо причинам приходится учить, а о содержании книги!

Главная беда всех изучающих долгие годы один какой-либо язык в том, что они занимаются им понемножку, а не погружаются с головой. Язык – не математика, его надо не учить, к нему надо привыкать. Здесь дело не в логике и не в памяти, а в навыке. Он скорее похож в этом смысле на спорт, которым нужно заниматься в определенном режиме, так как в противном случае не будет результата. Если сразу и много читать, то свободное чтение по-польски – вопрос трех-четырех месяцев (начиная «с нуля»). А если учить помаленьку, то это только себя мучить и буксовать на месте. Язык в этом смысле похож на ледяную горку – на нее надо быстро взбежать! Пока не взбежите – будете скатываться. Если вы достигли такого момента, когда свободно читаете, то вы уже не потеряете этот навык и не забудете лексику, даже если возобновите чтение на этом языке лишь через несколько лет. А если не доучили – тогда все выветрится.

А что делать с грамматикой? Собственно, для понимания текста, снабженного такими подсказками, знание грамматики уже не нужно – и так все будет понятно. А затем происходит привыкание к определенным формам – и грамматика усваивается тоже подспудно. Ведь осваивают же язык люди, которые никогда не учили его грамматику, а просто попали в соответствующую языковую среду. Это говорится не к тому, чтобы вы держались подальше от грамматики (грамматика – очень интересная вещь, занимайтесь ею тоже), а к тому, что приступать к чтению данной книги можно и без грамматических познаний.

Эта книга поможет вам преодолеть важный барьер: вы наберете лексику и привыкнете к логике языка, сэкономив много времени и сил. Но, прочитав ее, не нужно останавливаться, продолжайте читать на иностранном языке (теперь уже действительно просто поглядывая в словарь)!

Отзывы и замечания присылайте, пожалуйста, по электронному адресу frank@franklang.ru

Kazimierz W?adys?aw W?jcicki
(Казимеж Владыслав Вуйцицкий)

1. Walig?ra i Wyrwid?b1
(Валигора = Валигор и Вырвидуб)

?ona jednego my?liwca (жена одного охотника), zbieraj?c w lesie jagody (собирая в лесу чернику; las – лес; jagoda – ягода; jagody – мн. черника), porodzi?a tam bli?ni?ta (родила там близнецов: «близнецы»; porodzi? – уст. родить; bli?ni?ta – близнецы); a obydwa byli ch?opcy (и оба были мальчики); sama zaraz wnet umar?a (сама сразу же умерла, zaraz; wnet – сразу).

Zostawione niemowl?ta nie karmi?a ?adna z niewiast (оставленных младенцев не кормила ни одна из женщин; niemowl? – грудной ребёнок, младенец; m?wi? – говорить;niewiasta – женщина); jednego karmi?a wilczyca (одного кормила волчица), a drugiego nied?wiedzica (а другого – медведица). Co wykarmi?a wilczyca (/тот/, что = которого выкормила волчица), ten si? nazwa? Walig?ra (тот назвался Валигор; nazwa? si? – назваться; nazywa? si? – называться; jak si? nazywasz? – как тебя зовут?); drugi Wyrwid?b si? nazwa? (второй Вырвидубом назвался; drugi – другой; второй). Pierwszy si?? wali? g?ry (первый силой валил горы), drugi (второй), jakby k?osy zbo?a (словно колосья хлебов = хлебные колосья; zbo?e – хлеба), najt??sze wyrywa? d?by (самые рослые вырывал дубы; t?gi – крупный, рослый).

?ona jednego my?liwca, zbieraj?c w lesie jagody, porodzi?a tam bli?ni?ta; a obadwa byli ch?opcy, sama zaraz wnet umar?a.

Zostawione niemowl?ta nie karmi?a ?adna z niewiast: jednego karmi?a wilczyca, a drugiego nied?wiedzica. Kt?rego wykarmi?a wilczyca, ten si? nazwa? Walig?ra; drugi Wyrwid?b si? nazwa?. Pierwszy si?? wali? g?ry, drugi jakby k?osy zbo?a najt??sze wyrywa? d?by.

?e si? kochali wzajemnie (так как они любили друг друга; ?e – так как; kocha? si? – любить друг друга; wzajemnie – взаимно, обоюдно), wychodzili na w?dr?wk? (выходили = отправились в путешествие; wychodzi? – выходить; w?dr?wka – путешествие, поход), by obchodzi? ?wiat szeroki (чтобы обойти белый свет: «широкий свет»; szeroki – широкий; p?j?? w szeroki ?wiat – пуститься по белу свету). Id? przez puszcz? ciemn? dzie? jeden i drugi (идут через тёмный дремучий лес день и второй; puszcza – пуща; дремучий лес); w dniu si? trzecim zatrzymali (на третий день остановились: «в третьем дне остановились»), bo drog? zapar?a g?ra (потому что дорогу заперла = перегородила гора; zaprze? – запереть) i skalista, i wysoka (и скалистая, и высокая).

– Co my zrobiem teraz (что мы сделаем сейчас; zrobiem = zrobimy), bracie (брат; brat)?! – Wyrwid?b smutnie zawo?a (Вырвидуб восклицает = воскликнул печально; smutnie – печально).

?e si? kochali wzajemnie, wychodzili na w?dr?wk?, by obej?? ?wiat szeroki. Id? przez puszcz? ciemn? dzie? jeden i drugi, w dniu si? trzecim zatrzymali, bo drog? zapar?a g?ra i skalista, i wysoka.

– Co my zrobim teraz, bracie? – Wyrwid?b smutnie zawo?a.

– Nie troskaj si? (не беспокойся; troszczy? si? o kogo?, co? – заботиться, беспокоиться о ком-л., чём-л.), bracie mi?y (брат милый), ja t? g?r? precz odrzuc? (я эту гору отброшу прочь), by nam droga woln? by?a (чтобы нам дорога свободной = свободна была; wolny – свободный).

I podpiera j? plecami (и подпирает её спиной; plecy – мн. спина), i przewraca g?r? z trzaskiem (и переворачивает гору с треском); odsun?? j? na p?? mili (отодвинул её на полмили). Poszli sobie zatem dalej (пошли себе таким образом дальше; zatem – следовательно, итак, таким образом).

– Nie troskaj si?, bracie mi?y, ja t? g?r? precz odrzuc?, by nam droga woln? by?a.

I podpiera j? plecami, i przewraca g?r? z trzaskiem; odsun?? j? na p?? mili. Poszli sobie zatem dalej.

Id? prosto (идут прямо), a? d?b wielki stoi na ?rodku drogi (/видят/ дуб большой стоит посреди дороги; a? – вплоть до; пока не; ?rodek – середина); zatrzymuje ich w pochodzie (задерживает их в пути: «в шествии»; poch?d – шествие). Wyrwid?b wi?c naprz?d idzie (стало быть = поэтому Вырвидуб идёт вперёд; wi?c – итак, следовательно, стало быть), obejmuje go r?koma (обхватывает его руками; obejmowa? – обнимать, обхватывать), wyrywa z ca?ym korzeniem i rzuca na blisk? rzek? (вырывает со всем корнем и бросает на близкую реку).

Id? prosto, a? d?b wielki stoi na ?rodku drogi; zatrzymuje ich w pochodzie. Wyrwid?b wi?c naprz?d idzie, obejmuje go r?koma, wyrywa z ca?ym korzeniem i rzuca na blisk? rzek?.

Ale chocia? tacy mocni (но хотя они /и/ такие сильные /были/; taki – такой), nogi przecie? utrudzili (ноги всё-таки натрудили); wi?c pod lasem odpocz?li (поэтому у леса отдохнули; pod – под; возле; у; odpocz?? – отдохнуть). Jeszcze sen nie sklei? powiek (ещё сон неf склеил веки: «век»; powieka – веко), patrz? (смотрят), a? ma?y cz?owieczek leci ku nim (маленький человечек летит к ним), lecz tak pr?dko (но так быстро), ?e ptak ?aden ni zwierz ?aden nie potrafi?by go zgoni? (что ни одна птица и ни один зверь не смог бы его догнать; potrafi? – суметь, смочь; zwierz – собир. звери; zgoni? = zegna? – согнать; загнать /например, лошадь/).

Zdziwieni (удивлённые), wstaj? na nogi (встают на ноги), gdy on cz?eczek w ptasim locie zatrzymuje si? przed nimi (когда оный человечек в птичьем полёте останавливается перед ними; lot – полёт; on – уст. высок. оный; cz?ek – книжн. человек).

Ale chocia? tacy mocni, nogi przecie? utrudzili, wi?c pod lasem odpocz?li. Jeszcze sen nie sklei? powiek, patrz?, a? ma?y cz?owieczek leci ku nim, lecz tak pr?dko, ?e ptak ?aden ni zwierz ?aden nie potrafi?by go zgoni?.

Zdziwieni wstaj? na nogi, gdy on cz?eczek w ptasim locie zatrzymuje si? przed nimi.

– Jak si? macie (как поживаете; mie? si? – чувствовать себя, поживать), parobczaki (парни; parobczak – парень, парубок)! – rzek? weso?o i rado?nie (сказал весело и радостно; rzec – сказать, произнести, молвить) – widz? (вижу), ?e?cie utrudzeni (что вы утомились: «утомлённые»; utrudzi? si? – натрудиться, утомиться; ?e – что; jeste?cie – вы есть); je?li wola wasza b?dzie (если будет ваша воля), w jednej chwili was zanios? tam (в одно мгновение вас отнесу – отвезу туда; chwila – минута; момент, мгновение; w jednej chwili – в одну минуту, в одно мгновение), gdzie jeno za??dacie (куда только захотите: «потребуете»; za??da? – потребовать; jeno – книжн. только).

Rozwin?? pi?kny kobierzec (развернул красивый ковёр).

– No (ну), siadajcie spo?y ze mn? (садитесь вместе со мной; spo?y = spo?em – уст. вместе)!

– Jak si? macie, parobczaki?! – rzek? weso?o i rado?nie – widz?, ?e?cie utrudzeni, je?li wola wasza b?dzie, w jednej chwili was zanios? tam, gdzie jeno za??dacie.

Rozwin?? pi?kny kobierzec.

– No, siadajcie spo?y ze mn?!

Wyrwid?b wi?c z Walig?ra usiedli wygodnie na nim (Вырвидуб с Валигором сели удобно на нём, usi??? – сесть). Cz?eczek klasn?? (человечек хлопнул в ладоши; klasn?? – хлопнуть/ударить в ладоши), a kobierzec niesie ich, by ptak na skrzyd?ach (а ковёр несёт их бы = будто птица на крыльях).

– Zapewne was to dziwi?o (вероятно, вас то удивило: «удивляло»; dziwi? – удивлять)? – cz?eczek ma?y znowu rzeknie (молвит снова маленький человечек, rzekn?? = rzec) – ?em tak pr?dko bieg? po ziemi (что я так быстро бежал по земле): widzicie (видите), oto trzewiki (вот башмаки), com dosta? od czarownika (что я получил от /одного/ колдуна); kiedy wdziej? (когда я /их/ надену), wtedy biegn? (тогда бегу): co krok (что шаг) – to mila (то миля); co skocz? (что прыжок: «прыгну»; skoczy? – прыгнуть) – to dwie (то две).

Wyrwid?b wi?c z Walig?r? usiedli wygodnie na nim. Cz?eczek klasn??, a kobierzec niesie ich, by ptak na skrzyd?ach.

– Zapewne was to dziwi?o? – cz?eczek ma?y znowu rzeknie – ?em tak pr?dko bieg? po ziemi: widzicie, oto trzewiki, com dosta? od czarownika; kiedy wdziej?, wtedy biegn?: co krok – to mila, co skocz? – to dwie.

Walig?ra prosi tedy (Валигор просит тогда), Wyrwid?b ??czy swe pro?by (Вырвидуб присоединяется со своими просьбами: «присоединяет свои просьбы»; ??czy? – присоединять), by da? po jednym trzewiku (чтобы он /им/ дал по одному башмаку), bo chocia? s? tacy mocni (потому что, хотя они /и/ такие сильные), jednak droga nogi trudzi (однако дорога ноги утомляет). Poruszony wi?c pro?bami (тогда, растроганный просьбами; poruszy? – взволновать; тронуть, растрогать), podarowa? im trzewiki (подарил он им башмаки). Gdy niema?o ulecieli (когда немало отлетели = пролетели; ulecie? – отлететь), zsadzi? ich pod wielkim miastem (высадил у большого города; pod – под; у), a w tym mie?cie by? smok wielki (а в том городе был дракон большой = огромный; wielki – большой), co dzie? wiele ludzi zjada? (ежедневно много людей съедал, co dzie? – ежедневно).

Kr?l og?osi? (король объявил):

Walig?ra prosi tedy, Wyrwid?b ??czy swe pro?by, by da? po jednym trzewiku, bo chocia? s? tacy mocni, jednak droga nogi trudzi. Poruszony pro?bami podarowa? im trzewiki! Gdy niema?o ulecieli, zsadzi? ich pod wielkim miastem, a w tym mie?cie by? smok wielki, kt?ry co dzie? wiele ludzi zjada?.

Kr?l og?osi?:

„Kto si? znajdzie (/если/ найдётся кто = кто-то), ?e tego smoka zabije (что = кто этого дракона убьёт), dwie mam c?ry do wyboru (двух имею дочерей на выбор; c?ra – книжн. дочь, wyb?r – выбор; do wyboru – на выбор): jedn? oddam mu za ?on? i po ?mierci tron sw?j oddam (одну отдам ему в жёны и после смерти трон свой отдам; za – в /при указании на должность, функцию, и т. д./, za ?on? – в жёны)“.

Staj? wi?c bracia przed kr?lem (стоят братья перед королём), o?wiadczaj? sw? gotowo?? (заявляют о своей готовности: «свою готовность»), ?e zabij? tego smoka (что убьют этого дракона). Pokazano im jaskini? (показано = показали им пещеру), gdzie ten potw?r zamieszkiwa? (где это чудовище обитало; zamieszkiwa? – проживать, жить, обитать). Id? ?mia?o (идут смело); na p?? drogi on si? ma?y cz?eczek zjawia (на полпути оный маленький человечек появляется; droga – дорога, путь).

„Kto si? znajdzie, ?e tego smoka zabije! – dwie mam c?ry, do wyboru; jedn? oddam mu za ?on? i po ?mierci tron sw?j oddam”.

Staj? wi?c bracia przed kr?lem, o?wiadczaj? sw? gotowo??, ?e zabij? tego smoka. Pokazano im jaskini?, gdzie ten potw?r zamieszkiwa?. Id? ?mia?o; na p?? drogi a? si? ma?y cz?eczek zjawia.

– Jak si? macie, przyjaciele (как поживаете, друзья)! Wiem (я знаю), gdzie kres jest waszej drogi (где конец вашего пути, kres – край; конец), lecz pos?uchajcie mej rady (но послушайте моего совета; mej = mojej; rada – совет): w??? ka?dy na nog? trzewik (надень = наденьте каждый на ногу башмак), bo smok jak wyskoczy nagle (потому что дракон как выскочит внезапно; nagle – вдруг, неожиданно, внезапно), nie da nawet machn?? r?k? (не даст даже махнуть рукой).

Pos?uchali m?drej rady (послушали мудрого совета). Wyrwid?b stan?? przed jam? (Вырвидуб встал перед ямой), wzni?s? z zamachem d?b ogromny (поднял огромный дуб с замахом = замахнувшись; zamach – взмах; замах), by jak tylko ?eb uka?e (чтобы как только голову покажет; ?eb – голова животного), jednym ciosem smoka zg?adzi? (одним ударом дракона убить: «убил»; zg?adzi? – убить). Walig?ra zaszed? z ty?u i jaskini? z szczerej ska?y trz?sie jakby snopem ?yta (Валигор зашёл сзади и пещерой из чистой скалы трясёт словно снопом ржи; ty? – зад; z ty?u – сзади;szczery – перен. чистый).

– Jak si? macie, przyjaciele! wiem, gdzie kres jest waszej drogi, lecz pos?uchajcie mej rady: w??? ka?dy na nog? trzewik, bo smok jak wyskoczy nagle, nie da nawet machn?? r?k?.

Pos?uchali m?drej rady. Wyrwid?b stan?? przed jam?, wzni?s? z zamachem d?b ogromny, by jak tylko ?eb uka?e, jednym ciosem smoka zg?adzi?. Walig?ra zaszed? z tylu i jaskini? z szczerej ska?y trz?sie jakby snopem ?yta.

Smok wypada z jamy nagle (дракон выскакивает вдруг из ямы; wypada? – выбегать; выскакивать), a Wyrwid?b, przestraszony (а Вырвидуб, испуганный), zapomniawszy i o k?odzie (забыв и о бревне), co j? trzyma? w obu r?kach (что его = которое держал обеими руками: «в обеих руках»), szcz??ciem (счастье: «счастьем»), ?e wdzia? dany trzewik (что надел данный = подаренный башмак; da? – дать), bo uskoczy? na dwie mile (потому что отпрыгнул на две мили). Smok go nie mog?c dogoni? (дракон, не в силах его догнать; m?c – мочь), obr?ci? na Walig?r? (повернул на Валигора); ten w przestrachu ska?? podni?s? i z zamachem silnie rzuci? (тот, в испуге, скалу поднял и, замахнувшись, сильно бросил), a g?az ?wiszcz?c pad? na ziemi? i przycisn?? ogon smoka (а скала со свистом упала на землю и придавила хвост дракона; g?az – скала; валун, большой камень; przycisn?? – прижать, придавить). Walig?ra, cho? tak mocny (Валигор, хоть так = такой сильный), w ty? uskoczy? na dwie mile i zobaczy? brata swego (назад отпрыгнул на две мили и увидел своего брата; swego = swojego).

Smok wypada z jamy nagle, a Wyrwid?b przestraszony, zapomniawszy i o k?odzie, co j? trzyma? w obu r?kach, szcz??ciem, ?e wdzia? dany trzewik, bo uskoczy? na dwie mile. Smok go nie mog?c dogoni?, obr?ci? si? na Walig?r?; ten w przestrachu ska?? podni?s? i z zamachem silnie rzuci?, a g?az, ?wiszcz?c, pad? na ziemi? i przycisn?? ogon smoka. Walig?ra, cho? tak mocny, w ty? uskoczy? na dwie mile i zobaczy? brata swego.

– Id?my teraz, bracie, razem (идём теперь, брат, вместе); smok si? z miejsca nie poruszy (дракон с места не двинется), ty go uderz k?od? d?bu (ты его ударь дубовым бревном: «бревном дуба»), a ja go przywal? g?r? (а я его привалю горой).

Id? naprz?d wi?cej ?mia?o (идут вперёд ещё смелее: «больше смело»; wi?cej – больше); jeden w r?ku niesie g?r? (один в руке несёт гору), a drugi d?bem wywija (а второй дубом размахивает). Zawy? smok jak stado wilk?w (завыл дракон как стая волков; stado – стадо; стая), widz?c obu przeciwnik?w (видя обоих противников); chcia? si? rzuci? (хотел /на них/ броситься), lecz daremnie (но тщетно), ogon ci??ki g?az przyciska (хвост прижимает тяжёлая скала). Wyrwid?b uderza silnie i rozgniata ?eb na miazg? (Вырвидуб ударяет = ударил сильно и размозжил голову дракона; rozgnie?? – раздавить; miazga – размельчённая масса; rozgnie?? na miazg? – раздробить; размозжить), a brat jego rzuca g?r? i zakrywa ca?e ?cierwo (а брат его бросает гору и закрывает /ей/ всю тушу; ?cierwo – падаль, труп /животного/).

Kr?l ju? czeka? (король уже ждал) przyj?? obu i da? im po jednej c?rze (принял обоих и дал им по одной дочери; c?ra); a kiedy nied?ugo umar? (а когда вскоре умер), kr?lestwem si? podzielili i szcz??liwie sobie ?yli (королевством /между собой/ поделились и счастливо себе жили).

– Id?my teraz, bracie, razem, smok si? z miejsca nie poruszy, ty go uderz k?od? d?bu, a ja go przywal? g?r?.

Id? wprz?d wi?cej ?mia?o, jeden w r?ku niesie g?r?, a drugi d?bem wywija. Zawy? smok jak stado wilk?w, widz?c obu przeciwnik?w: chcia? si? rzuci?, lecz daremnie, ogon ci??ki g?az przyciska. Wyrwid?b uderza silnie i rozgniata ?eb na miazg?, a brat jego rzuca g?r? i zakrywa ca?e ?cierwo.

Kr?l ju? czeka?; przyj?? obu i da? im po jednej c?rze; a kiedy nied?ugo umar?, kr?lestwem si? podzielili i szcz??liwie sobie ?yli.

2. Szklana g?ra
(Стеклянная гора)

Na wysokiej szklanej g?rze sta? zamek ca?y z?oty (на высокой стеклянной горе стоял замок весь из золота: «весь золотой»; ca?y – целый, весь; z?oty – золотой), a przed zamkiem by?a jab?o? (а перед замком была яблоня), a na jab?oni z?ote jab?ka (а на яблоне – золотые яблоки). Kto by z?ote jab?ko urwa? (/тот/, кто бы золотое яблоко сорвал; urwa? – оторвать; сорвать), wszed?by do z?otego zamku (вошёл бы в золотой замок; do – в /внутрь/), a w srebrnej jednej komnacie ukryta by?a kr?lewna zakl?ta (а /там/ в одном серебряном покое была спрятана зачарованная принцесса; komnata – палата, покой; ukry? – укрыть; спрятать; kr?lewna – королевна; принцесса), dziwnej urody (удивительной красоты; dziwny – странный, удивительный; uroda – красота). A mia?a skarby niezrachowane (а имела = были у неё сокровища бесчисленные; mie? – иметь;rachowa? – считать), piwnice pe?ne drogich kamieni i w izbach zamku skrzynie ze z?otem (подвалы, полные дорогих = драгоценных камней и в помещениях замка сундуки с золотом; piwnica – погреб; подвал, drogi – дорогой; drogie kamienie – драгоценные камни).

Na wysokiej szklanej g?rze sta? zamek ca?y z?oty, a przed zamkiem by?a jab?o?, a na jab?oni z?ote jab?ka. Kto by z?ote jab?ko urwa?, wszed?by do z?otego zamku, a w srebrnej jednej komnacie ukryta by?a kr?lewna zakl?ta, dziwnej urody. A mia?a skarby niezrachowane, piwnice pe?ne drogich kamieni i w izbach zamku skrzynie ze z?otem.

Wielu si? zbiega?o rycerzy od dawna (много сбегалось/сходилось рыцарей уже давно; od dawna – с давних пор, уже давно; dawno – давно), lecz na pr??no si?owali (но напрасно силились; na pr??no – напрасно, pr??no – напрасно, тщетно), by si? wedrze? na g?r? (чтобы взобраться на гору). Na koniu ostro podkutym niejeden dar? si? daremnie i z po?owy stromej g?ry z ci??kim szwankiem spada? (на остро подкованном коне многие карабкались тщетно и с половины крутой горы с большим ущербом падали; niejeden – не один, многие; daremnie – напрасно, тщетно; szwank – вред, ущерб). ?amali r?ce (ломали ноги), nogi i karki (руки и шеи; kark – шея /задняя часть/).

Pi?kna kr?lewna z jednego okna patrzy?a z ?alem (прекрасная принцесса из одного окна смотрела с грустью; ?al – тоска, грусть, печаль), jak pr??no tacy rycerze dorodni na dzielnych koniach darli si? na g?r? (как напрасно такие статные рыцари на добрых конях карабкались на гору; taki – такой; dzielny – стойкий; энергичный; dzielny ko? – добрый конь)! Widok kr?lewny zagrzewa? serca (вид/появление принцессы согревало сердца; widok – вид, появление/пребывание в поле зрения). Zbiegali si? zewsz?d ze czterech stron ?wiata (сбегались отовсюду, со /всех/ четырёх сторон света), a biedna dziewica ju? lat siedem daremnie wygl?da?a zbawcy (а бедная девица уже лет семь тщетно поджидала спасителя; wygl?da? – выглядывать; ждать, дожидаться; zbawca – спаситель; zbawia? – спасать, избавлять)!

Wielu si? zbiega?o rycerzy od dawna, lecz na pr??no si?owali, by si? wedrze? na g?r?. Na koniu ostro podkutym niejeden dar? si? daremnie i z po?owy stromej g?ry z ci??kim szwankiem spada?. ?amali r?ce, nogi i karki.

Pi?kna kr?lewna z jednego okna patrzy?a z ?alem, jak pr??no tacy rycerze dorodni na dzielnych koniach darli si? na g?r?! Widok kr?lewny zagrzewa? serca. Zbiegali si? zewsz?d ze czterech stron ?wiata, a biedna dziewica ju? lat siedem daremnie wygl?da?a zbawcy!

Niema?o le?a?o trup?w rycerzy i koni woko?o szklanej g?ry (немало лежало трупов рыцарей и коней вокруг стеклянной горы); wielu konaj?cych (много умирающих; kona? – умирать), z po?amanymi ?ebrami (со поломанными рёбрами), bole?nie st?ka?o (болезненно стонало). By? to cmentarz prawdziwy (было это настоящее кладбище).

Ju? rok si?dmy za trzy doby mia? si? sko?czy? (уже седьмой год через трое суток должен был закончиться; za – через /о времени/; doba ж. – сутки), gdy w z?otej zbroi rycerz nadjecha? pod strom? g?r? (когда в золотых доспехах подъехал рыцарь под крутую гору; zbroja ж. – латы, доспехи). Rozp?dzi? konia (разогнал коня), wdar? si? w p?? g?ry z podziwem wszystkich (взобрался в половину = до половины горы с = к изумлению всех), kt?rzy patrzali (которые смотрели), i wr?ci? szcz??liwie (и вернулся счастливо). Nazajutrz r?wno ze ?witem znowu (на следующий день снова точно с рассветом; jutro – завтра, nazajutrz – на следующий день; r?wno – ровно,), gdy mu si? pierwsza uda?a pr?ba (когда ему удалась первая попытка), rozp?dza swego rumaka (разгоняет своего скакуна; rumak – поэт. конь, скакун), st?pa po g?rze (шагает по горе, st?pa? – ступать, шагать), jako po ziemi (как по земле; jako – как), iskry z podkowy b?yskaj? (искры из = из-под подковы сверкают; b?yszcze? – блестеть, сверкать); patrz? zdziwieni wszyscy rycerze (смотрят удивлённые все рыцари) – ju? blisko wierzcho?ka g?ry (уже близко до вершины горы; blisko czego? – близко до чего-л.). Nied?ugo spojrz? znowu (вскоре посмотрят снова), a? on stoi pod jab?oni? (а он стоит под яблоней; a? – вплоть до, аж).

Niema?o le?a?o trup?w rycerzy i koni woko?o szklanej g?ry; wielu konaj?cych, z po?amanymi ?ebrami, bole?nie st?ka?o. By? to cmentarz prawdziwy.

Ju? rok si?dmy za trzy doby mia? si? sko?czy?, gdy w z?otej zbroi rycerz nadjecha? pod strom? g?r?. Rozp?dzi? konia, wdar? si? w p?? g?ry z podziwem wszystkich, kt?rzy patrzali, i wr?ci? szcz??liwie. Nazajutrz r?wno ze ?witem znowu, gdy mu si? pierwsza uda?a pr?ba, rozp?dza swego rumaka, st?pa po g?rze, jako po ziemi, iskry z podkowy b?yskaj?; patrz? zdziwieni wszyscy rycerze – ju? blisko wierzcho?ka g?ry. Nied?ugo spojrz? znowu, a? on stoi pod jab?oni?.

Wtem si? wielki zrywa sok?? (вдруг поднимается /в воздух/ большой сокол), zaszumia? skrzyd?em szerokim i uderzy? konia w oczy (зашумел широким крылом и ударил коня в глаза). Rumak parska (конь фыркает), nozdrza wzdyma i naje?a g?st? grzyw? (ноздри раздувает и ощетинивает густую гриву); stan?? d?ba wystraszony (встал на дыбы, испуганный; stan?? d?ba – встать на дыбы; d?b – дуб), nogi mu si? o?lizguj? (ноги ему = у него поскальзываются; ?liski – скользкий), pada nazad i z rycerzem porysowa? szklan? g?r? (падает назад и с рыцарем поцарапал стеклянную гору; nazad – уст. диал. назад; porysowa? – исцарапать, поцарапать); a z rumaka i rycerza zosta?y jeno ko?ci (а с = от скакуна и рыцаря остались только кости; jeno – книжн. только), co brz?cza?y w zbitej zbroi jako suchy groch w p?cherzu (что бренчали в разбитых латах как сухой горох в пузыре).

Wtem si? wielki zrywa sok??, zaszumia? skrzyd?em szerokim i uderzy? konia w oczy. Rumak parska, nozdrza wzdyma i naje?a g?st? grzyw?; stan?? d?ba wystraszony, nogi mu si? o?lizguj?, pada nazad i z rycerzem porysowa? szklan? g?r?; a z rumaka i rycerza zosta?y jeno ko?ci, co brz?cza?y w zbitej zbroi jako suchy groch w p?cherzu.

Si?dmy rok si? jutro ko?czy? (седьмой год /на/ завтра = на следующий день заканчивался), a? nadchodzi ?ak urodny (как приходит статный школяр; ?ak – ист. школяр, бедный студент; urodny – уст. красивый; статный), m?ody, silny i wysoki (молодой, сильный и высокий). Patrzy (смотрит), jak rycerzy wielu ?amie karki nadaremnie (как многие рыцари бесполезно ломают шеи); podchodzi pod ?lisk? g?r? i bez konia si? gramoli (подходит к скользкой горе и без коня карабкается; pod – под, к). Ju? od roku s?ysza? (уже от года = год слышал = услышал; od roku – уже год), b?d?c w domu jeszcze (будучи дома ещё), o kr?lewnie (о принцессе), co zakl?ta w z?otym zamku siedzi (что, заколдованная, в золотом замке сидит), na wierzcho?ku g?ry szklanej (на вершине стеклянной горы). Poszed? przeto do lasu (поэтому он пошёл в лес), zabi? rysia i pazury ostre (убил рысь и когти острые), d?ugie przyprawi? sobie na r?ce i do dw?ch n?g umocowa? (длинные, приделал себе на руки и к двум = к обеим ногам /их/ прикрепил; do – к; mocny – сильный; крепкий).

Si?dmy rok si? jutro ko?czy?, a? nadchodzi ?ak urodny, m?ody, silny i wysoki. Patrzy, jak rycerzy wielu ?amie karki nadaremnie; podchodzi pod ?lisk? g?r? i bez konia si? gramoli. Ju? od roku s?ysza?, b?d?c w domu jeszcze, o kr?lewnie, co zakl?ta w z?otym zamku siedzi, na wierzcho?ku g?ry szklanej. Poszed? przeto do lasu, zabi? rysia i pazury ostre, d?ugie przyprawi? sobie na r?ce i do dw?ch n?g umocowa?.

Tak? broni? opatrzony (снабжённый таким оружием; bro? – оружие), dar? si? ?mia?o na garb szklany (карабкался смело на стеклянный горб); s?o?ce by?o na zachodzie (солнце было на западе = день клонился к закату; zach?d – запад; закат), ?ak w po?owie drogi usta? (школяр на полпути остановился; usta? – перестать; остановиться; w po?owie drogi – на полпути), zm?czony ledwie oddycha (усталый едва дышит), pragnienie spiek?o mu wargi (жажда спалила = иссушила ему губы; spiec – обжечь, сжечь, спалить;spieczone wargi – спёкшиеся губы)! Czarna chmura nadp?yn??a (наплыла чёрная туча; nadp?yn?? – приплыть, подплыть; наплыть; nadp?yn??y chmury – наплыли тучи), pr??no b?aga i zaklina (тщетно молит и умоляет; b?aga? – умолять; zaklina? – заклинать; молить), by cho? kropl? uroni?a (чтобы она хоть каплю /вниз/ уронила). Na pr??no otwiera? usta (напрасно открывал рот)! Chmura czarna przep?yn??a (туча чёрная проплыла; przep?yn?? – проплыть), ani ros? nie zwil?y?a warg spieczonych jak skorupy (даже росой не увлажнила губ спёкшихся, как скорлупы = скорлупа; ani – ни; даже и не; skorupa – скорлупа;wilgo? – сырость; влага).

Tak? broni? opatrzony, dar? si? ?mia?o na garb szklany; s?o?ce by?o na zachodzie, ?ak w po?owie drogi usta?, zm?czony ledwie oddycha, pragnienie spiek?o mu wargi! Czarna chmura nadp?yn??a, pr??no b?aga i zaklina, by cho? kropl? uroni?a. Na pr??no otwiera? usta! Chmura czarna przep?yn??a, ani ros? nie zwil?y?a warg spieczonych jak skorupy.

Pokaleczy? krwawo nogi (изранил кроваво = в кровь он ноги; krwawy – кровавый), r?koma si? jeno trzyma (держится только руками). S?o?ce zasz?o (зашло солнце) – patrzy w g?r? (вверх он смотрит); aby dojrza? jej wierzcho?ka (чтоб увидеть её вершины = вершину; wierzcho?ek – вершина), musia? tak zadziera? g?ow? (должен был так задирать голову; musie? – быть должным/вынужденным), ?e mu barania czapka spad?a (что у него баранья шапка упала). Spojrzy na d?? (посмотрит вниз; d?? – низ; na d?? – вниз), jaka przepa?? (какая пропасть)! Tam ?mier? pewna i niechybna (там смерть верная и неизбежная; pewny – надёжный, верный; niechybny – неизбежный, неминуемый)! Z przegni?ych trup?w smr?d wielki zadusza? oddech czysty (большой = сильный смрад от сгнивших трупов душил чистое дыхание = преграждал дыхание), by?y to szcz?tki zuchwa?ej m?odzi (были это останки дерзкой молодёжи; m??d? – уст. молодёжь), co si? darli jak on tutaj (что карабкались как он здесь).

Pokaleczy? krwawo nogi, r?koma si? jeno trzyma. S?o?ce zasz?o – patrzy w g?r?; aby dojrza? jej wierzcho?ka, musia? tak zadziera? g?ow?, ?e mu barania czapka spad?a. Spojrzy na d??, jaka przepa??! Tam ?mier? pewna i niechybna! Z przegni?ych trup?w smr?d wielki zadusza? oddech czysty, by?y to szcz?tki zuchwa?ej m?odzi, co si? darli jak on tutaj.

Ju? mrok ciemny (уже мрак = ночь тёмная), gwiazdy blado o?wieca?y szklan? g?r? (звёзды тускло освещали стеклянную гору; blady – бледный; тусклый), a ?ak m?ody (а молодой школяр), jak przykuty (как прикованный), na skrwawionych r?kach wisi (на окровавленных руках висит). Wy?ej drze? si? ju? nie mo?e (выше лезть уже не может; drze? si? – лезть, карабкаться), bo wyczerpa? wszystkie si?y (потому что исчерпал все силы); sam nie wiedz?c (сам не зная), co pocz?? (что делать; pocz?? – книжн. начать; co pocz??? – что делать), wyci?gniony czeka ?mierci (вытянувшийся = вытянувшись ждёт смерти; wyci?gn?? si? – вытянуться). Nagle sen sklei? oczy (вдруг сон склеил веки: «глаза»), zapomina (забывает), k?dy le?y (где лежит; k?dy – уст. где), strudzony smacznie usypia (утомлённый сладко засыпает; smaczny – сладкий /о сне/); lecz cho? we ?nie (но, хотя и во сне; cho? – хотя и), ostre szpony tak g??boko w szk?o zapoi? (острые когти так глубоко в стекло вонзил: «запоил»; zapoi? – запоить), ?e przespa? si? do p??nocy (что поспал = проспал до полуночи; przespa? si? – поспать), nie zleciawszy z onej g?ry (не слетев с оной горы; zlecie? – слететь, свалиться;on – уст. книжн. оный).

Ju? mrok ciemny, gwiazdy blado o?wieca?y szklan? g?r?, a ?ak m?ody, jak przykuty, na skrwawionych r?kach wisi. Wy?ej drze? si? ju? nie mo?e, bo wyczerpa? wszystkie si?y; sam nie wiedz?c, co pocz??, wy ci?gniony czeka ?mierci. Nagle sen sklei? oczy, zapomina, k?dy le?y, strudzony smacznie usypia; lecz cho? we ?nie, ostre szpony tak g??boko w szk?o zapoi?, ?e przespa? si? do p??nocy, nie zleciawszy z onej g?ry.

Z?otej jab?onki pilnowa? sok?? (за золотой яблонькой присматривал сокол; pilnowa? kogo?, czego? – присматривать за кем-л., чем-л.), co zrzuci? z koniem rycerza (/тот/, что сбросил рыцаря с конём); zawsze w nocy jak czujny stra?nik oblata? g?r? woko?o (всегда ночью как бдительный сторож облетал вокруг горы: «гору вокруг»; w nocy – ночью). Zaledwie ksi??yc wyszed? zza chmury (едва месяц вышел из-за тучи; ksi??yc – луна, месяц), uni?s? si? z jab?oni i kr???c w powietrzu (поднялся с яблони и, кружа в воздухе; unie?? si? – подняться), zobaczy? ?aka (увидел школяра).

?akomy ?cierwu (жадный /до/ падали; ?akomy – жадный; ?cierwo – падаль), pewny (уверенный), ?e trup ?wie?y (что /это/ свежий труп), spuszcza si? nagle i siada (он вдруг опускается и садится). Lecz ?ak ju? nie spa? (но школяр уже не спал), dojrza? soko?a i postanowi? z jego pomoc? uratowa? si? z tej g?ry (заметил сокола и решил с его помощью спастись = выбраться с этой горы; uratowa? si? z czego? – спастись от чего-л.).

Z?otej jab?onki pilnowa? sok??, co zrzuci? z koniem rycerza; zawsze w nocy jak czujny stra?nik oblata? g?r? woko?o. Zaledwie ksi??yc wyszed? zza chmury, uni?s? si? z jab?oni i kr???c w powietrzu, zobaczy? ?aka.

?akomy ?cierwu, pewny, ?e trup ?wie?y, spuszcza si? nagle i siada. Lecz ?ak ju? nie spa?, dojrza? soko?a i postanowi? z jego pomoc? uratowa? si? z tej g?ry.

Sok?? zapu?ci? szpony ostre w cia?o (сокол погрузил острые когти в тело /школяра/). ?ak wytrzyma? b?l m??nie i uchwyci? za nogi ptaka (школяр выдержал боль мужественно и ухватил птицу за ноги); ten przestraszony uni?s? go wysoko nad zamek i pocz?? kr??y? woko?o wysokiej wie?y (тот, испуганный = испугавшись, поднял его высоко над замком и начал кружить вокруг высокой башни). ?ak krzepko si? trzyma? (школяр крепко держался), patrza? na l?ni?cy zamek (смотрел на блестящий замок; l?ni? – сверкать, сиять, блестеть), co przy bladych promieniach miesi?ca ?wieci? jak md?a lampa (что при бледных лучах месяца светил = светился как тусклая лампа); patrza? na okna wysokie (смотрел на высокие окна), migaj?ce r??nobarwn? ozdob? (поблёскивающие разноцветными украшениями: «украшением»; miga? – мигать, мерцать; поблёскивать; barwa – краска, цвет; ozdoba – украшение), a na ganku siedzia?a ?liczna kr?lewna (а на крыльце сидела прелестная принцесса; ganek – крыльцо), zatopiona w my?lach (погружённая в мысли; zatopi? si? w czym? – погрузиться во что-л.), dumaj?c nad swoj? dol? (размышляя о своей судьбе; duma? – книжн. думать, раздумывать, размышлять; dola – доля, участь, судьба). Widz?c, ?e blisko leci jab?oni (видя, что летит вблизи яблони), doby? zza pasa kozika i odci?? nogi soko?owi (достал из-за пояса перочинный ножик и отрезал ноги соколу; doby? – книжн. вынуть, извлечь; kozik – перочинный ножик /в деревянной оправе/). Ptak zerwa? si? z b?lu wy?ej i znik? w ob?okach (птица поднялась = взвилась от боли выше и исчезла в облаках; zerwa? si? – подняться; вскочить; z – от /при указании причины/; b?l м. боль; znikn?? – исчезнуть), a m?odzieniec spad? na szerokie ga??zie jab?onki (а юноша упал на широкие ветви яблоньки; m?odzieniec – молодой человек, юноша; ga??? – ветка, ветвь).

Sok?? zapu?ci? szpony ostre w cia?o. ?ak wytrzyma? b?l m??nie i uchwyci? za nogi ptaka; ten przestraszony uni?s? go wysoko nad zamek i pocz?? kr??y? woko?o wysokiej wie?y. ?ak krzepko si? trzyma?, patrza? na l?ni?cy zamek, co przy bladych promieniach miesi?ca ?wieci? jak md?a lampa; patrza? na okna wysokie, migaj?ce r??nobarwn? ozdob?, a na ganku siedzia?a ?liczna kr?lewna, zatopiona w my?lach, dumaj?c nad swoj? dol?. Widz?c, ?e blisko leci jab?oni, doby? zza pasa kozika i odci?? nogi soko?owi. Ptak zerwa? si? z b?lu wy?ej i znik? w ob?okach, a m?odzieniec spad? na szerokie ga??zie jab?onki.

Wtedy odrzuci? nogi sokole (тогда /школяр/ отбросил ноги сокольи), ugrz?z?e wraz z szponami w ciele (застрявшие вместе с когтями в теле; ugrz??? – увязнуть, застрять), a sk?rk? z?otego przy?o?ywszy jab?ka do ran skalecza?ych (а кожура золотого яблока приложив к ранам поцарапанным = глубоким; sk?rka – кожица; кожура; skaleczy? – поранить; порезать, поцарапать), wnet wygoi? wszystkie (тотчас залечил все). Nabrawszy pe?ne kieszenie z?otych jab?ek (набрав полные карманы золотых яблок), wchodzi ?mia?o do zamku (входит смело в замок). Przy bramie zatrzymuje go smok wielki (у ворот останавливает его большой дракон; przy – при, у, brama – ворота), lecz zaledwie rzuci? na? jab?ko (но, едва /школяр/ бросил на него = в него яблоко; na? – на него), smok skoczy? w fos? i znikn?? (дракон прыгнул в ров и исчез).

Wtedy odrzuci? nogi sokole, ugrz?z?e wraz z szponami w ciele, a sk?rk? z?otego przy?o?ywszy jab?ka do ran skalecza?ych, wnet wygoi? wszystkie. Nabrawszy pe?ne kieszenie z?otych jab?ek, wchodzi ?mia?o do zamku. Przy bramie zatrzymuje go smok wielki, lecz zaledwie rzuci? na? jab?ko, smok skoczy? w fos? i znikn??.

Zaraz si? wielka otworzy?a brama (тотчас открылись большие ворота), zobaczy? podw?rzec pe?en kwiat?w i drzew ?licznych (увидел он двор, полный цветов и деревьев прелестных); a na wysokim ganku siedzia?a zakl?ta pi?kna kr?lewna wraz z dworem swoim (а на высоком крыльце сидела зачарованная прекрасная принцесса со своим двором; dw?r – двор /например, королевский/).

Ujrzawszy dorodnego m?odzie?ca (увидев статного юношу; dorodny – дородный, статный), zbieg?a ku niemu (сбежала вниз к нему; zbiec – сбежать вниз), witaj?c w nim rada pana i m??a (радостная, приветствуя в нём господина и мужа). Wszystkie mu skarby odda?a (все сокровища ему отдала), a ?ak m?ody zosta? wielkim i bogatym panem (а молодой школяр стал большим и богатым господином); na ziemi? wszak?e ju? nie powr?ci? (на землю, однако, уже не вернулся), bo wielki sok?? (потому что большой = огромный сокол), co by? stra?nikiem i zamku tego (что был сторожем и замка этого), i samej kr?lewny (и самой принцессы), m?g? tylko zamek i skarby na skrzyd?ach swoich na ziemi? przenie?? (мог только замок и сокровища на крыльях своих на землю перенести). Lecz kiedy nogi postrada? (но когда он ног лишился; postrada? co? – уст. лишиться чего-л.), w pobliskim lesie na szklanej g?rze znaleziono jego zw?oki (в близлежащем лесе на стеклянной горе найдено = нашли его останки; g?ra).

Zaraz si? wielka otworzy?a brama, zobaczy? podw?rzec pe?en kwiat?w i drzew ?licznych; a na wysokim ganku siedzia?a zakl?ta pi?kna kr?lewna wraz z dworem swoim.

Ujrzawszy dorodnego m?odzie?ca, zbieg?a ku niemu, witaj?c w nim rada pana i m??a. Wszystkie mu skarby odda?a, a ?ak m?ody zosta? wielkim i bogatym panem; na ziemi? wszak?e ju? nie powr?ci?, bo wielki sok??, co by? stra?nikiem i zamku tego, i samej kr?lewny, m?g? tylko zamek i skarby na skrzyd?ach swoich na ziemi? przenie??. Lecz kiedy nogi postrada?, w pobliskim lesie na szklanej g?rze znaleziono jego zw?oki.

Gdy raz z kr?lewn? a ?on? swoj? chodzi? po ogrodzie zamku (когда однажды с принцессой и своей женой ходил по замковому саду; ogr?d – сад), spojrzy na d?? i widzi z podziwem (посмотрит вниз и видит с изумлением), ?e si? mn?stwo ludzi zbiera (что множество людей /внизу/ собирается)… ?wisn?? wi?c w piszcza?k? srebrn? (свистнул в серебряную свистульку; wi?c – итак, стало быть, следовательно), a jask??ka (и ласточка), co s?u?y?a za pos?a?ca w z?otym zamku (что служила за посыльную = посыльной в золотом замке), nadlecia?a (прилетела; nadlecie?).

– Id? si? dowiedz (иди = лети узнай; dowiedzie? si? – узнать), co nowego (что нового)! – rzek? do ma?ej ptaszyny (сказал он маленькой пташке).

Gdy raz z kr?lewn? a ?on? swoj? chodzi? po ogrodzie zamku, spojrzy na d?? i widzi z podziwem, ?e si? mn?stwo ludzi zbiera.. ?wisn?? wi?c w piszcza?k? srebrn?, a jask??ka, co s?u?y?a za pos?a?ca w z?otym zamku, nadlecia?a.

– Id? si? dowiedz, co nowego! – rzek? do ma?ej ptaszyny.

I jask??ka szybko leci (и ласточка быстро летит), wkr?tce wraca i powiada (вскоре возвращается и говорит):

– Krew z soko?a o?ywi?a martwych zw?oki (кровь из сокола оживила мёртвые тела: «трупы мёртвых»; martwy – мёртвый; zw?oki – мёртвое тело; труп), wszyscy, co polegli pod t? g?r? (все, что полегли под этой горой; polec – пасть, полечь), wdzieraj?c si? na ni? zuchwale (карабкаясь на неё дерзко), wstali dzi? jakoby ze snu (встали = проснулись сегодня словно ото сна; wsta? – встать), dosiadaj? rze?wo konie (садятся резво на коней; dosiada? czego? – садиться /на лошадь, мотоцикл и т. д./; rze?wy – живой, резвый), a lud ca?y (а народ весь), dziwem zdj?ty (удивлением: «дивом» охваченный; dziw – диво, чудо), patrzy na cud nies?ychany (смотрит на чудо неслыханное).

I jask??ka szybko leci, wkr?tce wraca i powiada:

– Krew z soko?a o?ywi?a martwych zw?oki, wszyscy, co polegli pod t? g?r?, wdzieraj?c si? na ni? zuchwale, wstali dzi? jakoby ze snu, dosiadaj? rze?-wo konie, a lud ca?y, dziwem zdj?ty, patrzy na cud nies?ychany.

3. Wichrem porwany2
(Подхваченный вихрем)

Rozgniewawszy si? czarownik na m?odego parobczaka (колдун, разгневавшись на молодого парубка; parobczak – молодой батрак; парень, парубок), wszed? do chaty (вошёл = пришёл в дом; wej?? – войти;chata – хата, изба, крестьянский дом), k?dy mieszka? (где он жил, k?dy – уст. где), i n?? nowy (и нож новый), wyostrzony utkwi? pod progiem izby (наточенный, вонзился = воткнул под порогом избы; tkwi? – торчать; pr?g – порог; utkwi? – вонзиться, воткнуться); zakl?? przy tym (заколдовал при этом), by lat siedem (чтобы семь лет), uniesiony p?dem wichru (унесённый сильным вихрем; p?d – стремительное, быстрое движение; полёт; p?dzi? – мчаться, нестись), lata? po szerokim ?wiecie (летал по белу свету; p?j?? w szeroki ?wiat – пуститься по белу свету).

Parobek poszed? na ??k? (парубок пошёл на луг; p?j?? – пойти), by u?o?y? siano w kopy (чтобы сложить сено в скирды), gdy si? wicher nagle zrywa (когда внезапно поднимается вихрь): porozrzuca? kopy siana i porywa parobczaka (поразбросал скирды сена и подхватывает парня). Daremnie chcia? si? opiera? (тщетно хотел = пытался сопротивляться; chcie? – хотеть), pr??no chwyta siln? r?k? to p?otu (напрасно хватает сильной рукой то забор; chwyta? czego? – хватать что-л.), to drzew ga??zi (то ветки деревьев; ga??? – ветвь, ветка), jaka? si?a niewidoma p?dzi go pomimo woli (какая-то невидимая сила несёт его помимо /его/ воли; niewidomy – уст. невидимый).

Rozgniewawszy si? czarownik na m?odego parobczaka, wszed? do chaty, k?dy mieszka?, i n?? nowy, wyostrzony utkwi? pod progiem izby; zakl?? przy tym, by lat siedem, uniesiony p?dem wichru, lata? po szerokim ?wiecie.

Parobek poszed? na ??k?, by u?o?y? siano w kopy, gdy si? wicher nagle zrywa: porozrzuca? kopy siana i porywa parobczaka. Daremnie chcia? si? opiera?, pr??no chwyta siln? r?k? to p?otu, to drzew ga??zi, jaka? si?a niewidoma p?dzi go pomimo woli.

Na skrzyd?ach wiatru niesiony (на крыльях ветра уносимый: «несённый»; nie?? – нести), nie tykaj?c stop? ziemi (не касаясь ступнёй = ступнями земли; stopa – ступня), leci jakby go??b dziki (летит словно дикий голубь). Ju? i s?o?ce na zachodzie (уже и солнце на западе; zach?d – запад), a parobczak wyg?odnia?y patrzy na dymi?ce wiosek chaty (а парубок, изголодавшийся = голодный, смотрит на дымящиеся хаты деревень; wioska – деревня, село; wyg?odnie? – изголодаться); prawie nog? ich si? tyka (почти касается их ногой = ногами); lecz daremnie krzyczy, wo?a (но напрасно кричит, зовёт), pr??no p?acze i narzeka (напрасно плачет и хнычет; narzeka? – жаловаться, сетовать; хныкать); nikt nie s?yszy jego j?ku ani ?ez gorzkich nie widzi (никто не слышит его стона = стонов и не видит горьких слёз; ?za – слеза).

Tak p?dzony trzy miesi?ce (так, носимый /ветром/ три месяца), wyg?odnia?y i spragniony (томимый голодом и жаждой; spragniony – испытывающий жажду, томимый жаждой; pragn?? – жаждать; желать), wysech? jak sosnowa szczapa (высох как сосновая щепка; wyschn?? – высохнуть); oblecia? ?wiatu niema?o (облетел = полетал /по/ свету немало; oblecie? – облететь), lecz najcz??ciej wiatr go nosi? ponad wiosk? (но чаще всего ветер носил его над деревней), k?dy mieszka? (где он жил).

Spojrzy z ?zami na sw? chat? (посмотрит со слезами на свой дом; spojrze? – взглянуть, посмотреть), gdzie mia? dziew? ulubion? (где жила его дева = девушка любимая: «где имел…»; mie? – иметь; dziewa – дева). Patrzy (смотрит) – a? ona wychodzi nios?c obiad we dwojakach (аж = а она выходит, неся обед в двух горшках; dwojaki – два глиняных горшка, соединённых ручкой). I wyci?gn?? ku niej r?ce (и протянул к ней руки; r?ka – рука), wychudzone i zsinia?e (исхудавшие/тощие и посиневшие). Pr??no wo?a po imieniu (тщетно зовёт по имени; imi? – имя), g?os mu w s?abej piersi ginie (голос ему = его голос замирает в слабой груди; gin?? – теряться, исчезать; замирать /о звуках/); nie spojrza?a nawet w g?r? (она даже не посмотрела вверх/не подняла взор; g?ra – верх; w g?r? – вверх).

Tak p?dzony trzy miesi?ce, wyg?odnia?y i spragniony, wysech? jak sosnowa szczapa; oblecia? ?wiatu niema?o, lecz najcz??ciej wiatr go nosi? ponad wiosk?, k?dy mieszka?.

Spojrzy z ?zami na sw? chat?, gdzie mia? dziew? ulubion?. Patrzy – a? ona wychodzi nios?c obiad we dwojakach. I wyci?gn?? ku niej r?ce, wychudzone i zsinia?e. Pr??no wo?a po imieniu, g?os mu w s?abej piersi ginie; nie spojrza?a nawet w g?r?.

Leci dalej (летит дальше); a? przed chat? stoi z?o?liwy czarownik (/вдруг видит/: перед домом стоит злобный колдун; a? – вплоть до; пока не); spojrza? w g?r? (посмотрел вверх), krzykn?? g?o?no (крикнул громко):

– B?dziesz lata? siedem rok?w (будешь летал = летать семь лет), kr???c zawsze nad t? wiosk? (кружа всегда над этой деревней); b?dziesz cierpia? (будешь страдать; cierpie? – страдать; терпеть; выносить), a nie umrzesz (а не умрёшь).

– O m?j ojcze (о, отец мой; ojciec – отец)! m?j sokole (сокол мой)! je?lim ci? kiedy rozgniewa? (если я тебя когда/-нибудь/ рассердил; je?li = je?li; jestem – я есть), przebacz (прости; przebaczy? – простить)! spojrzyj na mnie (взгляни на меня; spojrze? – взглянуть, посмотреть); patrz (смотри; patrze? – смотреть; глядеть)! ju? usta mnie zdrewnia?y (у меня уже губы одеревенели; usta – рот; губы; drewniany – деревянный), spojrzyj na twarz i na r?ce (посмотри на /моё/ лицо и на руки), same ko?ci (одни кости) – nie masz cia?a (нет увидишь тела: «не имеешь тела»); ulituj si? mojej m?ki (сжалься моей муки = над моей мукой; litowa? si? nad kim-czym – жалеть кого-что; сочувствовать кому-чему; m?ka – мука, мучение; страдание).

Leci dalej; a? przed chat? stoi z?o?liwy czarownik; spojrza? w g?r?, krzykn?? g?o?no:

– B?dziesz lata? siedem rok?w, kr???c zawsze nad t? wiosk?; b?dziesz cierpia?, a nie umrzesz.

– O m?j ojcze! m?j sokole! je?lim ci? kiedy rozgniewa?, przebacz! spojrzyj na mnie; patrz! ju? usta mnie zdrewnia?y, spojrzyj na twarz i na r?ce, same ko?ci – nie masz cia?a; ulituj si? mojej m?ki.

Czarownik poszepta? z cicha (колдун пошептал тихо; z cicha – тихо), a parobczak ju? nie leci (а парень уже не летит), stoi w miejscu (стоит на месте; sta? – стоять; w miejscu – на месте), lecz si? stop? nie dotyka wcale ziemi (но ступнями не касается совершенно земли).

– Dobrze to (хорошо то), ?e mnie przepraszasz (что ты у меня прощения просишь; przeprasza? kogo? – просить прощения/извинения у кого-л.); ale co mi da? przyrzekasz (но что ты мне дать обещаешь; mi – мне;przyrzeka? – обещать), ?e ci? zwolni? z takiej kary (/за то/, что я тебя освобожу от такого наказания; ci? – тебя; zwolni? z czego? – освободить от чего-л.)?

– Wszystko, co tylko za??dasz (всё, что только потребуешь = пожелаешь; za??da? – потребовать)! – I z?o?y? ku niemu r?ce (и /умоляюще/ сложил к нему руки), i ukl?kn?? na powietrzu (встал на колени на = в воздухе; ukl?kn?? – стать на колени; powietrze – воздух).

Czarownik poszepta? z cicha, a parobczak ju? nie leci, stoi w miejscu, lecz si? stop? nie dotyka wcale ziemi.

– Dobrze to, ?e mnie przepraszasz; ale co mi da? przyrzekasz, ?e ci? zwolni? z takiej kary?

– Wszystko, co tylko za??dasz! – I z?o?y? ku niemu r?ce, i ukl?kn?? na powietrzu.

– Oddasz mi swoj? dziewczyn? (отдашь мне свою девушку), bo ja z ni? si? ?eni? musz? (потому я что на ней жениться должен; ?eni? si? z kim? – жениться на ком-л.; musie? – быть должным); je?li przeto j? odst?pisz (поэтому, если ты /мне/ её уступишь; przeto —книжн. потому, поэтому), b?dziesz chodzi? po tej ziemi (будешь ходить по этой земле).

Parobczak zaniemia? chwil? (парубок /на/ мгновение потерял дар речи; zaniemie? = zaniem?wi? – онеметь; потерять дар речи; chwila – минута; момент, мгновение).

„Aby jeno na ziemi? (лишь бы только на землю) – pomy?la? (подумал; pomy?le? – подумать) – to damy sobie rady (тогда справимся; rada – совет;da? sobie rad? z czym? – справиться с чем-л.).”

– Oddasz mi swoj? dziewczyn?, bo ja z ni? si? ?eni? musz?; je?li przeto j? odst?pisz, b?dziesz chodzi? po tej ziemi.

Parobczak zaniemia? chwil?.

„Aby jeno na ziemi? – pomy?la? – to damy sobie rady.”

I rzek? g?o?no (и сказал вслух/громко, rzec – сказать, произнести):

– Zaprawd? (воистину), wielkiej ??dacie ode mnie ofiary (огромной требуете от меня жертвы); lecz kiedy inaczej by? nie mo?e (но, если иначе быть не может; kiedy – когда; прост. если), niech?e i tak b?dzie (пусть же будет и так).

Wtedy na? dmuchn?? czarownik (тогда колдун дунул на него; na? – на него), i stan?? na ziemi (и он встал на земле); jak?e by? szcz??liwy (как же он был счастлив), gdy uczu? (когда почувствовал), ?e po niej st?pa (что по ней ступает), ?e wiatr nad nim ju? ?adnej mocy nie ma (что ветер над ним уже никакой силы не имеет).

– Zaprawd?, wielkiej ??dacie ode mnie ofiary; lecz kiedy inaczej by? nie mo?e, niech?e i tak b?dzie.

Wtedy na? dmuchn?? czarownik, i stan?? na ziemi; jak?e by? szcz??liwy, gdy uczu?, ?e po niej st?pa, ?e wiatr nad nim ju? ?adnej mocy nie ma.

Bieg? co ?ywo do chaty i w progu spotyka sobie zar?czon? dziew? (бежал = побежал немедленно до хаты и на пороге встречает девушку, /которая была с ним/ помолвлена: «себе помолвленную деву»; biec – бежать; co ?ywo – живо; как можно скорее, немедленно; w progu – на пороге; в дверях; zar?czony – обручённый, помолвленный). Krzykn??a z podziwu (она от изумления крикнула; z – от /об эмоц. сост./, krzykn?? – крикнуть), widz?c parobczaka zginionego (видя парня пропавшего), co mia? by? jej m??em (который должен был быть её мужем; mie? – в соч. с неопр. формой глагола означает долженствование), co go ju? d?ugo op?akiwa?a (что его = и которого она уже долго оплакивала). Lecz ten odepchn?? j? silnie wysch?ymi r?koma (но он оттолкнул её сильно высохшими руками); wszed? do ?wietlicy (вошёл в светлицу; do – в /внутрь/), a ujrzawszy gospodarza = и, увидев хозяина), u kt?rego s?u?y? (у которого он служил), na p?? z p?aczem zawo?a? (на половину с плачем = полуплача воскликнул):

– Ju? u was s?u?y? nie b?d? ani waszej nie pojm? c?rki (я у вас уже служить не буду ни = и вашей дочери не возьму /в жёны/; poj?? za ?on? – взять в жёны), kocham j? jeszcze szczerze by w?asne oczy (люблю её ещё искренне, как собственные глаза; by = niby – словно, будто, как), ale moj? nie b?dzie (но моей она не будет).

Bieg? co ?ywo do chaty i w progu spotyka sobie zar?czon? dziew?. Krzykn??a z podziwu, widz?c parobczaka zginionego, co mia? by? jej m??em, co go ju? d?ugo op?akiwa?a. Lecz ten odepchn?? j? silnie wysch?ymi r?koma; wszed? do ?wietlicy, a ujrzawszy gospodarza, u kt?rego s?u?y?, na p?? z p?aczem zawo?a?:

– Ju? u was s?u?y? nie b?d? ani waszej nie pojm? c?rki, kocham j? jeszcze szczerze by w?asne oczy, ale moj? nie b?dzie.

S?dziwy gospodarz spojrza? na? zdziwiony (седой хозяин посмотрел на него с удивлением: «удивлённый»; zdziwi? si? – удивиться); a dostrzeg?szy cierpienia z wychud?ej i bladej twarzy (а, заметив страдания = страдание с = на исхудавшем и бледном /его/ лице; dostzrec – заметить), tak niegdy? rumianej (так = таком некогда румыном), zapyta? o pow?d (спросил о причине; zapyta? o co? – спросить о чём-л.), dlaczego odrzuca r?k? jego c?rki (почему он отвергает руку его дочери).

Parobczak wyzna? mu wszystko i sw? podr?? powietrzn? (парень признался ему во всём: и в своём воздушном путешествии; wyzna? co? – признаться в чём-л.), i przyrzeczenie dane czarownikowi (и в обещании, данном /им/ колдуну; przyrzec – обещать). Wys?uchawszy cierpliwie gospodarz opowiadania ca?ego kaza? biednemu by? dobrej my?li (выслушав терпеливо весь рассказ, хозяин велел бедному не падать духом; wys?ucha? czego? – выслушать что-л.;by? dobrej my?li – не терять надежды, не падать духом, не унывать), a sam poszed? do wr??ki na porad? (а сам пошёл к гадалке на совет = за советом; do – к;wr??y? – гадать), wzi?wszy trzos pe?ny (взяв /с собой/ полный кошель; trzos – мошна, кошель).

S?dziwy gospodarz spojrza? na? zdziwiony; a dostrzeg?szy cierpienia z wychud?ej i bladej twarzy, tak niegdy? rumianej, zapyta? o pow?d, dlaczego odrzuca r?k? jego c?rki.

Parobczak wyzna? mu wszystko i sw? podr?? powietrzn?, i przyrzeczenie dane czarownikowi. Wys?uchawszy cierpliwie gospodarz opowiadania ca?ego kaza? biednemu by? dobrej my?li, a sam poszed? do wr??ki na porad?, wzi?wszy trzos pe?ny.

Nad wieczorem wr?ci? weso?y i rzek? do ch?opaka (к вечеру вернулся весёлый/радостный и сказал парню; nad wieczorem – под вечер, к вечеру; wiecz?r – вечер; rzec do kogo? – сказать кому-л.):

– Jutro p?jdziesz do wr??ki (завтра пойдёшь к гадалке), jeno rano (только /иди/ утром), jak za?wita (чуть свет: «как забрезжится»; za?wita? – забрезжиться; ?wit – рассвет), a wszystko p?jdzie dobrze (и всё пойдёт = будет хорошо).

Parobczak strudzony zasn?? twardo (парубок, усталый, заснул крепко; strzudzi? si? – уст. утомиться, устать); zbudzi? si? przecie? (проснулся всё же), przed ?witaniem i poszed? do wr??ki (перед рассветом и пошёл к гадалке). Zasta? j? przy kominie (застал её у печи; komin – дымоход, печная труба), jak pali?a zio?a (как = когда готовила зелье: «жгла травы»; pali? – жечь); kaza?a mu sta? spokojnie (она велела ему стоять спокойно); dzie? by? pogodny (день был безоблачный; pogodny – ясный, безоблачный, погожий), gdy nagle wiatr zawy? (когда внезапно завыл ветер) – zatrz?s? si? dom ca?y (/и/ затрясся весь дом).

Nad wieczorem wr?ci? weso?y i rzek? do ch?opaka:

– Jutro p?jdzieta do wr??ki, jeno rano, jak za?wita, a wszystko p?jdzie dobrze.

Parobczak strudzony zasn?? twardo; zbudzi? si? przecie?, przed ?witaniem i poszed? do wr??ki. Zasta? j? przy kominie, jak pali?a zio?a; kaza?a mu sta? spokojnie; dzie? by? pogodny, gdy nagle wiatr zawy? – zatrz?s? si? dom ca?y.

Wr??ka wtedy wysz?a z nim na podw?rze i kaza?a spojrze? w g?r? (гадалка тогда вышла с ним на = во двор и велела взглянуть вверх). Podnosi oczy i widzi z dziwem (поднял глаза и видит с удивлением: «с дивом»; dziw – чудо, диво), jak z?y czarownik w jednej koszuli w powietrzu kr?ci si? w k??ko (как злой колдун в одной рубашке в воздухе вертится; kr?ci? si? w k??ko – кружиться, вертеться, вращаться; k??ko – кружок, круг).

– Ot?? tw?j nieprzyjaciel (итак, /вот/ твой враг/неприятель), ju? ci szkodzi? nie b?dzie (он уже тебе вредить не будет); gdy zechcesz (если захочешь; gdy – когда, если; zechcie? – захотеть), by patrza? na twoje wesele (чтобы он смотрел на твою свадьбу), zr?b (сделай), jak ci? nauczy?am (как я тебя научила), a b?dzie tych cierpie? doznawa? (а он будет те страдания испытывать; doznawa? czego? – испытывать что-л.; cierpienie – страдание, мучение), kt?re dla ciebie niewinnego przygotowa? (которые для тебя невинного приготовил).

Wr??ka wtedy wysz?a z nim na podw?rze i kaza?a spojrze? w g?r?. Podnosi oczy i widzi z dziwem, jak z?y czarownik w jednej koszuli w powietrzu kr?ci si? w k??ko.

– Ot?? tw?j nieprzyjaciel, ju? ci szkodzi? nie b?dzie; gdy zechcesz, by patrza? na twoje wesele, zr?b, jak ci? nauczy?am, a b?dzie tych cierpie? doznawa?, kt?re dla ciebie niewinnego przygotowa?.

Uradowany parobczak pobieg? do domu (обрадованный парубок побежал домой; do domu – домой); w miesi?c ju? si? o?eni? = через месяц уже женился). Gdy dru?bowie ta?cowali (когда дружки уже плясали; dru?ba – дружка, шафер; уст. друг, товарищ), wyszed? z izby na podw?rzec (вышел из избы во двор; podw?rzec = podworzec – книжн. двор); spojrzy w g?r? (посмотрит вверх), a? nad chat? kr?ci si? w powietrzu on z?y czarownik (а над домом крутится в воздухе оный злой колдун). Wonczas doby? nowego no?a (тогда вынул он новый нож; doby? czego? – вынуть что-л.), wymierzy? we? (прицелился /им/ в него; wymierzy? do kogo? – прицелиться в кого-л.; we? – в него), rzuci? silnie i trafi? w nog? (бросил сильно и попал в ногу).

Zlecia? z powietrza czarownik (слетел с воздуха = с высоты колдун), przybity no?em do ziemi (прибитый ножом к земле). Sta? przez noc ca?? pod oknem (стоял всю ночь под окном; przez – в течение /при указании на промежуток времени/), musia? patrze? na rado?? parobczaka i weselnej dru?yny (вынужден был смотреть на радость парня и свадебных друзей; musie? – быть вынужденным; dru?yna – отряд, команда; уст. друзья).

Nazajutrz znik? sprzed chaty (на следующий день он исчез от = со своего места у дома; nazajutrz – на следующий день; znikn?? – исчезнуть; sprzed – от); lecz ludzie widzieli (но люди видели), jak przelata? nad jeziorem o dwie stamt?d mile (как он пролетал над озером о = в двух милях оттуда); a przed nim i za nim stado wron i kawek krakaniem swoim zwiastowa?y niesko?czony polot z?ego czarownika (а перед ним и за ним стая ворон и галок своим карканьем возвещали бесконечный полёт злого колдуна; stado – стадо; стая; polot – уст. полёт).

Uradowany parobczak pobieg? do domu; w miesi?c ju? si? o?eni?. Gdy dru?bowie ta?cowali, wyszed? z izby na podw?rzec; spojrzy w g?r?, a? nad chat? kr?ci si? w powietrzu on z?y czarownik. Wonczas doby? nowego no?a, wymierzy? we?, rzuci? silnie i trafi? w nog?.

Zlecia? z powietrza czarownik, przybity no?em do ziemi. Sta? przez noc ca?? pod oknem, musia? patrze? na rado?? parobczaka i weselnej dru?yny.

Nazajutrz znik? sprzed chaty; lecz ludzie widzieli, jak przelata? nad jeziorem o dwie stamt?d mile; a przed nim i za nim stado wron i kawek krakaniem swoim zwiastowa?y niesko?czony polot z?ego czarownika.

4. Twardowski
(Твардовский 3 )

Twardowski by? dobry szlachcic (Твардовский был хороший шляхтич), bo po mieczu i k?dzieli (потому что по мечу и кудели). Chcia? mie? wi?cej rozumu (хотел иметь больше ума), ni? maj? drudzy poczciwi ludzie (чем /его/ имеют другие порядочные люди; poczciwy – добродушный; уст. честный; порядочный), i znale?? na ?mier? lekarstwo (и найти лекарство от смерти; na – на, для; от /при указании цели, назначения/), bo nie chcia?o mu si? umrze? (потому что не хотелось ему умереть = умирать).

Twardowski by? dobry szlachcic, bo po mieczu i k?dzieli. Chcia? mie? wi?cej rozumu, ni? maj? drudzy poczciwi ludzie, i znale?? na ?mier? lekarstwo, bo nie chcia?o mu si? umrze?.

W starej ksi?dze raz wyczyta? (в старой книге он однажды вычитал; ksi?ga – книга), jak diab?a przywo?a? mo?na (как дьявола можно призвать; diabe? – дьявол); o p??nocnej porze przeto cicho wychodzi z Krakowa (в полуночную пору = в полночь поэтому тихо выходит из Кракова; pora – время, пора; p??noc – полночь; o – в /при обозначении времени/), k?dy leczy? w ca?ym mie?cie (где он лечил во всём городе; miasto – город), i przybywszy na Podg?rze (и прибыв на Подгуже; podg?rze – подгорье, предгорье), zacz?? biesa g?o?no wzywa? (начал беса громко звать). Stan?? pr?dko zawezwany (встал он /перед ним/ быстро, вызванный; zawezwa? – позвать, вызвать); jak w one czasy bywa?o (как в те времена бывало), zawarli z sob? umow? (заключили они между собой договор; zawrze? umow? – заключить договор). Na kolanach zaraz diabe? napisa? d?ugi cyrograf (на коленях дьявол сразу написал длинное обязательство; cyrograf – уст. письменное обязательство), kt?ry w?asn? krwi? Twardowski (которое Твардовский собственной кровью; krew – кровь), wyci?ni?t? z serdecznego palca (выдавленной из безымянного пальца; palec serdeczny – безымянный палец), podpisa? (подписал).

W starej ksi?dze raz wyczyta?, jak diab?a przywo?a? mo?na; o p??nocnej porze przeto cicho wychodzi z Krakowa, k?dy leczy? w ca?ym mie?cie, i przybywszy na Podg?rze, zacz?? biesa g?o?no wzywa?. Stan?? pr?dko zawezwany; jak w one czasy bywa?o, zawarli z sob? umow?. Na kolanach zaraz diabe? napisa? d?ugi cyrograf, kt?ry w?asn? krwi? Twardowski, wyci?ni?t? z serdecznego palca, podpisa?.

Mi?dzy wielu warunkami by? ten g??wny (среди многих условий было то главное; mi?dzy – между, среди; warunek – условие): ?e dop?ty ni do cia?a (что до тех пор ни до тела; dop?ty – до тех пор), ni do duszy czart ?adnego prawa nie ma (ни до души чёрт никакого права не имеет; prawo do czego? – право на что-л.), dop?ki Twardowskiego w Rzymie nie u?api (пока Твардовского в Риме не схватит; dop?ki – пока; до тех. пор, пока; ?apa? – ловить, хватать).

Na mocy tej umowy diab?u (согласно этому договору, дьяволу; moc – сила; na mocy czego? – в силу чего-л.; na mocy uchwa?y – согласно решению), jako swemu s?udze (как своему слуге; swemu = swojemu; s?uga – слуга), rozkaza? naprz?d (приказал сначала), by z ca?ej Polski srebro zani?s? w jedno miejsce i piaskiem dobrze przysypa? (чтобы он со всей Польши серебро отнёс в одно место и песком хорошо = хорошенько присыпал; ca?y – целый, весь; zanie?? – отнести; piasek – песок). Wskaza? mu Olkusz4 (указал ему /на/ Олькуш; wskaza? – показать, указать); pos?uszny s?u?ka dope?ni? rozkaz wydany i z tego srebra powsta?a s?awna kopalnia srebra w Olkuszu (послушный служка выполнил отданный /ему/ приказ, и из этого серебра возник знаменитый серебряный рудник в Олькуше; wyda? – выдать; wyda? rozkaz – отдать приказ, kopalnia – шахта, рудник).

Mi?dzy wielu warunkami by? ten g??wny: ?e dop?ty ni do cia?a, ni do duszy czart ?adnego prawa nie ma, dop?ki Twardowskiego w Rzymie nie u?api.

Na mocy tej umowy diab?u, jako swemu s?udze, rozkaza? naprz?d, by z ca?ej Polski srebro zani?s? w jedno miejsce i piaskiem dobrze przysypa?. Wskaza? mu Olkusz; pos?uszny s?u?ka dope?ni? rozkaz wydany i z tego srebra powsta?a s?awna kopalnia srebra w Olkuszu.

Drug? rzecz kaza? (другую вещь приказал): do Pieskowej Ska?y5 by przyni?s? ska?? (в Пескову Скалу чтобы принёс скалу; do – в), wysok? (высокую), przewr?ci? na d?? najcie?szym ko?cem (перевернул вниз самым тонким концом; d?? – низ; na d?? – вниз; koniec – конец), a?eby tak wiecznie sta?a (чтобы она так вечно стояла). Pos?uszny giermek (послушный слуга; giermek – оруженосец; зд. слуга), jako pan kaza? (как хозяин велел), postawi? ska?? (поставил скалу), co dot?d stoi i zwie si? Ska?? Sokol? (что до сих пор стоит и зовётся Скалой Сокола; dot?d – до сих пор).

Drug? rzecz kaza?: do Pieskowej Ska?y by przyni?s? ska??, wysok?, przewr?ci? na d?? najcie?szym ko?cem, a?eby tak wiecznie sta?a. Pos?uszny giermek, jako pan kaza?, postawi? ska??, co dot?d stoi i zwie si? Ska?? Sokol?.

Wszystko, co jeno za??da? ?ywnie (всё, что только потребовал = пожелал; za??da? – потребовать; co si? ?ywnie podoba – как заблагорассудится), mia? na swoje zawo?anie (имел по первому своему требованию; zawo?anie – призыв, зов, клич; na zawo?anie – по первому требованию); je?dzi? na malowanym koniu (ездил на расписном коне), lata? w powietrzu bez skrzyde? (летал в воздухе без крыльев; skrzyd?o – крыло), w dalek? drog? siada? na koguta i pr?dzej bie?a? ni? konno (в дальнюю дорогу садился на петуха и быстрее бежал, чем верхом; daleki – далёкий, дальний; pr?dki – быстрый; konno – верхом), p?ywa? po Wi?le ze swoj? kochank? wstecz wody bez wios?a i ?agli (плавал по Висле со своей любовницей вспять воды = против течения без весла = вёсел и парусов; wstecz – назад, обратно, вспять; wios?o – весло; ?agiel – парус), a jak szk?o wzi?? do r?ki (а как стекло взял = брал в руку; wzi?? – взять), zapala? wioski na sto mil odleg?e (зажигал = поджигал деревни, находящиеся на расстоянии ста миль: «на сто миль отдалённые»; zapala? – зажигать; odleg?y – отдалённый; odeg?o?? – расстояние).

Wszystko, co jeno za??da? ?ywnie, mia? na swoje zawo?anie; je?dzi? na malowanym koniu, lata? w powietrzu bez skrzyde?, w dalek? drog? siada? na koguta i pr?dzej bie?a? ni? konno, p?ywa? po Wi?le ze swoj? kochank? wstecz wody bez wios?a i ?agli, a jak szk?o wzi?? do r?ki, zapala? wioski na sto mil odleg?e.

Upodobawszy jedn? pann? chcia? si? o?eni? (полюбив одну барышню, хотел женится), ale panna chowa?a we flaszce robaka i pod tym warunkiem obiecywa?a odda? temu r?k? (но барышня прятала/хранила в бутылке червяка и при том условии обещала тому отдать руку; flaszka – бутылка; pod warunkiem – при условии), kto zgadnie co to za robak (кто отгадает, что это за червяк).

Twardowski, w ciemi? nie bity (Твардовский, не лыком шит; ciemi? – темя; nie w ciemi? bity – не лыком шит: «не по темени битый/стукнутый»), przebra? si? w dziada ?achmany i przyszed? do ?adnej panny (переоделся в лохмотья старика = стариковские лохмотья и пришёл к красивой барышне; dziad – дед; старик; przyj?? – прийти; do – к). Pyta go zaraz (она его спрашивает сразу), ukazuj?c z dala flaszk? (показывая издали бутылку; dal – даль; z dala – издали):

Upodobawszy jedn? pann? chcia? si? o?eni?, ale panna chowa?a we flaszce robaka i pod tym warunkiem obiecywa?a odda? temu r?k?, kto zgadnie co to za robak.

Twardowski, w ciemi? nie bity, przebra? si? w dziada ?achmany i przyszed? do ?adnej panny. Pyta go zaraz, ukazuj?c z dala flaszk?:

Co to za zwierz? (что это за животное), robak czy w?? (червяк или змея)?

Kto to odgadnie (кто это отгадает; odgadn?? – отгадать), b?dzie m?j m?? (будет мой муж).

A Twardowski odrzek? na to (а Твардовский ответил на это; odrzec – ответить):

– To jest pszcz??ka (это пчёлка; pszczo?a – пчела), mo?ciwa panno (милостивая панна; mo?ciwy = mi?o?ciwy – уст. милостивый; panna – панна /обращение к незамужней женщине/)! Zgad? w istocie i wnet si? o?eni? (отгадал действительно и сразу женился; zgadn?? – отгадать; istota – сущность, суть; w istocie – действительно, в действительности, по существу).

Co to za zwierz?, robak czy w??? Kto to odgadnie, b?dzie m?j m??.

A Twardowski odrzek? na to:

– To jest pszcz??ka, mo?ciwa panno! Zgad? w istocie i wnet si? o?eni?.

Pani Twardowska na rynku Krakowa ulepi?a z gliny domek (пани Твардовская на (на рыночной площади Кракова слепила из глины домик; pani – пани, госпожа /вежливое наименование замужней женщины/; rynek – рынок; рыночная площадь); w nim przedawa?a garnki i misy (в нём продавала горшки и миски; garnek – горшок). Twardowski za bogatego przebrany pana (Твардовский, переодетый богатым господином; przebra? si? za kogo? – одеться, переодеться кем-л.), przeje?d?aj?c z licznym dworem (проезжая с многочисленным двором = свитой; dw?r – двор /например, королевский/), t?uc je zawsze czeladzi kaza? (бить их всегда челяди приказывал; je – их /форма вин. падежа местоим. one/). A kiedy ?ona ze z?o?ci wyklina?a w pie? (а когда жена от злости проклинала всё на свете; ?e – от /об эмоц. сост./; wyklina? w pie? – проклинать всё на свете), co ?yje (что живёт = всё живое), on, siedz?c w pi?knej kolasie (он, сидя в прекрасном экипаже; kolasa – уст. экипаж), ?mia? si? szczerze i weso?o (смеялся искренне и весело).

Pani Twardowska na rynku Krakowa ulepi?a z gliny domek; w nim przedawa?a garnki i misy. Twardowski za bogatego przebrany pana, przeje?d?aj?c z licznym dworem, t?uc je zawsze czeladzi kaza?. A kiedy ?ona ze z?o?ci wyklina?a w pie?, co ?yje, on, siedz?c w pi?knej kolasie, ?mia? si? szczerze i weso?o.

Z?ota mia? zawsze by piasku (золота у него было всегда как песка: «золота имел…»; by – зд. как), bo co chcia? (потому что /всё/, что он хотел), to diabe? znosi? (то дьявол приносил). Kiedy d?ugo dokazuje (когда он /так/ долго резвится = шалил; dokazywa? – резвиться, шалить), raz by? zaszed? w b?r ciemnisty bez narz?dzi czarnoksi?skich (однажды зашёл в тёмный дремучий лес без колдовских инструментов; by? – реликт давнопрошедшего времени; zaj?? – зайти; b?r – дремучий лес; ciemny – тёмный). Zacz?? duma? zamy?lony (начал размышлять задумчиво: «задумчивый»; duma? – книжн. думать, раздумывать, размышлять; zamy?lony – задумавшийся, погружённый в размышления; задумчивый), nagle napada go diabe? i ??da (вдруг нападает на него дьявол и требует; napada? kogo? – нападать на кого-л.), aby niezw?ocznie uda? si? prosto do Rzymu (чтобы он немедленно отправился прямо в Рим).

Z?ota mia? zawsze by piasku, bo co chcia?, to diabe? znosi?. Kiedy d?ugo dokazuje, raz by? zaszed? w b?r ciemnisty bez narz?dzi czarnoksi?skich. Zacz?? duma? zamy?lony; nagle napada go diabe? i ??da, aby niezw?ocznie uda? si? prosto do Rzymu.

Rozgniewany czarnoksi??nik moc? swojego zakl?cia zmusi? biesa do ucieczki (разгневанный колдун силой своего заклятия принудил беса к бегству; zmusi? do czego? – заставить что-л. сделать; принудить к чему-л.; ucieczka – бегство); zgrzytaj?c k?ami ze z?o?ci wyrywa sosn? z korzeniami i tak silnie Twardowskiego uderza po nogach obu (/а/ он, скрежеща клыками от злости, вырывает сосну с корнями и так сильно ударяет Твардовского по обеих ногах = по обеим ногам; kie? – клык), ?e jedn? zgruchota? ca?? (что одну раздробил всю; zgruchota? – сокрушить, раздробить). Od onej doby by? kulawy i zwany odt?d powszechnie kuternog? (с оного времени он был хромой = хромым и всего его так звали: «был называем всеми хромым»; doba – пора, время; powszechnie – все, всеми; везде; kuternoga – хромой).

Rozgniewany czarnoksi??nik moc? swojego zakl?cia zmusi? biesa do ucieczki; zgrzytaj?c k?ami ze z?o?ci wyrywa sosn? z korzeniami i tak silnie Twardowskiego uderza po nogach obu, ?e jedn? zgruchota? ca??. Od onej doby by? kulawy i zwany odt?d powszechnie kuternog?.

W ostatku sprzykrzywszy sobie z?y duch (когда злому духу вконец надоело: «в конце сделав себе противным злой дух»; ostatek – остаток; край, конец; sprzykrzy? komu? co? – отбить охоту кому-л. к чему-л.; сделать противным кому-л. что-л.; sprzykszy?em sobie co? – мне надоело), czekaj?c do?? d?ugo na dusz? czarnoksi??nika (ожидая довольно долго душу колдуна; czeka? na kogo?, co? – ждать, ожидать кого-л., чего-л.; dosy? – достаточно, довольно), przybiera posta? dworzana i jak bieg?ego lekarza zaprasza niby do swojego pana (принимает форму/вид придворного и как искусного врача приглашает будто к своему господину; posta? – вид, форма; dworzanin – придворный; bieg?y – сведущий, опытный; искусный), ?e potrzebuje pomocy (что он нуждается в помощи; potrzebowa? co? – нуждаться в чём-л.). Twardowski za pos?a?cem ?pieszy do pobliskiej wioski nie wiedz?c (Твардовский за посыльным спешит в близлежащую деревню, не зная; pos?aniec), ?e w niej si? gospoda nazywa?a Rzymem (что в ней постоялый двор называется «Рим»; gospoda – уст. корчма, трактир; постоялый двор).

W ostatku sprzykrzywszy sobie z?y duch, czekaj?c do?? d?ugo na dusz? czarnoksi??nika, przybiera posta? dworzana i jak bieg?ego lekarza zaprasza niby do swojego pana, ?e potrzebuje pomocy. Twardowski za pos?a?cem ?pieszy do pobliskiej wioski nie wiedz?c, ?e w niej si? gospoda nazywa?a Rzymem.

Skoro tylko pr?g przest?pi? onego mieszkania (как только он переступил порог оного жилища; mieszkanie – квартира, жилище), mn?stwo kruk?w (множество воронов), s?w (сов; sowa – сова), puchaczy osiad?o dach ca?y i wrzaskliwymi g?osy nape?ni?o powietrze (филинов покрыло = покрыли всю крышу и крикливыми голоса = голосами наполнили воздух; osi??? – осесть, сесть; перен. покрыть). Twardowski od razu pozna? (Твардовский сразу распознал; od razu – сразу; pozna? – узнать, распознать), co go mo?e tutaj spotka? (что его может здесь постигнуть), wi?c z ko?yski dzieci? ma?e (итак = поэтому из колыбели дитя малое; wi?c – итак, стало быть, следовательно), ?wie?o dopiero ochrzczone (только недавно крещённое; ?wie?o – свежо; только что, недавно; dopiero – всего лишь, едва, только; ochrzci? – окрестить, крестить), porywa dr??cy na r?ce (хватает, дрожащий = дрожа на руки; dr?e? – дрожать; r?ka – рука), zaczyna piastowa? (начинает нянчить; piastowa? – книжн. носить на руках /ребёнка/, нянчить), gdy w w?asnej postaci wpada diabe? do izby (когда в собственной форме = собственной персоной врывается в комнату дьявол; wpada? – вбегать, влетать, врываться; izba – помещение, комната; posta? – вид, форма; личность, лицо).

Skoro tylko pr?g przest?pi? onego mieszkania, mn?stwo kruk?w, s?w, puchaczy osiad?o dach ca?y i wrzaskliwymi g?osy nape?ni?o powietrze. Twardowski od razu pozna?, co go mo?e tutaj spotka?, wi?c z ko?yski dzieci? ma?e, ?wie?o dopiero ochrzczone, porywa dr??cy na r?ce, zaczyna piastowa?, gdy w w?asnej postaci wpada diabe? do izby.

Chocia? by? pi?knie ubrany (хотя он был красиво одет) – mia? kapelusz tr?jgraniasty (на нём была треугольная шляпа; tr?jgraniasty – трёхгранный; треугольный; kapelusz tr?jgraniasty – треугольная шляпа), frak niemiecki (немецкий фрак), z d?ug? na brzuch kamizelk? (с длинной на живот жилеткой; kamizelka – жилет, жилетка), spodnie kr?tkie i obcis?e (короткие и облегающие штаны; spodnie – брюки, штаны; obcis?y – обтянутый; плотно облегающий), a trzewiki ze sprz?czkami i wst??kami (и башмаки с пряжками и ленточками), wszyscy go poznali zaraz (все его узнали сразу), bo wygl?da?y rogi spod kapelusza (потому что рога выглядывали из-под шляпы; r?g – рог), pazury z trzewika i harcap z ty?u (когти из башмака и коса сзади; harcap – уст. коса /часть парика/; ty? – зад; z ty?u – сзади).

Chocia? by? pi?knie ubrany – mia? kapelusz tr?jgraniasty, frak niemiecki, z d?ug? na brzuch kamizelk?, spodnie kr?tkie i obcis?e, a trzewiki ze sprz?czkami i wst??kami, wszyscy go poznali zaraz, bo wygl?da?y rogi spod kapelusza, pazury z trzewika i harcap z ty?u.

Ju? chcia? porwa? Twardowskiego (он уже хотел схватить Твардовского), gdy spostrzeg? wielk? przeszkod? (когда заметил большое = серьёзное препятствие; spostrzec – заметить, увидеть), bo ma?e dzieci? na r?ku (потому что = тоесть малое дитя на руках), do kt?rego nie mia? prawa (на которое он не имел права). Ale bies wnet znalaz? spos?b (но бес сразу нашёл способ; znale?? – найти); przyst?pi? do czarownika i rzecze (подошёл к колдуну и молвит; przyst?pi? – подступить, подойти к кому-л.; rzec – сказать, произнести, молвить):

– Jeste? dobry szlachcic (ты хороший шляхтич): zatem verbum nobile debet esse stabile6 (следовательно, verbum nobile debet esse stabile).

Ju? chcia? porwa? Twardowskiego, gdy spostrzeg? wielk? przeszkod?, bo ma?e dzieci? na r?ku, do kt?rego nie mia? prawa. Ale bies wnet znalaz? spos?b; przyst?pi? do czarownika i rzecze:

– Jeste? dobry szlachcic: zatem verbum nobile debet esse stabile.

Twardowski wiedz?c (Твардовский, зная), ?e nie mo?e z?ama? szlacheckiego s?owa (что он не может нарушить шляхетского слова; z?ama? – сломать; нарушить), z?o?y? w ko?ysk? dzieci? (положил дитя в колыбель; z?o?y? – сложить, положить), a wraz ze swym towarzyszem wylecieli wprost kominem = и вместе со своим товарищем вылетели = вылетел прямо дымоходом = в печную трубу; wylecie? – вылететь; komin – дымоход; труба /печная/).

Zawrza?o stado rado?nie s?w (заволновалась радостно стая сов; zawrze? – закипеть; перен. заволноваться; stado – стадо; стая), wron, kruk?w i puchaczy (ворон, воронов и филинов). Lec? wy?ej (летят выше; lecie? – лететь), coraz wy?ej (всё выше; coraz – всё /в соч. со сравн. ст. прил. и нареч. означает постепенное усиление качества/). Twardowski nie straci? ducha (Твардовский не потерял духа); spojrzy na d?? (посмотрит вниз) – widzi ziemi? (видит землю), a tak wysoko polecia? (а так высоко полетел), ?e wsie widzi takie ma?e jak komary (что сёла видит такие маленькие как комары; wie? – деревня, село), miasta du?e jakby muchy (большие города как мухи), a sam Krak?w by dwa paj?ki razem (а сам Краков словно два паука вместе).

Twardowski wiedz?c, ?e nie mo?e z?ama? szlacheckiego s?owa, z?o?y? w ko?ysk? dzieci?, a wraz ze swym towarzyszem wylecieli wprost kominem.

Zawrza?o stado rado?nie s?w, wron, kruk?w i puchaczy. Lec? wy?ej, coraz wy?ej. Twardowski nie straci? ducha; spojrzy na d?? – widzi ziemi?, a tak wysoko polecia?, ?e wsie widzi takie ma?e jak komary, miasta du?e jakby muchy, a sam Krak?w by dwa paj?ki razem.

?al mu szczery serce ?cisn?? (искренняя печаль сжала ему сердце); tam zostawi? wszystko drogie (там оставил он всё дорогое), co polubi? i ukocha? (что полюбил и возлюбил; polubi? – полюбить; ukocha? – полюбить, возлюбить), a wi?c podleciawszy wy?ej (а таким образом = и поэтому взлетев выше; a wi?c – таким образом), gdzie ni s?p (где ни коршун), ni orze? Karpat skrzyd?em wiatru nie poruszy? (ни орёл Карпат крылом ветра не коснулся), gdzie zaledwo okiem si?gn?? (куда едва глазом достал; si?gn?? – дойти; достать; простереться; jak okiem si?gn?? – куда ни взглянешь), z mordowanej piersi silnie dob?dzie ostatku g?osu i zanuci pie?? pobo?n? (из измученной груди сильно извлечёт = извлёк остаток голоса и запел религиозную песню; mordowa? – утомлять, изматывать; мучить; doby? czego? – книжн. вынуть, извлечь что-л.; zanuci? – запеть /вполголоса/; pobo?ny – набожный; божественный, религиозный).

?al mu szczery serce ?cisn??; tam zostawi? wszystko drogie, co polubi? i ukocha?, a wi?c podleciawszy wy?ej, gdzie ni s?p, ni orze? Karpat skrzyd?em wiatru nie poruszy?, gdzie zaledwo okiem si?gn??, z mordowanej piersi silnie dob?dzie ostatku g?osu i zanuci pie?? pobo?n?.

By?a to jedna z kantyczek (была это одна из /тех/ песен; kantyczka – религиозная песня), kt?re dawniej w swej m?odo?ci (которые прежде в своей молодости), kiedy nie zna? ?adnych czar?w (когда он не знал никакого колдовства; czary – мн. чары, волшебство, колдовство), dusz? jeszcze mia? niewinn? (душа у него ещё была невинной), u?o?y? na cze?? Marii i ?piewa? zawsze codziennie (сочинил в честь Марии и пел всегда ежедневно; u?o?y? – сложить, сочинить; na cze?? kogo? – в честь кого-л.).

By?a to jedna z kantyczek, kt?re dawniej w swej m?odo?ci, kiedy nie zna? ?adnych czar?w, dusz? jeszcze mia? niewinn?, u?o?y? na cze?? Marii i ?piewa? zawsze codziennie.

G?os jego niknie w powietrzu (голос его замирает в воздухе; nikn?? – исчезать, замирать /о звуках/), cho? ?piewa z serca serdecznie (хотя он поёт от сердца сердечно; z serca – от сердца), ale pasterze g?rale (но пастухи-гурали, g?ral – горец, гураль /коренной житель польских Татр/), co pod nim na g?rach pa?li (что под ним на горах пасли), zdziwieni podnie?li g?owy (удивлённые = удивлённо подняли головы; zdziwiony – удивлённый, zdziwi? si? – удивиться), chc?c wiedzie? (желая знать; chcie? – хотеть, желать), sk?d pie?? nabo?na s?owa im z chmur? przynosi (откуда божественная песня слова /свои/ им с тучей приносит; nabo?ny – набожный; божественный). G?os jego bowiem nie poszed? w g?r? (ибо голос его не пошёл вверх; bowiem – потому что, так как, ибо; g?ra – гора; na g?r? – вверх), ale przyleg? do tej ziemi (а прилёг к земле; ale – но, а; przylec – диал. прилечь), by zbudowa? ludzkie dusze (чтобы облагородил = облагородить человеческие души; zbudowa? – построить; книжн. благотворно повлиять, облагородить).

G?os jego niknie w powietrzu, cho? ?piewa z serca serdecznie, ale pasterze g?rale, co pod nim na g?rach pa?li, zdziwieni podnie?li g?owy, chc?c wiedzie?, sk?d pie?? nabo?na s?owa im z chmur? przynosi. G?os jego bowiem nie poszed? w g?r?, ale przyleg? do tej ziemi, by zbudowa? ludzkie dusze.

Sko?czy? pie?? ca?? (закончил всю песню), zdziwiony wielce patrzy (удивлённый очень, смотрит; wielce – книжн. весьма, очень), ?e w g?r? nie leci wy?ej (что он вверх не летит выше), ?e zawis? w miejscu (что повис на месте; zawisn?? – повиснуть; w miejscu – на месте). Spojrzy doko?a (посмотрит вокруг) – ju? towarzysza nie widzi swojej podr??y (уже не видит своего спутника; towarzysz podr??y – спутник; podr?? – путешествие); g?os jeno mocny nad sob? s?yszy (только голос сильный над собой слышит), co zagrzmia? w sinawej chmurze (что раздался в синеватой туче; zagrzmie? – загреметь, прогреметь; раздасться; siny – синий; chmura – туча):

Sko?czy? pie?? ca??, zdziwiony wielce patrzy, ?e w g?r? nie leci wy?ej, ?e zawis? w miejscu. Spojrzy doko?a – ju? towarzysza nie widzi swojej podr??y; g?os jeno mocny nad sob? s?yszy, co zagrzmia? w sinawej chmurze:

– Zostaniesz do dnia s?dnego (останешься до скончания века; dzie? s?du/s?dny dzie? – судный день; do s?dnego dnia – до скончания века), zawieszony tak jak teraz (подвешенный так как сейчас)! Jak zawis? w miejscu (как он завис на месте), dotychczas buja (/так/ до сих пор качается; dotychczas – до сих пор), a cho? mu s?owa w ustach zamar?y (и хотя ему = у него слова в = на губах замерли; usta – рот; губы; zamrze? – замереть), cho? g?osu jego nikt nie dos?yszy (хотя голоса его никто не расслышит), starcy (старики; starzec – старик), co dawne pami?taj? czasy (что прежние помнят времена), gdy miesi?c w pe?ni zab?y?nie (когда месяц в полнолуние блеснёт; miesi?c – уст. месяц /луна/; pe?nia/ksi??yc w pe?ni – полнолуние; zab?ysn?? – блеснуть), przed niewielu jeszcze laty wskazywali czarn? plamk? jako cia?o Twardowskiego zawieszone do dnia s?du (ещё немного = несколько лет назад показывали чёрное пятнышко как тело Твардовского, подвешенное до судного дня; przed – тому назад; niewiele – немного; plama – пятно).

– Zostaniesz do dnia s?dnego, zawieszony tak jak teraz! Jak zawis? w miejscu, dotychczas buja, a cho? mu s?owa w ustach zamar?y, cho? g?osu jego nikt nie dos?yszy, starcy co dawne pami?taj? czasy, gdy miesi?c w pe?ni zab?y?nie, przed niewielu jeszcze laty wskazywali czarn? plamk? jako cia?o Twardowskiego zawieszone do dnia s?du.

5. Zaj?cze serce7
(Заячье сердце)

Na wyspie (на острове), w po?rodku Wis?y (посредине Вислы; /w/po?rodku – посредине), sta? wielki zamek przed laty (стоял много лет назад большой замок; przed laty – много лет назад), ca?y murem otoczony (весь окружённый стеной; mur – стена /каменная/), w ka?dym rogu grube baszty (в каждом углу толстые башни; r?g – угол /наружный/), wiewa?y na nich g?sto chor?gwie i g?ste stra?e poustawiane (развевались на них плотно знамёна и частые караулы /были/ расставлены; chor?giew – флаг, знамя, стяг; g?sty – густой; плотный; частый; stra? – ж. охрана; стража; караул). Most sk?rzany na ?a?cuchach ??czy? wysp? z brzegiem ziemi (кожаный мост на цепях соединял остров с берегом; sk?ra – кожа).

W tym zamku mieszka? pan mo?ny (в этом замке жил могущественный господин; zamek – замок, pan – хозяин; господин), rycerz bitny (храбрый рыцарь; bitny – воинственный, храбрый), zawo?any (прирождённый; zawo?any – призванный; прирождённый). Ile razy tr?ba brzmia?a nad wchodow? bram? zamku (сколько раз раздавалась труба над входными воротами замка; brzmie? – звучать; раздаваться; wchodowy – уст. входной), zwiastowa?a powr?t pana (возвещала возвращение хозяина), zwyci?stwo i ?up bogaty (победу и богатую добычу).

Na wyspie, w po?rodku Wis?y, sta? wielki zamek przed laty, ca?y murem otoczony, w ka?dym rogu grube baszty, wiewa?y na nich g?sto chor?gwie i g?ste stra?e poustawiane. Most sk?rzany na ?a?cuchach ??czy? wysp? z brzegiem ziemi.

W tym zamku mieszka? pan mo?ny, rycerz bitny, zawo?any. Ile razy tr?ba brzmia?a nad wchodow? bram? zamku, zwiastowa?a powr?t pana, zwyci?stwo i ?up bogaty.

Po d?ugich i ciemnych lochach wiele bra?c?w osadzono (по = в длинных и тёмных подземельях /было/ поселено/посажено много пленников; loch – подвал, погреб; подземелье; braniec – пленник). Codziennie musieli robi? (каждый день они должны были работать; codziennie – ежедневно, каждый день; musie? – быть должным/вынужденным; robi? – делать; работать): to naprawia? mury grube (то чинить толстые стены; naprawia? – ремонтировать, чинить), to uprawia? pi?kny ogr?d (то заниматься прекрасным садом; uprawia? co? – заниматься чем-л.). Mi?dzy tymi by?a baba (между этими = ними была баба; mi?dzy – между, среди), stara baba czarownica (старая бабка колдунья; baba – баба; бабка), kt?rej m??a trzyma? w wi?zach (мужа которой /рыцарь/ держал в узах, m?? – муж): ta si? zem?ci? zaprzysi?g?a (та дала клятву отомстить; zaprzysi?c – присягнуть, принять присягу, дать клятву).

Po d?ugich i ciemnych lochach wiele bra?c?w osadzono. Codziennie musieli robi?: to naprawia? mury grube, to uprawia? pi?kny ogr?d. Mi?dzy tymi by?a baba, stara baba czarownica, kt?rej m??a trzyma? w wi?zach: ta si? zem?ci? zaprzysi?g?a.

Czatowa?a przeto chwili (поэтому она подстерегала = поджидала момента; czatowa? – подстерегать; chwila – минута; момент), by samego spotka? pana (чтобы встретить хозяина одного). Strudzony walk? (утомлённый борьбой; strudzi? si? – уст. утомиться), niewczasem (лишениями; niewczas/niewczasy – лишения), na zielonej upad? trawie (на зелёной = на зелёную упал траву; upa?? – упасть); sen zaklei? mu powieki (веки = глаза у него слиплись; zaklei? – заклеить; powieka – веко; sen klei oczy komu? – у кого-л. слипаются глаза). Skrycie czai czarownica (скрытно подкрадывается колдунья; czai? si? – подкрадываться), mak na oczy panu k?adzie (мак на глаза хозяину кладёт), by si? ze snu nie obudzi? (чтобы он не проснулся; obudzi? si? ze snu – проснуться), i ga??zk? osikow? w pier? uderza (и веточкой осиновой в грудь ударяет), a w t? stron? (а в ту сторону = в то место), k?dy serce ludzkie bije (где человеческое сердце бьёт = бьётся; bi? – бить).

Czatowa?a przeto chwili, by samego spotka? pana. Strudzony walk?, niewczasem, na zielonej upad? trawie; sen zaklei? mu powieki. Skrycie czai czarownica, mak na oczy panu k?adzie, by si? ze snu nie obudzi?, i ga??zk? osikow? w pier? uderza, a w t? stron?, k?dy serce ludzkie bije.

I pier? si? zaraz roztwar?a (и грудь тотчас раскрылась; roztworzy? si? – раствориться, раскрыться), i czerwone wida? serce (и видно красное сердце), jak drga ci?gle i ustawnie (как /оно/ вздрагивает постоянно и неустанно; ci?gle – постоянно; ustawnie – уст. неустанно; непрестанно, постоянно). U?miecha si? czarownica i wyci?ga r?k? chud? (усмехается колдунья и протягивает тощую руку; u?miecha? si? – улыбаться, усмехаться; chudy – худой, тощий), d?ugimi palcami z lekka obejmuje ca?e serce i tak nieznacznie wyci?ga (длинными пальцами слегка обхватывает всё сердце и так слегка = легко его вытаскивает; z lekka – слегка; obejmowa? – обнимать; обхватывать; nieznacznie – незначительно, слегка), ?e si? rycerz nie obudzi? (что рыцарь не проснулся).

Wtedy maj?c w pogotowiu ?wie?e od zaj?ca serce (тогда, имея наготове свежее сердце от зайца = заячье сердце; pogotowie – готовность; mie? w pogotowiu – иметь наготове/под рукой), w pier? rycerza zaraz wk?ada i zamyka otw?r piersi (в грудь рыцаря сразу вкладывает и закрывает отверстие груди). Sama odesz?a na stron? (сама отошла в сторону; odej?? – отойти; na – на, в), z rado?ci? w g?stych krzakach przyleg?a (с радостью в густых кустах прилегла; przylec – диал. прилечь), chc?c zobaczy? skutki czar?w (желая увидеть последствия колдовства; chcie? – хотеть, желать; skutek – следствие, последствие; czary мн. – чары, волшебство, колдовство).

I pier? si? zaraz roztwar?a, i czerwone wida? serce, jak drga ci?gle i ustawnie. U?miecha si? czarownica i wyci?ga r?k? chud?, d?ugimi palcami z lekka obejmuje ca?e serce i tak nieznacznie wyci?ga, ?e si? rycerz nie obudzi?.

Wtedy maj?c w pogotowiu ?wie?e od zaj?ca serce, w pier? rycerza zaraz wk?ada i zamyka otw?r piersi. Sama odesz?a na stron?, z rado?ci? w g?stych krzakach przyleg?a, chc?c zobaczy? skutki czar?w.

Jeszcze si? rycerz nie zbudzi? (ещё не проснулся рыцарь), a poczu? serce zaj?cze (а /уже/ почувствовал заячье сердце)! Co nie zna? trwogi (/даром/ что не знал тревоги), dr?a? boja?liwie i rzuca? cia?em (дрожал и трясся пугливо: «тряс телом»; dr?e? – дрожать; boja?liwie – боязливо, робко, пугливо; rzuca? – бросать, подбрасывать, трясти)! Otwiera oczy (открывает глаза), zbroja mu ci??y (доспехи его тяготят; zbroja – латы, доспехи; ci??y? komu? – тяготить кого-л.), zaledwie powsta? (едва встал/поднялся), a? us?yszy ps?w szczekanie (аж = как слышит собачий лай; pies – собака, пёс)!

Jeszcze si? rycerz nie zbudzi?, a poczu? serce zaj?cze! Co nie zna? trwogi, dr?a? boja?liwie i rzuca? cia?em! Otwiera oczy, zbroja mu ci??y, zaledwie powsta?, a? us?yszy ps?w szczekanie!

Dawniej lubi? (прежде он любил; dawniej – раньше, прежде), kiedy go?cze gra?y w kniei za zwierzyn? (когда гончие заливались /лаем/ в дебрях за = на зверей; gra? – играть; заливаться /о гончих/, zwierzyna – дичь, звери), teraz w trwodze (сейчас в тревоге; trwoga – тревога), wystraszony ucieka jak szary zaj?c (испуганный убегает как серый заяц)! Zaledwo wbieg? do komnaty (едва вбежал в покой; wbiec – вбежать; do – в /внутрь/; komnata – покой), chrz?st zbroi w?asnej (скрежет собственных доспехов; chrz?st – хруст; скрип; скрежет), or??a (оружия; or?? – книжн. оружие), co si? zszczerbi? zwyci?stwami (что зазубрилось победами = в победах; zszczerbi? = uszczerbi? – выщербить, зазубрить), i brz?k srebrnej ostrogi na nowo go trwo?y (и звяканье серебряной шпоры снова его тревожит; brz?k – звон, бренчание, звяканье; na nowo – вновь, снова): zrzuca wi?c pancerz i szabl? (сбрасывает он латы и саблю; wi?c – итак, следовательно, стало быть;pancerz – броня, панцирь; ист. латы), pada na ?o?e zm?czony (усталый падает на ложе).

Dawniej lubi?, kiedy go?cze gra?y w kniei za zwierzyn?, teraz w trwodze, wystraszony ucieka jak szary zaj?c! Zaledwo wbieg? do komnaty, chrz?st zbroi w?asnej, or??a, co si? zszczerbi? zwyci?stwami, i brz?k srebrnej ostrogi na nowo go trwo?y: zrzuca wi?c pancerz i szabl?, pada na ?o?e zm?czony.

Dawniej we ?nie marzy? jeno to (раньше во сне мечтал только то), o b?jce (о драке; b?jka – драка), to o ?upach (то о трофеях; ?up – добыча; трофей), teraz we ?nie j?czy smutnie i na ka?de psa szczekanie albo has?o swojej stra?y (сейчас во сне стонет печально и на каждый собачий лай или знак своей стражи; has?o – лозунг; знак; szczeka? – лаять, тявкать), co przy ognisku na baszcie czujnie strzeg?a przed napadem (что у костра на башне чутко стерегла от нападения; przy – при, у; baszta – башня; strzec – стеречь; przed – от /с нек. глаголами при указании на объект, от которого предпринимается защита, предохранение и т. д./), dr?y jak dzieci? i w poduszk? chowa oczy wystraszone (дрожит как дитя и прячет в подушку испуганные глаза).

Dawniej we ?nie marzy? jeno to, o b?jce, to o ?upach, teraz we ?nie j?czy smutnie i na ka?de psa szczekanie albo has?o swojej stra?y, co przy ognisku na baszcie czujnie strzeg?a przed napadem, dr?y jak dzieci? i w poduszk? chowa oczy wystraszone.

Wkr?tce poganie otoczyli zamek (вскоре язычники = неверные окружили замок; poganin – язычник), rycerze i czelad? czeka na pana (рыцари и челядь ждут господина; czeka? na kogo?, co? – ждать кого-л., что-л.), co im przewodzi? do bitwy i do zwyci?stwa (что ими руководил в битве и /в/ победе; przewodzi? komu?, czemu? – предводительствовать; руководить кем-л., чем-л.). Ale czekaj? na pr??no (но ждут напрасно; na pr??no – напрасно)! On m??ny rycerz (оный мужественный рыцарь), us?yszawszy szcz?k or??a (услышав лязг оружия), gwar ?o?nierzy (гомон солдат; gwar – шум, гомон), r?enie koni (ржание коней; r?e? – ржать), uciek? na zamku poddasze i st?d dopiero dojrza? mnogie poga?skie zast?py (убежал на чердак замка и только оттуда увидел многочисленные отряды неверных: «языческие отряды», uciec – убежать; mnogi – книжн. многочисленный, zast?p – книжн. отряд).

Wtedy przypomnia? sobie dawne wyprawy (тогда он вспомнил прежние походы; wyprawa – экспедиция, поход), zwyci?stwa i s?aw? imienia swego (победы и славу своего имени; imi? – имя). Jak b?br zap?aka? rzewnymi ?zami (горько заплакал; rzewny – чувствительный, сентиментальный; трогательный; p?aka? rzewnymi ?zami – горько плакать; p?aka? jak b?br – горько плакать, рыдать в три ручья, разливаться ручьём), westchn?? i m?wi ?a?o?nie (вздохнул и говорит печально; ?a?o?nie – плачевно; жалобно, печально):

Wkr?tce poganie otoczyli zamek, rycerze i czelad? czeka na pana, co im przewodzi? do bitwy i do zwyci?stwa. Ale czekaj? na pr??no! On m??ny rycerz, us?yszawszy szcz?k or??a, gwar ?o?nierzy, r?enie koni, uciek? na zamku poddasze i st?d dopiero dojrza? mnogie poga?skie zast?py.

Wtedy przypomnia? sobie dawne wyprawy, zwyci?stwa i s?aw? imienia swego. Jak b?br zap?aka? rzewnymi ?zami, westchn?? i m?wi ?a?o?nie:

– Bo?e? m?j (Боже ж /ты/ мой), Bo?e (Боже)! daj mi odwag? (дай мне отвагу), przywr?? mi si?? i m?stwo (верни мне силу и мужество)! Sztandary moje na polu bitwy ju? powiewaj? od dawna (знамёна мои с давних пор развеваются на поле битвы; sztandar – знамя; od dawna – с давних пор), a pan ich (а их хозяин), dawniej zawsze na czele (прежде всегда впереди; czo?o – лоб; na czele – впереди), dzi? jak dziewcz? boja?liwy (сегодня как девушка пугливый), z dymnika swojego zamku patrzy na zast?py swoje (из слухового окна своего замка смотрит на свои отряды; dymnik – слуховое окно)! Wr?? mi serce (верни мне сердце), by nie dr?a?o (чтобы оно не дрожало) – wr?? mi si?? (верни мне силу), abym zbroj? m?g? ud?wign?? (чтобы я мог поднять доспехи)! Od?yw cia?o czerstwo?ci? (оживи тело бодростью, od?ywi? – подкормить; уст. оживить) i daj zwyci?stwo (и дай победу).

– Bo?e? m?j, Bo?e! daj mi odwag?, przywr?? mi si?? i m?stwo! Sztandary moje na polu bitwy ju? powiewaj? od dawna, a pan ich, dawniej zawsze na czele, dzi? jak dziewcz? boja?liwy, z dymnika swojego zamku patrzy na zast?py swoje! Wr?? mi serce, by nie dr?a?o – wr?? mi si??, abym zbroj? m?g? ud?wign??! Od?yw cia?o czerstwo?ci? i daj zwyci?stwo.

Wspomnienia te budz? go jak ze snu (эти воспоминания будят его как ото сна), wraca ?piesznie do komnaty (возвращается поспешно в покой), chwyta zbroj? (хватает латы), dosiada rumaka i wyje?d?a przez bram? (садится на коня и выезжает через ворота; dosiada? czego? – садиться /на мотоцикл, лошадь/, rumak – поэт. конь). Stra?nik z rado?ci? powita? pana i brzmieniem tr?by zapowiedzia? jego wyjazd (стражник с радостью приветствовал господина и звуком трубы объявил о его выезде; brzmienie – звучание, звук; zapowiedzie? co? – объявить о чём-л.). ?pieszy (спешит), lecz ci?g?a boja?? my?l mu i serce osiad?a (но непрерывная боязнь/страх заволокла ему мысль и сердце; ci?g?y – непрерывный, постоянный; osi??? – перен. покрыть, заволочь). A gdy rycerstwo odwa?nie rzuca si? na zast?p pogan (а когда отважные рыцари бросаются на отряд неверных; rycerstwo – рыцарство, рыцари), pan zamku w trwodze zawraca swego bieguna i ucieka w gr?d warowny (хозяин замка в тревоге поворачивает назад своего рысака и убегает = скачет прочь в укреплённый замок; zawraca? – поворачивать /назад/; gr?d – укреплённое поселение, город, замок).

Wspomnienia te budz? go jak ze snu, wraca ?piesznie do komnaty, chwyta zbroj?, dosiada rumaka i wyje?d?a przez bram?. Stra?nik z rado?ci? powita? pana i brzmieniem tr?by zapowiedzia? jego wyjazd. ?pieszy, lecz ci?g?a boja?? my?l mu i serce osiad?a. A gdy rycerstwo odwa?nie rzuca si? na zast?p pogan, pan zamku w trwodze zawraca swego bieguna i ucieka w gr?d warowny.

Cho? wbieg? do zamku zdysza?y i za grubymi murami nie pozby? trwogi tajemnej (хотя он влетел в замок запыхавшись, и за толстыми стенами не избавился от тайной = таинственной тревоги; zdysze? si? – запыхаться; pozby? si? kogo?, czego? – избавиться от кого-л., чего-л.; tajemny – тайный), skacze z konia (прыгает = спрыгивает с коня; skaka? – прыгать), ucieka do ?elaznego lochu i tam omdla?y czeka nies?awnej ?mierci (убегает в железный подвал и там, обессиленный, ждёт бесславной смерти; omdle? – потерять сознание; ослабеть, обессилеть).

Rycerstwo jego przecie? pobi?o pogan (его рыцари всё же разбили неверных), a stra?nik z wysokiej baszty powita? zwyci?skie chor?gwie wracaj?ce do zamku (а стражник с высокой башни приветствовал победные знамёна, возвращающиеся в замок; zwyci?stwo – победа). Wszyscy, zdziwieni haniebn? ucieczk? pana zamku (все, удивлённые позорным бегством хозяина замка; ha?ba – позор), szukali go d?ugo na pr??no i znale?li w lochu na po?y umar?ego (долго напрасно его искали и нашли в подвале наполовину мёртвого; na po?y – наполовину; umar?y – умерший, мёртвый).

Cho? wbieg? do zamku zdysza?y i za grubymi murami nie pozby? trwogi tajemnej, skacze z konia, ucieka do ?elaznego lochu i tam omdla?y czeka nies?awnej ?mierci.

Rycerstwo jego przecie? pobi?o pogan, a stra?nik z wysokiej baszty powita? zwyci?skie chor?gwie wracaj?ce do zamku. Wszyscy, zdziwieni haniebn? ucieczk? pana zamku, szukali go d?ugo na pr??no i znale?li w lochu na po?y umar?ego.

Nied?ugo ?y? nieszcz??liwy rycerz (недолго жил несчастный рыцарь), ca?? zim? grza? cia?o dr??ce zawsze przy kominie (всю зиму грел дрожащее тело всегда у печной трубы; komin – дымоход; труба /печная/).

Wiosna nasta?a (настала весна), roztworzy? okno (он отворил окно), chc?c odetchn?? s?o?cem maja (желая вздохнуть солнцем мая). Jask??ka (ласточка), co na poddaszu ulepi?a gniazdko swoje (что на чердаке слепила своё гнездо), w przelocie czarniawym skrzyd?em uderzy?a go po skroni (в перелёте = в полёте черноватым крылом ударила его по виску; przelot – перелёт).

Nied?ugo ?y? nieszcz??liwy rycerz, ca?? zim? grza? cia?o dr??ce zawsze przy kominie.

Wiosna nasta?a, roztworzy? okno, chc?c odetchn?? s?o?cem maja. Jask??ka, co na poddaszu ulepi?a gniazdko swoje, w przelocie czarniawym skrzyd?em uderzy?a go po skroni.

Cios by? dla niego ?miertelny (удар был для него смертельным), upad? jak gromem ra?ony i po kr?tkiej m?ce skona? (упал как громом поражённый и после короткого мучения = после коротких мучений умер; razi? – разить, поражать; m?ka – мука, мучение).

Wszyscy pana ?a?owali i szczerze p?akali (все хозяина жалели и искренне плакали), nie widz?c powodu (не видя причины; pow?d – повод, причина), co potrafi?o go tak nagle zmieni? (что смогло = могло так внезапно его изменить; potrafi? – суметь, смочь). A? w rok potem (пока в год = год спустя; a? – пока не), gdy p?awiono czarownice8 (во время купания ведьм: «когда окунано в воду колдуний»; p?awi? – купать /лошадей, скот/, уст. окунать в воду), ?e deszcz d?ugo zatrzyma?y (потому что дождь долго = слишком задержали; ?e – так как, потому что; zatrzyma? – остановить; задержать), ona czarownica zezna?a sama (оная колдунья сама дала показания; zezna? – дать показание), jak odmieni?a serce rycerza na serce zaj?cze (как изменила = подменила сердце рыцаря на заячье; odmieni? – изменить)! – Wtedy poznali dopiero ludzie (тогда только узнали люди), dlaczego z tak m??nego rycerza tak boja?liwy si? zrobi? (почему он из так = такого мужественного рыцаря таким пугливым стал); szczerzej ?a?owali i wi?cej p?akali (искреннее жалели и больше плакали), a na jego mogile spalili ?ywcem star? czarownic? (а на его могиле сожгли живьём старую колдунью).

Cios by? dla niego ?miertelny, upad? jak gromem ra?ony i po kr?tkiej m?ce skona?.

Wszyscy pana ?a?owali i szczerze p?akali, nie widz?c powodu, co potrafi?o go tak nagle zmieni?. A? w rok potem, gdy p?awiono czarownice, ?e deszcz d?ugo zatrzyma?y, ona czarownica zezna?a sama, jak odmieni?a serce rycerza na serce zaj?cze! – Wtedy poznali dopiero ludzie, dlaczego z tak m??nego rycerza tak boja?liwy si? zrobi?; szczerzej ?a?owali i wi?cej p?akali, a na jego mogile spalili ?ywcem star? czarownic?.

6. Trzej bracia9
(Три брата)

Czarownica w postaci wielkiego soko?a ustawnie wybija?a w ko?ciele okna (колдунья в форме/виде большого сокола = превратившись в большого сокола постоянно выбивала в костёле окна; sok?? – сокол; ustawnie – уст. постоянно; ko?ci?? – церковь, храм; костёл). W tej?e wsi samej (в той же самой деревне; wie? – деревня), gdzie sta? ko?ci?? (где стояла церковь), by?o trzech braci (было три брата), kt?rzy si? uwzi?li (которые твёрдо решили; uwzi?? si? – решить настоять на своём; твёрдо решить), by zabi? szkodnego soko?a (убить шкодливого сокола; by – чтобы). Ale na pr??no dwaj starsi ze strzelbami czatowali (но тщетно двое старших с ружьями /его/ подстерегали); ile razy ptak nadlatywa? (сколько раз птица прилетала), sen klei? im powieki i budzili si? dopiero brz?kiem szyb pot?uczonych z domu bo?ego (у них слипались веки = глаза и они просыпались только звяканьем = из-за звяканья разбитых стёкол из дома божьего; klei? – клеить; sen klei oczy komu? – у кого-л. слипаются глаза; pot?uc – разбить; szyba – оконное стекло).

Poszed? i najm?odszy na czaty (пошёл и самый младший на дозор; p?j?? – пойти; czaty – мн. подкарауливание, слежка; дозор); lecz ?eby nie zasn?? (но чтобы не заснул = не заснуть; zasn?? – заснуть), pod brod? po?o?y? sobie cierni (положил себе под подбородок колючек = колючки; broda – борода; подбородок; cier? – шип, колючка), by jak g?ow? pochyli (чтобы, если он голову наклонит), snem zmorzony (одолённый сном; sen – сон; zmorzy? – одолеть: sen zmorzy? – сон одолел), z uk?uciem si? ockn?? (с уколом = от укола очнулся).

Czarownica w postaci wielkiego soko?a ustawnie wybija?a w ko?ciele okna. W tej?e wsi samej, gdzie sta? ko?ci??, by?o trzech braci, kt?rzy si? uwzi?li, by zabi? szkodnego soko?a. Ale na pr??no dwaj starsi ze strzelbami czatowali; ile razy ptak nadlatywa?, sen klei? im powieki i budzili si? dopiero brz?kiem szyb pot?uczonych z domu bo?ego.

Poszed? i najm?odszy na czaty; lecz ?eby nie zasn??, pod brod? po?o?y? sobie cierni, by jak g?ow? pochyli, snem zmorzony, z uk?uciem si? ockn??.

Ju? miesi?c zeszed? (уже месяц сошёл = вышел; miesi?c – уст. месяц /луна/; zej?? – сойти), rozwidni? wiecz?r (осветил вечер), s?yszy szum wielki (слышит он шум большой = громкий). Czarownica go dojrza?a i spu?ci?a na? drzymot? (колдунья его увидела и наслала на него дремоту; spu?ci? – спустить; ниспослать, наслать; na? – на него; drzymota – диал. дремота). Sklei?y si? powieki (слепились веки), ale zaledwo g?owa spad?a mu na rami? (но, едва голова упала ему на плечо; zaledwo = zaledwie; spa?? – упасть; mu – ему), a? do krwi cierniem uk?uty rozbudzi? si? zaraz (как до крови шипом уколотый, он проснулся тотчас; a? – аж; так, что даже; krew – кровь). Widzi (видит), ?e sok?? ju? blisko ko?cio?a (что сокол уже возле костёла), porywa strzelb? (хватает ружьё), mierzy (целиться), a z odg?osem wystrza?u upada pod wielki kamie? sok?? ze zgruchotanym skrzyd?em = и с эхом выстрела падает под большой камень сокол с раздробленным крылом; odg?os – отзвук, отголосок, эхо; zgruchota? – сокрушить, раздробить). Przybiega w to miejsce i dostrzega (прибегает в то место и видит; przybiec – прибежать; dostrzec – заметить, увидеть), ?e pod tym kamieniem roztwar?a si? niezmierzona przepa?? (что под этим камнем растворилась необъятная бездна; roztworzy? si? – раствориться; niezmierzony – неизмеримый, необъятный; przepa?? – пропасть, бездна). Daje zna? braciom (даёт знать братьям), ci przynie?li sznur d?ugi i ?uczywa dosy? (те принесли длинную верёвку и достаточно лучины); uwi?zali go i z zapalonymi drzazgami spu?cili na dno (привязали его и с зажжёнными щепками опустили на дно). Ciemno by?o z pocz?tku (темно было сначала), a smolne ?uczywo o?wieca?o tylko ?ciany wilgotne i brudne (а смолистая лучина освещала только стены, влажные и грязные). A? nagle ukaza?a si? pi?kna kraina (аж = как вдруг появилась прекрасная страна); kwit?y tam kwiaty ci?gle bez zmiany i zawsze zielone drzewa (цвели там цветы постоянно без изменения = неизменно и всегда зелёные деревья; kwitn?? – цвести).

Ju? miesi?c zeszed?, rozwidni? wiecz?r, s?yszy szum wielki. Czarownica go dojrza?a i spu?ci?a na? drzymot?. Sklei?y si? powieki, ale zaledwo g?owa spad?a mu na rami?, a? do krwi cierniem uk?uty rozbudzi? si? zaraz. Widzi, ?e sok?? ju? blisko ko?cio?a, porywa strzelb?, mierzy, a z odg?osem wystrza?u upada pod wielki kamie? sok?? ze zgruchotanym skrzyd?em. Przybiega w to miejsce i dostrzega, ?e pod tym kamieniem roztwar?a si? niezmierzona przepa??. Daje zna? braciom, ci przynie?li’ sznur d?ugi i ?uczywa dosy?; uwi?zali go i z zapalonymi drzazgami spu?cili na dno. Ciemno by?o z pocz?tku, a smolne ?uczywo o?wieca?o tylko ?ciany wilgotne i brudne. A? nagle ukaza?a si? pi?kna kraina; kwit?y tam kwiaty ci?gle bez zmiany i zawsze zielone drzewa.

W?r?d tej krainy sta? wielki zamek (посреди этой страны стоял большой замок; w?r?d – среди, посреди), ca?y z muru i kamieni (весь из камней = из камня; mur – кладка; kamie? – камень); ?elazna brama sta?a otworem (ворота стояли открытыми: «открыто»; otw?r – отверстие; otworem – открыто). ?mia?y m?odzieniec na zamek wchodzi (смелый юноша входит на = в замок; m?odzieniec – молодой человек, юноша), a pierwsza izba miedziana (первая комната медная; izba – помещение, комната). W niej siedzi panna (в ней сидит барышня), z?oty w?os czesze (золотой волос = золотые волосы расчёсывает; czesa? – чесать, расчёсывать), co w?os upadnie (каждый раз, когда волосок упадёт; co – каждый раз, когда), zabrz?czy (зазвенит; zabrz?cze? – забренчать, зазвенеть). Widzi, ?e g?adka (видит, что пригожая; g?adki – гладкий; уст. диал. пригожий), bia?ego cia?a (белого тела), oczu sokolich (глаз сокольих), z?otego w?osa (волос золотых); rozmi?owany kl?ka i prosi (влюблённый, становится на колени и просит = спрашивает; rozmi?owa? si? – сильно полюбить, пристраститься; уст. страстно полюбить; prosi? – просить; kl?ka? – становиться на колени), czy go nie przyjmie za m??a (не примет ли она его в мужья; za – в /при указании на должность, функцию, роль; также перев. беспредложной конструкцией/). Pi?kna dziewczyna oddaje r?k? (прекрасная девушка отдаёт руку), ale zarazem ostrzega (но вместе с тем предостерегает; zarazem – вместе с тем; ostrzega? – остерегать, предостерегать), ?e nie wpierw wynij?? mo?e na ziemi? (что она не прежде может выйти на землю; wynij?? – уст. выйти), dop?ki matk? jej, czarownic?, nie zabije (пока он мать её, колдунью, не убьёт). Lecz niczym wi?cej zabi? nie zdo?a (но ничем больше убить не сможет; zdo?a? – суметь, смочь), jak tylko mieczem (как только мечом), co wisia? w zamku (что висел в замке; wisie? – висеть); a miecz tak ci??ki (а меч так тяжёл), ?e go nie d?wignie (что он его не поднимет; d?wign?? – поднять /с трудом/)!

W?r?d tej krainy sta? wielki zamek, ca?y z muru i kamieni; ?elazna brama sta?a otworem. ?mia?y m?odzieniec na zamek wchodzi, a pierwsza izba miedziana. W niej siedzi panna, z?oty w?os czesze, co w?os upadnie, zabrz?czy. Widzi, ?e g?adka, bia?ego cia?a, oczu sokolich, z?otego w?osa; rozmi?owany kl?ka i prosi, czy go nie przyjmie za m??a. Pi?kna dziewczyna oddaje r?k?, ale zarazem ostrzega, ?e nie wpierw wynij?? mo?e na ziemi?, dop?ki matk? jej, czarownic?, nie zabije. Lecz niczym wi?cej zabi? nie zdo?a, jak tylko mieczem, co wisia? w zamku; a miecz tak ci??ki, ?e go nie d?wignie!

I poszed? dalej (и он пошёл дальше). W srebrnej komnacie (в серебряном покое; komnata – покой), siedzia?a siostra rodzona (сидела родная сестра; siedzie? – сидеть), srebrny w?os czesze (серебряные волосы расчёсывает), co w?os upadnie (каждый раз, когда волосок упадёт), to brz?czy jakoby struna (то звенит что струна). Ta miecz poda?a (та меч подала), ale nie d?wign?? (но он не поднял), na pr??no wyt??a? si?y (напрасно напрягал силы), a? trzecia siostra da?a mu kropli (пока третья сестра не дала ему капли; a? – пока не), co mocniejszym cz?eka robi? (что делают человека сильнее; cz?ek – книжн. человек). Wypi? jedne (выпил одно = одну), lecz nie d?wign?? (но не поднял); wypi? drug? (выпил вторую), podni?s? troch? (поднял немного; podnie?? – поднять); za trzeci? dopiero kropl? zacz?? ci??kim mieczem w?ada? (за = после третьей только капли начал тяжёлым мечом владеть).

I poszed? dalej. W srebrnej komnacie, siedzia?a siostra rodzona, srebrny w?os czesze, co w?os upadnie, to brz?czy jakoby struna. Ta miecz poda?a, ale nie d?wign??, na pr??no wyt??a? si?y, a? trzecia siostra da?a mu kropli, co mocniejszym cz?eka robi?. Wypi? jedne, lecz nie d?wign??; wypi? drug?, podni?s? troch?; za trzeci? dopiero kropl? zacz?? ci??kim mieczem w?ada?.

Wtedy, utajony w zamku (тогда, затаённый = затаившись в замке; utai? si? – затаиться), czeka? matki-czarownicy (ждал матери-колдуньи); ciemnym zmrokiem nadlatuje (тёмными сумерками = в тёмных сумерках она прилетает; zmrok – сумерки), na jab?oni du?ej siada (садится на большую яблоню; siada? na czym? – садиться на что-л.), poskuba?a z?otych jab?ek i upad?a pod jab?oni? (пощипала золотых яблок и упала под яблоней; jab?ko – яблоко). Wnet przybra?a posta? cz?eka i z soko?a jest niewiasta (сразу приняла вид человека и из сокола есть = стала женщиной; posta? – форма, вид; niewiasta – женщина). Czeka? na to m?ody junak (ждал этого молодой смельчак; czeka? na co? – ждать что-л., чего-л.; junak – молодец, удалец, смельчак), machn?? silnie ostrym mieczem (махнул сильно острым мечом), spad?a g?owa (упала голова), krew trysn??a (кровь брызнула; trysn?? – забить струёй; хлестнуть; брызнуть).

Wtedy, utajony w zamku, czeka? matki-czarownicy; ciemnym zmrokiem nadlatuje, na jab?oni du?ej siada, poskuba?a z?otych jab?ek i upad?a pod jab?oni?. Wnet przybra?a posta? cz?eka i z soko?a jest niewiasta. Czeka? na to m?ody junak, machn?? silnie ostrym mieczem, spad?a g?owa, krew trysn??a.

Wonczas wolny od obawy (тогда, свободный от опасения = от опасений; obawa – опасение), skarby w skrzyni? upakowa? (сокровища в сундук уложил), kt?re bracia wyci?gn?li (который братья вытащили; wyci?gn?? – вытянуть, вытащить). Za skarbami trzy dziewice wydosta?y si? na ziemi? (за сокровищами три девицы выбрались на землю). Wszystko wybra? (всё взял; wybra? – выбрать, вынуть, взять), sam si? zosta? (остался один), braciom przecie? nie ufaj?c (братьям всё же не доверяя), do sznura kamie? uwi?za? (к верёвке камень привязал; do – к), pocz?? g?o?no wo?a? na nich (начал громко кричать на них = им), by i jego wydobyli (чтобы они и его достали; wydosta? – вынуть, извлечь; достать). Z pocz?tku ci?gn?? pocz?li (сначала они начали тянуть; pocz?? = книжн. начать), zaledwie w po?owie drogi pu?cili nagle (едва на полпути отпустили вдруг; droga – дорога, путь; w po?owie drogi – на полпути; pu?ci? – пустить, отпустить), a kamie? twardy w drobne rozlecia? si? kawa?ki (а твёрдый камень разлетелся/рассыпался в = на мелкие кусочки; rozlecie? si?).

Wonczas wolny od obawy, skarby w skrzyni? upakowa?, kt?re bracia wyci?gn?li. Za skarbami trzy dziewice wydosta?y si? na ziemi?. Wszystko wybra?, sam si? zosta?, braciom przecie? nie ufaj?c, do sznura kamie? uwi?za?, pocz?? g?o?no wo?a? na nich, by i jego wydobyli. Z pocz?tku ci?gn?? pocz?li, zaledwie w po?owie drogi pu?cili nagle, a kamie? twardy w drobne rozlecia? si? kawa?ki.

– Tak by si? moje ko?ci skruszy?y (так бы /и/ мои кости раскрошились)! – rzek? zasmucony m?odzieniec (сказал опечаленный юноша; rzec – сказать), zap?aka? rzewnie (заплакал горько; rzewny – чувствительный, сентиментальный; трогательный; p?aka? rzewnymi ?zami – горько плакать), ale nie skarb?w (но не сокровищ = не над сокровищами /плакал/), lecz p?aka? g?adkiej dziewicy z ?ab?dzim cia?em (а над пригожей девицей с телом лебедя, lecz – но, а;?ab?d? – лебедь), ze z?otym w?osem (с золотыми волосами).

I b??dzi? d?ugo (и блуждал долго), zas?piony (мрачный; zas?piony – мрачный, хмурый; zas?pi? si? – омрачиться; нахмуриться), osowia?y (поникший; osowia?y – осовелый, вялый; поникший), po tej krainie wiosennej (по этой весенней стране). A ?e spotka? czarownika (а так как встретил колдуна; ?e – так как), ten go pyta o ?ez pow?d (тот его спрашивает о причине /его/ слёз; pyta? o co? – спрашивать о чём-л.; ?za – слеза). Gdy mu wszystko opowiedzia? (когда ему всё рассказал):

– Tak by si? moje ko?ci skruszy?y! – rzek? zasmucony m?odzieniec, zap?aka? rzewnie, ale nie skarb?w, lecz p?aka? g?adkiej dziewicy z ?ab?dzim cia?em, ze z?otym w?osem.

I b??dzi? d?ugo, zas?piony, osowia?y, po tej krainie wiosennej. A ?e spotka? czarownika, ten go pyta o ?ez pow?d. Gdy mu wszystko opowiedzia?:

– B?d? spokojny, m?ody cz?ecze (будь спокоен, молодой человек)! je?li dzieci mi obronisz (если ты детей мне защитишь; mi – мне), na z?otej skryte jab?oni (/которые/ на золотой спрятаны яблоне), wynios? ci? wnet na ziemi? (вынесу тебя сразу на землю; ci? – тебя). Bo czarownik (потому что колдун), co tu drugi t? krain? zamieszkuje (другой, что в этой стране живёт: «эту страну населяет»; zamieszkiwa? co? – населять что-л.), zawsze dzieci mi wyjada (всегда = всё время мне детей выедает). Pr??no kry?em je pod ziemi? (тщетно прятал их под землю; kry? – укрывать, скрывать, прятать; je – их /вин. падеж от местоим. one/), pr??no w zamku murowanym (тщетно в каменном замке)! Teraz trzymam je na drzewie (теперь я держу их на дереве); skryj si? z mieczem w tej jab?oni (спрячься с мечом в этой яблоне; skry? si? – скрыться, спрятаться), o p??nocy przyjdzie zbrodzie? (в полночь придёт преступник; p??noc – полночь; o p??nocy – в полночь; zbrodzie? – уст. преступник).

– B?d? spokojny, m?ody cz?ecze! je?li dzieci mi obronisz, na z?otej skryte jab?oni, wynios? ci? wnet na ziemi?. Bo czarownik, co tu drugi t? krain? zamieszkuje, zawsze dzieci mi wyjada. Pr??no kry?em je pod ziemi?, pr??no w zamku murowanym! Teraz trzymam je na drzewie; skryj si? z mieczem w tej jab?oni, o p??nocy przyjdzie zbrodzie?.

M?odzieniec wdar? si? na drzewo (юноша влез на дерево), z?otych jab?ek narwa? sobie (нарвал себе золотых яблок) i mia? syt? z nich wieczerz? (и имел = получил из них сытный ужин; syty – сытый; сытный; wieczerza – уст. ужин).

O p??nocy wiatr zaszumia? i pod drzewem szmer us?ysza? (в полночь зашумел ветер, и он услышал под деревом шум/шорох; zaszumie? – зашуметь; szmer – шум, шорох, шелест); spojrzy na d?? (посмотрит вниз; d?? – низ; na d?? – вниз), a? tu robak (а тут червь), wielki, d?ugi (большой, длинный), sunie prosto (движется = ползёт прямо; sun?? – двигаться), okr?ca si? na pniu woko?o i podsuwa coraz wy?ej (обвивается на стволе = вокруг ствола и придвигается = продвигается всё выше; okr?ca? si? wok?? czego? – обвиваться вокруг чего-л.; pie? – ствол; podsuwa? – пододвигать, придвигать). Ogromn? g?ow? z ga??zi z iskrz?cym okiem wychyla (огромную голову со сверкающим глазом из ветвей высовывает; iskrzy? – искрить; искриться, сверкать; ga??? – ветвь), aby dojrze? gniazdo dzieci (чтобы увидеть гнездо/выводок детей), co stulone (что, съёжившись; stuli? si? – сжаться, съёжиться), dr??ce z strachu (дрожа от страха; dr?e? – дрожать; ze – от /об эмоц. сост./), pochowa?y si? pod li?cie (попрятались под листья; li?? – лист).

M?odzieniec wdar? si? na drzewo, z?otych jab?ek narwa? sobie i mia? syt? z nich wieczerz?.

O p??nocy wiatr zaszumia? i pod drzewem szmer us?ysza?; spojrzy na d??, a? tu robak, wielki, d?ugi, sunie prosto, okr?ca si? na pniu woko?o i podsuwa coraz wy?ej. Ogromn? g?ow? z ga??zi z iskrz?cym okiem wychyla, aby dojrze? gniazdo dzieci, co stulone, dr??ce z strachu, pochowa?y si? pod li?cie.

Wtedy ci??kim mieczem machn?? i odci?? g?ow? od razu (тогда /юноша/ тяжёлым мечом махнул и отрубил голову сразу), kad?ub w drobny mak posieka? i rzuci? na cztery wiatry (туловище вдребезги = на мелкие кусочки покрошил и бросил на четыре ветра = на четыре стороны; drobny – мелкий; w drobny mak – вдребезги; wiatr – ветр).

Ojciec dzieci (отец детей), ucieszony ze ?mierci swojego wroga (обрадованный смертью своего врага; ucieszy? si? z czego? – обрадоваться чему-л.), wzi?? m?odzie?ca na swe barki (взял юношу на свои плечи), wyni?s? z pieczary na ziemi? (вынес из пещеры на землю).

Wtedy ci??kim mieczem machn?? i odci?? g?ow? od razu, kad?ub w drobny mak posieka? i rzuci? na cztery wiatry.

Ojciec dzieci, ucieszony ze ?mierci swojego wroga, wzi?? m?odzie?ca na swe barki, wyni?s? z pieczary na ziemi?.

Z jak?? lecia? on rado?ci? do bia?ego dworu braci (с какой же радостью он летел к белому двору братьев; lecie? – лететь; dw?r – двор); wbieg? do izby (вбежал в комнату; wbiec – вбежать; do – в /внутрь/), nikt nie pozna? (никто /его/ не узнал), tylko jego ulubiona (только его любимая), za kuchark? u si?str s?u??c (за кухарку = кухаркой у сестёр служа), zaraz lubego pozna?a (тотчас милого узнала).

Bracia strwo?eni przybyciem (братья, встревоженные /его/ прибытием), co go zmar?ym og?osili (/потому/ что его умершим объявили), skarby wszystkie mu oddali (все сокровища ему отдали), a sami uciekli w lasy (а сами убежали в леса; uciec – убежать). Lecz on kaza? ich wyszuka? (но он велел их отыскать, wyszuka? – выискать, разыскать, отыскать), r?wno z nimi si? podzieli? (поровну с ними поделился; r?wno – ровно; поровну), wielki zamek wybudowa? ze z?otymi oknami (большой замок построил с золотыми окнами), miedzianymi drzwiami i tam z ?on? z?otow?os? szcz??liwie do ?mierci mieszka? (медными дверями и там со златовласой женой счастливо до смерти жил).

Z jak?? lecia? on rado?ci? do bia?ego dworu braci; wbieg? do izby, nikt nie pozna?, tylko jego ulubiona, za kuchark? u si?str s?u??c, zaraz lubego pozna?a.

Bracia strwo?eni przybyciem, co go zmar?ym og?osili, skarby wszystkie mu oddali, a sami uciekli w lasy. Lecz on kaza? ich wyszuka?, r?wno z nimi si? podzieli?, wielki zamek wybudowa? ze z?otymi oknami, miedzianymi drzwiami i tam z ?on? z?otow?os? szcz??liwie do ?mierci mieszka?.

J?zef Lompa
(Юзеф Ломпа)

7. Brat ubogi i brat chciwy
(Брат бедный и брат жадный)

W jednej wsi mieszka?o dw?ch braci rodzonych (в одной деревне жили два родных брата; wie? – деревня; brat), jeden by? bogaty (один был богатый), drugi ubogi (другий – бедный). Bogaty by?by mo?e czasem ug?szcza? do ubogiego (богатый, быть может, иногда /и/ посещал бы бедного; by? – реликт давнопрошедшего времени; ug?zcza? = ucz?szcza? do kogo?, czego? – посещать кого-л., что-л.), gdyby mu ?ona z?o?liwa nie by?a przeszkadza?a (если бы ему злобная жена не мешала; z?o?liwy – злой, ехидный; злобный). I dlatego siedem lat mija?o (и потому семь лет проходило), jak pierwszy u drugiego nog? nie posta? (как первый у второго ногой не постоял = не бывал). Jednego razu pojecha? ubogi ??czk? po drzewo do lasu (однажды поехал бедный по лужку за деревом в лес; jecha? czym? – ехать на чём-л., по чему-л.); ?ona da?a mu p?? bochenka chleba i p?? gom??ki sera na drog? (жена дала ему полбуханки хлеба и половину круглого сыра = полголовки сыра на дорогу; bochenek – буханка; gom??ka – круглый сыр); dla biednych dzieci ledwo gar?? m?ki zosta?o (для бедных детей едва горсть муки осталась). Gdy ju? drewka na taczk? na?o?y? i przywi?za? (когда он уже дровишки наложил и привязал), usiad? sobie (сел себе; usi??? – сесть), chc?c si? posili? owym chlebem i serem (желая подкрепиться тем хлебом и сыром; chcie? – хотеть, желать). Ledwie je?? zacz?? (едва начал есть), a tu nadszed? ku niemu niewielki ch?opek w czarnej sukmanie i rzek? do niego (а тут подошёл к нему небольшой мужичок в чёрной сермяге и сказал ему; nadej?? – подойти; rzec do kogo? – сказать кому-л.):

W jednej wsi mieszka?o dw?ch braci rodzonych, jeden by? bogaty, drugi ubogi. Bogaty by?by mo?e czasem ug?szcza?x do ubogiego, gdyby mu ?ona z?o?liwa nie by?a przeszkadza?a. I dlatego siedem lat mija?o, jak pierwszy u drugiego nog? nie posta?. Jednego razu pojecha? ubogi ??czk? po drzewo do lasu; ?ona da?a mu p?? bochenka chleba i p?? gom??ki sera na drog?; dla biednych dzieci ledwo gar?? m?ki zosta?o. Gdy ju? drewka na taczk? na?o?y? i przywi?za?, usiad? sobie, chc?c si? posili? owym chlebem i serem. Ledwie je?? zacz??, a tu nadszed? ku niemu niewielki ch?opek w czarnej sukmanie i rzek? do niego:

– Niech B?g b?ogos?awi na sp?? (да благословит Бог пополам; niech – пусть, да; na sp?? = na p?? – пополам)!

Ubogi odpowiedzia? (бедный ответил):

– Prosz? z sob? (прошу с собой = прошу сесть).

I natychmiast rozdzieliwszy chleb i ser na po?y (и немедленно разделив хлеб и сыр наполовину; na po?y – наполовину), da? jedn? po?ow? nieznajomemu (дал одну половину незнакомцу); ten jad? z apetytem i zjad?szy rzek? (тот ел с аппетитом и, съев, сказал; je?? – есть; zje?? – съесть):

– Niech B?g b?ogos?awi na sp??!

Ubogi odpowiedzia?:

– Prosz? z sob?.

I natychmiast rozdzieliwszy chleb i ser na po?y, da? jedn? po?ow? nieznajomemu; ten jad? z apetytem i zjad?szy rzek?:

– Za to (за то), co? mnie posili? (что ты меня подкрепил; co – что; jeste? – ты есть), mo?esz sobie trzy rzeczy u mnie wyprosi? (можешь себе три вещи у меня выпросить); co chcesz (что хочешь), to ci si? stanie (то тебе сделается; ci – тебе; sta? si? – стать; сделаться); tylko najlepszego nie zapomnij (только не забудь самое лучшее; nie zapomnie? czego? – не забыть что-л.).

Ubogi odpowiedzia? (бедный ответил):

– Za to, co? mnie posili?, mo?esz sobie trzy rzeczy u mnie wyprosi?; co chcesz, to ci si? stanie; tylko najlepszego nie zapomnij.

Ubogi odpowiedzia?:

– Kiedy? tak ma by? (если так должно быть; kiedy? = kiedy – прост. если; mie? – в соч. с неопр. формой глагола означает долженствование), to powiem ?yczenia moje (то я скажу мои пожелания). Oto mam s?siad? zwadliw? (вот я имею = у меня есть соседка сварливая; s?siada = s?siadka); ta, co mo?e (та, что может), na z?o?? mi robi (делает мне назло; z?o?? – злоба, злость; na z?o?? – назло); ledwo si? dzieci moje na dw?r poka?? (едва дети мои на двор = во дворе покажутся), zaraz je klnie (сразу их = на них ругается; je – их; kl?? – ругаться), goni i bije (гонит и бьёт); rad bym tedy najprz?d (я бы тогда сначала охотно /сделал так/; rad – охотно), ?eby ze mn? w zgodzie ?y?a (чтобы она со мной в согласии жила; zgoda – согласие;?y? w zgodzie – жить в согласии).

– B?dzie to (будет это = так и будет) – rzek? ma?y ch?opek (сказал маленький мужичок) – s?siada twoja dzi? jeszcze do ciebie przyjdzie w go?cin? (соседка твоя ещё сегодня придёт к тебе в гости; go?cina – пребывание в гостях; i?? w go?cin? do kogo? – идти в гости к кому-л.).

– Kiedy? tak ma by?, to powiem ?yczenia moje. Oto mam s?-siad? zwadliw?; ta, co mo?e, na z?o?? mi robi; ledwo si? dzieci moje na dw?r poka??, zaraz je klnie, goni i bije; rad bym tedy najprz?d, ?eby ze mn? w zgodzie ?y?a.

– B?dzie to – rzek? ma?y ch?opek – s?siada twoja dzi? jeszcze do ciebie przyjdzie w go?cin?.

– Po drugie (во-вторых) – rzek? ubogi (сказал бедный) – mam brata (у меня есть брат), kt?ry ju? siedem lat u mnie nie by? (который уже семь лет у меня не был); rad bym (я бы охотно = я бы хотел), ?eby si? ze mn? pogodzi? (чтобы он со мной помирился).

– Stanie si? tak (станет = будет так), jak sobie ?yczysz (как тебе угодно; ?yczy? – желать; kto? ?yczy sobie czego? – кому-л. угодно что-л.) – rzek? zn?w ch?opek ma?y (сказал снова маленький мужичок) – brat tw?j dzi? wiecz?r u ciebie b?dzie (брат твой сегодня вечером у тебя будет; dzi? wiecz?r – сегодня вечером). C?? chcesz mie? na trzecie (что же ты хочешь на третье = в качестве третьего)?

– Po drugie – rzek? ubogi – mam brata, kt?ry ju? siedem lat u mnie nie by?; rad bym, ?eby si? ze mn? pogodzi?.

– Stanie si? tak, jak sobie ?yczysz – rzek? zn?w ch?opek ma?y – brat tw?j dzi? wiecz?r u ciebie b?dzie. C?? chcesz mie? na trzecie?

– Ha! przed kilku latu mia?em (несколько лет назад у меня было; przed – тому назад), ile mi by?o potrzeba (сколько мне было нужно), teraz na g?rze mam skrzyni? srog? (теперь наверху у меня сундук огромный; g?ra – верх; na g?rze – наверху; srogi – сильный, крепкий; зд. огромный), ale pust? (но пустой); przedtem w niej pe?no bywa?o zbo?a (раньше в нём полно было зерна), dzi? (сегодня), gdyby mo?na (если бы /было/ можно), rad bym (я бы хотел), ?eby by?o w niej pe?no dukat?w (чтобы было в ней полно дукатов).

– I to mie? b?dziesz wprz?d (и это у тебя будет прежде), ni?li do domu wr?cisz (чем вернёшься домой; ni?li = уст. чем; do domu – домой).

– Ha! przed kilku latu mia?em, ile mi by?o potrzeba, teraz na g?rze mam skrzyni? srog?, ale pust?; przedtem w niej pe?no bywa?o zbo?a, dzi?, gdyby mo?na, rad bym, ?eby by?o w niej pe?no dukat?w.

– I to mie? b?dziesz wprz?d, ni?li do domu wr?cisz.

To rzek?szy ch?opek w czarnej sukni znikn?? (сказав это, мужичок в чёрной сергмяге исчез). Ubogi przyjecha? przed sw?j domek (убогий приехал к своему домику; przed – к). ?ona wysz?a do niego (жена вышла к нему; do – к), chc?c mu pom?c drzewo z taczki znosi? (желая ему помочь дерево с тачки сносить). M?? m?wi do niej (муж говорит ей; m?wi? do kogo?, czego? – говорить кому-л., чему-л.):

– Pewnie si? chce dzieciom i tobie je?? (наверняка тебе и детям хочется есть), a i ja zjad?bym co (и я съел бы что/-нибудь/), wle? no na g?r? (влезь-ка ты наверх; no – ка /в соч. с повел. накл./), we? ze skrzyni gar?? dukat?w (возьми из сундука горсть дукатов; wzi?? – взять), zmie? w karczmie (разменяй /их/ в трактире), nakup chleba, bu?ek (накупи хлеба, булок; bu?ka), mi?sa i dobrego trunku (мяса и хорошего напитка; trunek – напиток /спиртной/), a przygotuj wieczerz? = и приготовь ужин; wieczerza – книжн. ужин).

To rzek?szy ch?opek w czarnej sukni znikn??. Ubogi przyjecha? przed sw?j domek. ?ona wysz?a do niego, chc?c mu pom?c drzewo z taczki znosi?. M?? m?wi do niej:

– Pewnie si? chce dzieciom i tobie je??, a i ja zjad?bym co, wle? no na g?r?, we? ze skrzyni gar?? dukat?w, zmie? w karczmie, nakup chleba, bu?ek, mi?sa i dobrego trunku, a przygotuj wieczerz?.

?ona stoi jak wryta i nie wie (жена стоит как вкопанная и не знает; stan?? jak wryty – остановился как вкопанный), co na to odpowiedzie? (что на это ответить); m?? m?wi (муж говорит):

– Uczy?, jako powiadam (сделай, как я говорю; jako = jak; uczyni? – сделать, совершить). Ona za? na to (а она на это; za? – же, а):

– Ale czy? g?upi (но ты что, глупый: «ты глупый ли», czy – ли; jeste? – ты есть), i sk?d?e by si? tam dukaty wzi??y (и откуда же бы там дукаты взялись)? a dy? tam ani z?amanego grosza nie masz (у тебя ведь там даже ломаного гроша нет; dy? – диал. ведь; ani – даже)!

?ona stoi jak wryta i nie wie, co na to odpowiedzie?; m?? m?wi:

– Uczy?, jako powiadam. Ona za? na to:

– Ale czy? g?upi, i sk?d?e by si? tam dukaty wzi??y? a dy? tam ani z?amanego grosza nie masz!

M?? koniecznie obstawa? (муж непременно настаивал; koniecznie – обязательно, непременно), aby posz?a (чтобы она пошла): posz?a wi?c i z wielkim zdumieniem wzi??a jedn? (итак = поэтому она пошла и с большим удивлением взяла одну; wi?c – итак, стало быть, следовательно), drug? i trzeci? gar?? z?ota (вторую и третью горсть золота), raduj?c si? niezmiernie z takich dostatk?w (радуясь безмерно такому добру; radowa? si? z czego? – радоваться чему-л.; dostatki – уст. скарб, пожитки, добро). Wzi??a potem z tego trzy dukaty (взяла потом из этого три дуката), starsze dziecko i taczk? i pojecha?a kupowa? (старшего ребёнка и тачку и поехала покупать). Dzieci zwadliwej s?siady widzia?y (дети сварливой соседки видели), jak uboga Wa?kowa wioz?a na taczce kilka bochenk?w chleba (как бедная жена Валка везла на тачке несколько буханок хлеба), par? butelek piwa (пару бутылок пива; butelka – бутылка), w?dk? (водку), ?wier? mi?sa wo?owego (четверть говяжьего мяса), ?wier? ciel?cego itd. (четверть телячьего и так далее), pobieg?y wi?c czym pr?dzej powiedzie? matce o tym (поэтому они как можно скорее побежали сказать матери об этом; pobiec – побежать; pr?dki – быстрый, скорый; czym pr?dzej – как можно скорее; matka – мать). Ta zadziwi?a si? wielce i gdy si? zmierzch?o (та весьма удивилась, и когда стемнело: «смерклось»; zmierzchn?? si? – смеркнуться), kaza?a dzieciom (велела детям), aby posz?y z ty?u pod okna s?siada pods?uchiwa? (чтобы пошли сзади под окна соседа подслушивать; ty? – зад; z ty?u – сзади). Gdy Wa?kowa mi?so nastawi?a do ognia (когда жена Валка поставила мясо в огонь), rzek? m?? do niej (муж сказал ей):

M?? koniecznie obstawa?, aby posz?a: posz?a wi?c i z wielkim zdumieniem wzi??a jedn?, drug? i trzeci? gar?? z?ota, raduj?c si? niezmiernie z takich dostatk?w. Wzi??a potem z tego trzy dukaty, starsze dziecko i taczk? i pojecha?a kupowa?. Dzieci zwadliwej s?siady widzia?y, jak uboga Wa?kowa wioz?a na taczce kilka bochenk?w chleba, par? butelek piwa, w?dk?, ?wier? mi?sa wo?owego, ?wier? ciel?cego itd., pobieg?y wi?c czym pr?dzej powiedzie? matce o tym. Ta zadziwi?a si? wielce i gdy si? zmierzch?o, kaza?a dzieciom, aby posz?y z ty?u pod okna s?siada pods?uchiwa?. Gdy Wa?kowa mi?so nastawi?a do ognia, rzek? m?? do niej:

– Id? jeno te? do brata (иди только тоже к брату = иди-ка ты к брату; jeno – книжн. только), a po?ycz od niego wiertelika (и займи у него вертелика = вертелик; wiertelik – деревянный сосуд для измерения количества зерна; po?yczy? od kogo? – занять у кого-л.), b?dziemy mierzy? te dukaty (будем измерять = считать эти дукаты; mierzy? – мерить, измерять).

?ona posz?a (жена пошла), bratowa dziwi?a si? wielce (невестка очень удивлялась; wielce – книжн. весьма, очень), co by takiego mierzy? chcieli (что бы они такого = такое измерять хотели). Oni mierzyli i liczyli (они измеряли и считали).

– Id? jeno te? do brata, a po?ycz od niego wiertelika, b?dziemy mierzy? te dukaty.

?ona posz?a, bratowa dziwi?a si? wielce, co by takiego mierzy? chcieli. Oni mierzyli i liczyli.

– No (ну)! to? b?dziemy mieli czterna?cie wierteli dukat?w (да ведь у нас будет четырнадцать вертелей дукатов; to? – да ведь) – rzek? do niej m?? (сказал ей муж) – a teraz ode?lij przez kt?re dziecko ten wiertelik bratu (а теперь отошли через кого-нибудь из детей этот вертелик брату; odes?a? – отослать; kt?ry – кто-нибудь).

Gdy brat wiertelik odebra? (когда брат получил вертелик; odebra? – принять, получить), ciekawy by? (ему было любопытно: «он был любопытен»), co te? nim by?o mierzone (что тоже = же им измеряли: «было измеряемо»): ogl?da (осматривает), a tu w szparach na sk?adaniu ujrza? (а тут в щелях на складывании = на месте складывания увидел; sk?ada? – складывать), ?e mu si? co? b?ys?o (что ему = там что-то блеснуло; b?ysn?? – блеснуть); dobywa no?em (извлекает ножом), widzi, ?e dukat (видит, что /это/ дукат); puka (стучит), a? tu czterna?cie dukat?w wylecia?o (аж = а тут четырнадцать дукатов вылетело). Jeszcze go wi?ksza wzi??a ciekawo?? (ещё большее охватило его любопытство), pobieg? do brata i m?wi (побежал он к брату и говорит):

– No! to? b?dziemy mieli czterna?cie wierteli dukat?w – rzek? do niej m?? – a teraz ode?lij przez kt?re dziecko ten wiertelik bratu.

Gdy brat wiertelik odebra?, ciekawy by?, co te? nim by?o mierzone: ogl?da, a tu w szparach na sk?adaniu ujrza?, ?e mu si? co? b?ys?o; dobywa no?em, widzi, ?e dukat; puka, a? tu czterna?cie dukat?w wylecia?o. Jeszcze go wi?ksza wzi??a ciekawo??, pobieg? do brata i m?wi:

– Jake?cie mierzyli (как /же/ вы измеряли)? zosta?o czterna?cie dukat?w w miarze i nios? je na powr?t (осталось четырнадцать дукатов в мерке и несу их снова; miara – мера, мерка).

Wa?ek rzek? (Валек сказал):

– Zatrzymaj je, m?j bracie (оставь их, мой брат)! mnie Pan B?g opatrzy? (меня Господь Бог одарил)

– Jak to (как это)? – pyta brat (спрашивает брат).

A Wa?ek mu ca?? przygod? opowiada (а Валек ему всё приключение рассказывает).

– Jake?cie mierzyli? zosta?o czterna?cie dukat?w w miarze i nios? je na powr?t.

Wa?ek rzek?:

– Zatrzymaj je, m?j bracie! mnie Pan B?g opatrzyli

– Jak to? – pyta brat.

A Wa?ek mu ca?? przygod? opowiada.

Z?a s?siada nie chcia?a dzieciom wierzy? (злая соседка не хотела детям верить), co jej gada?y (что они ей говорили; gada? – болтать, говорить), i sama pobieg?a do Wa?k?w (и сама побежала к Валкам). Wa?ek cz?stowa? hojnie brata i s?siad? (Валек угощал щедро брата и соседку). Brat, powr?ciwszy do domu (брат, возвратясь домой), opowiada ?onie (рассказывает жене), co widzia? i s?ysza? (что видел и слышал); z?o?liwa ?ona m?wi (злобная жена говорит):

– Ej, to si? mo?e diab?u zapisa? (эх, может быть, это дьявол был: «может быть, он дьяволу себя зарекомендовал»; zapisa? si? – проявить, показать, зарекомедовать себя)?

– Ale gdzie za? (но где же = да где там) – m?wi m?? (говорит муж). A ona znowu (а она снова):

Z?a s?siada nie chcia?a dzieciom wierzy?, co jej gada?y, i sama pobieg?a do Wa?k?w. Wa?ek cz?stowa? hojnie brata i s?siad?. Brat, powr?ciwszy do domu, opowiada ?onie, co widzia? i s?ysza?; z?o?liwa ?ona m?wi:

– Ej, to si? mo?e diab?u zapisa??

– Ale gdzie za? – m?wi m??. A ona znowu:

– Za kawa?ek chleba i sera diabe? tyle nie daje (за кусок хлеба и сыра дьявол столько не даёт).

– Wiesz co (знаешь что)? – rzecze m?? (молвит муж; rzec – сказать, произнести, молвить) – pojad? ja te? jutro na to miejsce (поеду я тоже завтра на то место; jecha? – ехать), gdzie brat by? (где брат был).

?ona da?a mu wielki bochenek chleba i dwie gom??ki (жена дала ему большую буханку хлеба и две головки сыра). Gdy ju? drewek na taczk? na?o?y? (когда уже дровишек на тачку наложил), ukaza? si? znowu ?w ch?opek w takim stroju (появился снова тот мужичок в таком костюме; str?j – наряд, костюм), jak go brat opisa? (как его брат описал), i m?wi (и говорит): – Niech B?g b?ogos?awi na sp?? (пусть Господь благословит пополам).

– Za kawa?ek chleba i sera diabe? tyle nie daje.

– Wiesz co? – rzecze m?? – pojad? ja te? jutro na to miejsce, gdzie brat by?.

?ona da?a mu wielki bochenek chleba i dwie gom??ki. Gdy ju? drewek na taczk? na?o?y?, ukaza? si? znowu ?w ch?opek w takim stroju, jak go brat opisa?, i m?wi: – Niech B?g b?ogos?awi na sp??.

Bogacz rzecze (брат молвит):

– Prosz? do siebie (прошу сесть) – i da? mu po?ow? chleba i jedn? gom??k? (и дал ему половину хлеба и один круглый сыр). Ch?opek zjad? i rzek? (мужичок съел и сказал):

– Za to (за то), ?e? mnie po?ywi? (что ты меня накормил), mo?esz sobie u mnie wyprosi? trzy rzeczy i pewien b?d? (можешь себе у меня выпросить три вещи и будь уверен), ?e ci si? spe?ni? (что они тебе исполнятся); pami?taj tylko (помни только), by? co najlepszego nie zapomnia? (чтобы ты /то/, что самое лучшее не забыл).

Bogacz rzecze:

– Prosz? do siebie – i da? mu po?ow? chleba i jedn? gom??k?. Ch?opek zjad? i rzek?:

– Za to, ?e? mnie po?ywi?, mo?esz sobie u mnie wyprosi? trzy rzeczy i pewien b?d?, ?e ci si? spe?ni?; pami?taj tylko, by? co najlepszego nie zapomnia?.

Bogacz nie m?g? si? zaraz namy?le? (богач не мог сразу подумать = придумать; namy?le? si? – подумать), czego ma ??da? (что он должен требовать), i rzek? (и сказал):

– Rad bym si? z moj? kobiet? o tym rozm?wi? (я бы хотел с моей женой об этом поговорить; kobieta – женщина; баба, жена).

– To ci wolno (это тебе можно; ci – тебе) – odpowiedzia? ch?opek (ответил мужичок) – nie trzeba ci tu jednak z odpowiedzi? wraca? (не нужно тебе, однако, сюда с ответом возвращаться), gdy? (потому что), co sobie z trzech rzeczy a? do zachodu s?o?ca dzi? zapragniesz (что ты себе из трёх вещей до заката солнца пожелаешь; a? – вплоть до; zapragn?? – пожелать), to ci si? stanie (то произойдёт).

Bogacz nie m?g? si? zaraz namy?le?, czego ma ??da?, i rzek?:

– Rad bym si? z moj? kobiet? o tym rozm?wi?.

– To ci wolno – odpowiedzia? ch?opek – nie trzeba ci tu jednak z odpowiedzi? wraca?, gdy?, co sobie z trzech rzeczy a? do zachodu s?o?ca dzi? zapragniesz, to ci si? stanie.

Gdy bogacz do domu wr?ci? (когда богач вернулся домой), opowiedzia? ?onie (рассказал жене), jak? mia? rozmow? w lesie (какой имел разговор в лесу; las – лес).

– Ej, kto tam wie (эх, кто там знает), czy te? to prawda (правда ли это)? Spr?bujmy (попробуем): chciej (желай = пожелай), ?eby nasza m?oda siwa krowa (чтобы наша молодая серая корова), kt?ra sobie rogi str?ci?a (которая себе рога скинула; str?ci? – столкнуть; сбросить; скинуть; r?g – рог), nowych naby?a (приобрела новые; naby? czego?, co? – прибрести что-л.).

Gdy bogacz do domu wr?ci?, opowiedzia? ?onie, jak? mia? rozmow? w lesie.

– Ej, kto tam wie, czy te? to prawda? spr?bujmy: chciej, ?eby nasza m?oda siwa krowa, kt?ra sobie rogi str?ci?a, nowych naby?a.

Ledwo co sobie tego ?yczyli (едва себе этого пожелали), przychodzi dziewka z obory i powiada im (приходит девка из коровника и говорит им), ?e siwuli pi?kne bia?e rogi uros?y (что серой корове = у коровы красивые белые рога выросли; siwy – серый). Pobiegli do obory (побежали в коровник), a tu w samej rzeczy tak by?o (а тут в самом деле так было). ?ona m?wi znowu (жена говорит снова):

– Ale czy te? to te rogi mocno siedz? (но прочно ли сидят эти рога; mocno – сильно; крепко; прочно)? – chwyci jeden (схватит один), zaczyna kr?ci? (начинает крутить), a? jej zaraz w r?ku zosta? (так, что даже он ей = у неё в руке сразу остался; a? – так, что даже).

Ledwo co sobie tego ?yczyli, przychodzi dziewka z obory i powiada im, ?e siwuli pi?kne bia?e rogi uros?y. Pobiegli do obory, a tu w samej rzeczy tak by?o. ?ona m?wi znowu:

– Ale czy te? to te rogi mocno siedz?? – chwyci jeden, zaczyna kr?ci?, a? jej zaraz w r?ku zosta?.

M?? rozgniewany rzecze (муж, рассерженный = рассердившись, говорит; rozgniewa? si? – рассердиться):

– Ledwo ur?s? (только вырос; ledwo = ledwie – едва, чуть, только; urosn?? – вырасти), a ju?e? go ukr?ci?a (ты его уже скрутила; ju? – уже; jeste? – ты есть); ?eby ci ten r?g do g?owy przyr?s? (чтоб тебе этот рог к голове прирос; przyrosn?? – прирасти).

I zaraz si? tak sta?o (и тотчас так произошло); wyci?gaj? (вытаскивают), odrywaj? (отрывают), ale na pr??no (но напрасно); ca?a wie? zbieg?a si? na to dziwo (всё село сбежалось на это диво; zbiec si? – сбежаться; dziwo – чудо, диво), jednak nikt rady ani sposobu nie wiedzia? (однако никто ни совета, ни способа не знал). S?o?ce si? ju? zni?a?o ku zachodowi (солнце уже склонялось к западу; zni?a? si? – снижаться; понижаться; склоняться /о солнце, луне и т. п./), m?? m?wi smutnie (муж говорит печально):

M?? rozgniewany rzecze:

– Ledwo ur?s?, a ju?e? go ukr?ci?a; ?eby ci ten r?g do g?owy przyr?s?.

I zaraz si? tak sta?o; wyci?gaj?, odrywaj?, ale na pr??no; ca?a wie? zbieg?a si? na to dziwo, jednak nikt rady ani sposobu nie wiedzia?. S?o?ce si? ju? zni?a?o ku zachodowi, m?? m?wi smutnie:

– Dwie rzeczy si? ju? spe?ni?y (две вещи уже исполнились), ja tylko jeszcze jeden spos?b wiem na to (я только ещё один способ знаю от этого; na – от /при указании на объект, от которого производится избавление, защита и т. п./), nim s?o?ce zajdzie (прежде чем солнце зайдёт).

Nalegaj? na niego krewni ?ony (настойчиво требуют от него родственники жены; nalega? na kogo? – настойчиво требовать от кого-л.), aby tego sposobu u?y? (чтобы он этот способ применил; u?y? czego? – употребить; использовать; применить что-л.), a? on z gniewem rzek? (пока он /не/ сказал с гневом; a? – пока не):

– Niech ten r?g odpadnie (пусть у тебя этот рог отпадёт).

– Dwie rzeczy si? ju? spe?ni?y, ja tylko jeszcze jeden spos?b wiem na to, nim s?o?ce zajdzie.

Nalegaj? na niego krewni ?ony, aby tego sposobu u?y?, a? on z gniewem rzek?:

– Niech ten r?g odpadnie.

I zaraz si? tak sta?o (и тотчас так произошло); lecz m?? z wielkiego ?alu (но муж от великой печали; z – от /об эмоц. сост./), ?e z przyczyny ciekawo?ci ?ony straci? skarb du?y (что по причине любопытства жены потерял большое сокровище; z – по /при указании на то, в соотв. с чем что-л. происходит/), kt?rego za jedno s?owo m?g? zosta? panem (хозяином которого он мог стать за одно слово: «которого хозяином…»), poszed? i obwiesi? si? (пошёл и повесился). ?ona, zobaczywszy to (жена, увидев это), posz?a i z rozpaczy utopi?a si? w najg??bszej studni w podw?rzu (пошла и от отчаяния утопилась в самом глубоком колодце во дворе).

I zaraz si? tak sta?o; lecz m?? z wielkiego ?alu, ?e z przyczyny ciekawo?ci ?ony straci? skarb du?y, kt?rego za jedno s?owo m?g? zosta? panem, poszed? i obwiesi? si?. ?ona, zobaczywszy to, posz?a i z rozpaczy utopi?a si? w najg??bszej studni w podw?rzu.

8. Z?y brat
(Злой брат)

W jednej ma?ej mie?cinie ?yli dwaj bracia (в одном маленьком городишке жили два брата; miasto – город, mie?cina – городишко; brat); starszy by? maj?tny (старший был богатый; maj?tny – зажиточный, состоятельный, богатый; maj?tek – имение; имущество; достояние), m?odszy bardzo ubogi (младший – очень бедный; ubogi – бедный, убогий; нищий). Biedak chodzi? do bogatego prosi? cz?sto o to lub owo (бедняк ходил к богатому часто просить то одно, то другое: «это или то»; do – к; prosi? o co? – просить что-л.). Gdy razu jednego (когда однажды), b?d?c w potrzebie (бедствуя; potrzeba – необходимость, потребность, нужда; by? w potrzebie – терпеть нужду, бедствовать), przyszed? do niego (он пришёл к нему; przyj?? – прийти), bogacz rzek? do ?ony (богатый сказал жене; rzec do kogo? – сказать кому-л.):

– Ju? mi te? zmierz?o zawsze co? dawa? (опостылело мне уже всегда что-нибудь давать; zmierzn?? – опротиветь, опостылеть; mi – мне); ja bym go nie zbogaci? (я бы его /всё равно/ не обогатил; zbogaci? = wzbogaci?), a siebie bym zniszczy? (а себя бы разорил; zniszczy? – уничтожить; разорить); ale wiem (но я знаю), co zrobi? (что сделаю): wy?gam mu oczy (выколю ему глаза; ?ga? = d?ga? – колоть), mo?e sobie po ?ebrze chodzi? (может себе /потом/ милостыню просить; ?ebrak – нищий; chodzi? po ?ebrach – просить милостыню, побираться).

W jednej ma?ej mie?cinie ?yli dwaj bracia; starszy by? maj?tny, m?odszy bardzo ubogi. Biedak chodzi? do bogatego prosi? cz?sto o to lub owo. Gdy razu jednego, b?d?c w potrzebie, przyszed? do niego, bogacz rzek? do ?ony:

– Ju? mi te? zmierz?o zawsze co? dawa?; ja bym go nie zbo-gaci?, a siebie bym zniszczy?; ale wiem, co zrobi?: wy?gam mu oczy, mo?e sobie po ?ebrze chodzi?.

?ona nie rzek?a nic na to (жена на это ничего не сказала), a on, zawo?awszy brata do komory (а он, позвав брата в кладовую; zawo?a? – позвать; вызвать;do – в /внутрь/), kaza? mu usi??? i oznajmi? mu swoj? wol? (велел ему сесть и объявил свою волю). Brat prosi? go si? bardzo (брат умолял; prosi? si? – настойчиво просить, умолять; bardzo – очень), aby tego nie czyni? (чтобы он /этого/ не делал), ale bogacz (но богач), nie dbaj?c na pro?by (не обращая внимания на просьбы: «не заботясь на просьбы»; dba? o co? – заботиться о чём-л), ?gn?? go szyd?em w jedno i drugie oko i tak ubogiego o?lepi? (ударил его шилом в один и во второй глаз и так бедного ослепил). Nieszcz??liwy brat prosi? okrutnika (несчастный брат просил мучителя; okrutnik – жестокий человек, изверг; мучитель; okrutny – жестокий), by go przynajmniej pod krzy? na rozstajne drogi zaprowadzi? (чтобы он его хотя бы к кресту на перепутье отвёл; pod – под, к; rozstajne drogi – перепутье), sk?d by m?g? przechodz?cych o ja?mu?n? prosi? (откуда = где он мог бы у проходящих /мимо/ милостыню просить; sk?d – откуда; m?c – мочь; ja?mu?na – милостыня, подаяние). Bogacz zaprowadzi? go pod szubienic? (богач отвёл его к виселице), gdzie cztery s?upy z wierzchu belkami zwi?zane sta?y (где четыре столба сверху балками связаны = скреплены стояли; zwi?za? – связать).

?ona nie rzek?a nic na to, a on, zawo?awszy brata do komory, kaza? mu usi??? i oznajmi? mu swoj? wol?. Brat prosi? go si? bardzo, aby tego nie czyni?, ale bogacz, nie dbaj?c na pro?by, ?gn?? go szyd?em w jedno i drugie oko i tak ubogiego o?lepi?. Nieszcz??liwy brat prosi? okrutnika, by go przynajmniej pod krzy? na rozstajne drogi zaprowadzi?, sk?d by m?g? przechodz?cych o ja?mu?n? prosi?. Bogacz zaprowadzi? go pod szubienic?, gdzie cztery s?upy z wierzchu belkami zwi?zane sta?y.

Ociemnia?y wo?a? (ослеплённый звал; ociemnie? – ослепнуть; ciemno?? – темнота, тьма), prosi? (просил), ale nikt nie nadszed? w t? stron? (но никто не подошёл = не шёл в ту сторону; nadej?? – подойти, прибыть; приблизиться), nikt go nie us?ysza? (никто его не услышал). Noc nadesz?a (ночь наступила), a on nie wiedzia?, gdzie si? znajduje (а он не знал, где находится). W miasteczku (в городке), z kt?rego go brat wyprowadzi? (из которого брат его вывел), zegar jedenast? godzin? wybi? (часы одиннадцать часов пробили); wtem przylecia?o trzech czart?w przemienionych w kruki i usiad?szy sobie na szubienicy (вдруг прилетели три чёрта, превратившиеся в воронов, и, усевшись на виселице; przemienia? si? – переменяться, изменяться; превращаться), tak? rozmow? z sob? mieli (начали вести такой разговор: «такой разговор между собой имели»). Jeden m?wi (один говорит):

Ociemnia?y wo?a?, prosi?, ale nikt nie nadszed? w t? stron?, nikt go nie us?ysza?. Noc nadesz?a, a on nie wiedzia?, gdzie si? znajduje. W miasteczku, z kt?rego go brat wyprowadzi?, zegar jedenast? godzin? wybi?; wtem przylecia?o trzech czart?w przemienionych w kruki i usiad?szy sobie na szubienicy, tak? rozmow? z sob? mieli. Jeden m?wi:

– W pobliskiej wiosce ?ona wie?niaka dzi? zleg?a (в соседней деревне жена /одного/ крестьянина сегодня слегла; pobliski – близлежащий, ближний; соседний; wioska – деревня); mogliby?my tam co dokaza? (мы могли бы там чем-нибудь поживиться: «что совершить»; dokaza? czego? – добиться чего-л.; исполнить, совершить что-л.); jej dziewka ma zwyczaj (её девка имеет привычку = у её девки есть привычка; zwyczaj – обычай; привычка, обыкновение) ?e gdy wieczerz? na st?? zastawi (что, когда ужин на стол накроет; zastawi? st?? – накрыть на стол), zamiast zawo?a? familii (вместо того, чтобы позвать семьи = семью; familia – устар. семья, семейство), to porzuciwszy ?y?ki na stole (то, побросав ложки на стол), odchodzi (уходит), wtenczas kichnie po?o?nica i ?aden jej s?ysze? nie b?dzie (тогда роженица чихнёт, и никто её слышать не будет; ten – этот; kichn?? – чихнуть; ?aden – никакой; никто, ни один) ?eby rzek? (чтобы сказать: «сказал»): „Bo?e ci daj zdrowie (дай Бог тебе здоровья)!” Wtedy my przycie? d?wigniemy i porwiemy chor? (тогда бы мы поднимем нижнюю балку дома и похитим больную; przycie? – нижняя, опорная балка деревянной стены; d?wign?? – поднять /с трудом/; porwa? – похитить; выкрасть).

– W pobliskiej wiosce ?ona wie?niaka dzi? zleg?a; mogliby?my tam co dokaza?; jej dziewka ma zwyczaj, ?e gdy wieczerz? na st?? zastawi, zamiast zawo?a? familii, to porzuciwszy ?y?ki na stole, odchodzi, wtenczas kichnie po?o?nica i ?aden jej s?ysze? nie b?dzie, ?eby rzek?: „Bo?e ci daj zdrowie!” Wtedy my przycie? d?wigniemy i porwiemy chor?.

Drugi rzecze (второй говорит):

– Wiecie, ?e o trzy mile st?d (знаете, что о = в трёх милях отсюда), w mie?cie (в городе; miasto), gdzie daleko po wod? je?dzi? musz? (где /жители/ далеко за водой вынуждены ездить; po – за /при указании на назначение действия/), wykopali g?rnicy na rynku g??bok? studni? (выкопали рудокопы на рыночной площади глубокий колодец; g?rnik – горняк, шахтёр, рудокоп; rynek – рынок; рыночная площадь; studnia – колодец), a jednak wody nie mog?c si? dokopa? (однако, не в силах докопаться до воды), przestali roboty (прекратили работы = работу); gdyby jednak jeszcze ?wier? ?okcia kamie? przebili (если бы, однако, ещё /на/ четверть локтя камень пробили; ?okie? – локоть), wytrys?oby tyle wody (брызнуло бы /оттуда/ столько воды; wytrysn?? – брызнуть), ?e si? wierzchem studni wylewa? b?dzie i ca?e miasto zaleje (что верхом = через верх колодца выливаться будет и весь город зальёт), ale je?li kto do pierwszego lepszego domu wbiegnie (но если кто/-нибудь/ в первый попавшийся дом забежит: «вбежит»; pierwszy lepszy – первый попавшийся, первый встречный, любой; wbiec – вбежать), porwie stamt?d pierzyn? i studni? nakryje (схватит оттуда = там перину и колодец /ей/ накроет; porwa? – схватить; подхватить), to woda ut?chnie i tyle jej tylko w studni b?dzie (то вода утихнет и столько её в колодце будет; utechn?? – утихнуть), ile potrzeba (сколько нужно).

Drugi rzecze:

– Wiecie, ?e o trzy mile st?d, w mie?cie, gdzie daleko po wod? je?dzi? musz?, wykopali g?rnicy na rynku g??bok? studni?, a jednak wody nie mog?c si? dokopa?, przestali roboty; gdyby jednak jeszcze ?wier? ?okcia kamie? przebili, wytrys?oby tyle wody, ?e si? wierzchem studni wylewa? b?dzie i ca?e miasto zaleje, ale je?li kto do pierwszego lepszego domu wbiegnie, porwie stamt?d pierzyn? i studni? nakryje, to woda ut?chnie i tyle jej tylko w studni b?dzie, ile potrzeba.

Trzeci zn?w prawi (третий говорит; zn?w – снова, вновь, опять; prawi? – уст. шутл. говорить):

– Pani w Paprocinach (госпожа в Папроцинах), od siedmiu lat choruj?ca (/которая/ уже семь лет болеет: «от семи лет болеющая»), ju? wkr?tce nasz? b?dzie (скоро уже наша будет); m?? jej ca?y prawie maj?tek na lekarzy straci? (муж её почти всё богатство на врачей потратил: «потерял»; straci? – потерять), ale jej nikt nie pomo?e (но ей никто не поможет), bo tego ?aden nie wie (потому что никто не знает того), ?e ona hosti? wyplu?a i ?e ?aba (что она облатку выплюнула, и что лягушка; ?aba – лягушка), kt?ra j? po?kn??a (которая её проглотила; po?kn?? – проглотить), siedzi w jej izbie pod wielk? szaf? (сидит в её комнате под большим шкафом); chc?c tedy chor? do zdrowia przyprowadzi? (хотя/желая = если кто-то хочет тогда больную вылечить: «привести к здоровью»; przyprowadzi? – привести), trzeba ?ab? rozci?? (/тому/ нужно лягушку разрезать; rozci?? – разрезать; рассечь; разрубить), hosti? z niej wydoby? (облатку из неё вытащить), obmy? i chorej da? po?y? (обмыть и больной дать вкусить; po?y? = spo?y? – потребить; книжн. съесть, вкусить).

Trzeci zn?w prawi:

– Pani w Paprocinach, od siedmiu lat choruj?ca, ju? wkr?tce nasz? b?dzie; m?? jej ca?y prawie maj?tek na lekarzy straci?, ale jej nikt nie pomo?e, bo tego ?aden nie wie, ?e ona hosti? wyplu?a i ?e ?aba, kt?ra j? po?kn??a, siedzi w jej izbie pod wielk? szaf?; chc?c tedy chor? do zdrowia przyprowadzi?, trzeba ?ab? rozci??, hosti? z niej wydoby?, obmy? i chorej da? po?y?.

– Wiem ci ja wi?cej (я знаю больше; ci – тебе) – rzek? pierwszy (сказал первый). – Oto niedawno spostrzeg?em (вот я недавно заметил; spostzrec – заметить), ?e tu pod szubienic? ro?nie takie ziele (что здесь под виселицей растёт такая трава; rosn?? – расти), ?e gdyby ?lepy (что если бы слепой), cho? z urodzenia (хоть с /самого/ рождения), oczy sobie nim potar? (глаза себе ей потёр; potzre? – потереть), to by sobie zaraz wzrok przywr?ci? (то бы себе тотчас зрение вернул).

– Wiem ci ja wi?cej – rzek? pierwszy. – Oto niedawno spostrzeg?em, ?e tu pod szubienic? ro?nie takie ziele, ?e gdyby ?lepy, cho? z urodzenia, oczy sobie nim potar?, to by sobie zaraz wzrok przywr?ci?.

Wtem zegar godzin? dwunast? uderzy? i owe trzy kruki wnet odlecia?y (вдруг часы пробили двенадцать, и те три ворона сразу же улетели; wnet – сейчас, скоро; сразу же). ?lepy pocz?? maca? po s?upach i przekona? si? (слепой начал ощупывать столбы и убедился: «начал щупать по столбах»; maca? – щупать, ощупывать), ?e le?a? pod szubienic? (что лежал рядом с виселицей); dalej zacz?? znowu maca? po trawie (дальше = потом стал снова ощупывать траву), urwa? jedno zi??ko (сорвал одну травку), drugie i trzecie (вторую и третью), a? wreszcie trafiwszy na to (пока наконец, не наткнувшись на ту; a? – пока не), co wzrok przywraca (что зрение возвращает), gdy nim potar? oczy (когда ей потёр глаза), pocz??o mu w nich b?yszcze? (начало ему в них блестеть), a? dalej coraz bardziej robi?o mu si? ja?niej (аж = а дальше делалось ему всё светлей), na koniec przejrza? zupe?nie (наконец прозрел совершенно). Wtedy, gdy ju? ?wita? zacz??o (тогда, когда уже рассветать начало; ?wit – рассвет), szed? na B?g zdarz i dopytywa? si? do wioski i do domu owej po?o?nicy (шёл = пошёл куда глаза глядят и расспрашивал, /как добраться/ до деревни и до дома той роженицы: «шёл на Бог угадай…»; zdarzy? si? —произойти, случиться; диал. угадаться; dopytywa? si? o kogo?, co? – расспрашивать о ком-л., чём-л.), o kt?rej krucy sobie radzili (о которой вороны себе = между собой совещались). Ju? si? zmierzcha?o (уже смеркалось; zmierzch – сумерки), gdy tam przyszed? i o nocleg gospodarza prosi? (когда туда пришёл и ночлега у хозяина просил = попросил).

Wtem zegar godzin? dwunast? uderzy? i owe trzy kruki wnet odlecia?y. ?lepy pocz?? maca? po s?upach i przekona? si?, ?e le?a? pod szubienic?; dalej zacz?? znowu maca? po trawie, urwa? jedno zi??ko, drugie i trzecie, a? wreszcie trafiwszy na to, co wzrok przywraca, gdy nim potar? oczy, pocz??o mu w nich b?yszcze?, a? dalej coraz bardziej robi?o mu si? ja?niej, na koniec przejrza? zupe?nie. Wtedy, gdy ju? ?wita? zacz??o, szed? na B?g zdarz i dopytywa? si? do wioski i do domu owej po?o?nicy, o kt?rej krucy sobie radzili. Ju? si? zmierzcha?o, gdy tam przyszed? i o nocleg gospodarza prosi?.

– Tu by?cie bardzo z?y nocleg mieli (здесь вы бы очень плохой имели ночлег) – odpowiada mu gospodarz (отвечает ему хозяин) – ?ona moja w po?ogu (жена у меня родила недавно: «в послеродовом периоде»; po??g – послеродовой период), dziecko ca?? noc niespokojne (ребёнок всю ночь неспокойный), lepiej (лучше), ?eby?cie poszli do s?siada (чтобы вы пошли к соседу), on nie ma ma?ych dzieci (у него нет маленьких детей).

– Tu by?cie bardzo z?y nocleg mieli – odpowiada mu gospodarz – ?ona moja w po?ogu, dziecko ca?? noc niespokojne, lepiej, ?eby?cie poszli do s?siada, on nie ma ma?ych dzieci.

– Wol? ja u was cho?by pod ?aw? le?e? (я предпочитаю у вас хоть под лавкой лежать) – rzek? biedny i usiad? blisko ???ka (сказал бедный и сел возле кровати), czuwa? ci?gle (не спал/следил постоянно), a gdy dziewka wedle zwyczaju ?y?ki na st?? rzuciwszy odesz?a i po?o?nica kichn??a (а когда девка по /своему/ обыкновению ложки на стол кинув, ушла, и роженица чихнула; wedle = wed?ug czego? – по, согласно чему-л.), rzek? do niej (сказал ей): „Bo?e wam daj zdrowie (дай вам Бог здоровья)!” Wtedy zaszumia?o (тогда зашумело; zaszumie? – зашуметь), jakby wicher wielki powsta? (словно вихрь большой = сильный поднялся), i obrazki wszystkie ze ?cian spad?y (и образки все со стен упали = попадали; obrazek – картинка; церк. образок; spa?? – упасть), bo ju? diabli wtenczas przyciesie domu byli podnie?li (потому что черти тогда подняли уже нижние балки дома; diabe? – чёрт). Gospodarz i wszyscy domownicy przel?kli si? bardzo i dopiero biedny ?lepy ca?? rzecz opowiedzia? (хозяин и все домашние перепугались очень, и только бедный слепой всё дело = обо всём рассказал; opowiedzie? – рассказать; przel?kn?? si? – испугаться, перепугаться), a gospodarz nie tylko sowicie go obdarzy? (а хозяин не только щедро его одарил), ale i do miasta (но и в город), gdzie studni? robiono (где колодец делали: «делано»), odwie?? kaza? (отвезти велел).

– Wol? ja u was cho?by pod ?aw? le?e? – rzek? biedny i usiad? blisko ???ka, czuwa? ci?gle, a gdy dziewka wedle zwyczaju ?y?ki na st?? rzuciwszy odesz?a i po?o?nica kichn??a, rzek? do niej: „Bo?e wam daj zdrowie!” Wtedy zaszumia?o, jakby wicher wielki powsta?, i obrazki wszystkie ze ?cian spad?y, bo ju? diabli wtenczas przyciesie domu byli podnie?li. Gospodarz i wszyscy domownicy przel?kli si? bardzo i dopiero biedny ?lepy ca?? rzecz opowiedzia?, a gospodarz nie tylko sowicie go obdarzy?, ale i do miasta, gdzie studni? robiono, odwie?? kaza?.

Og?osi? on tam zaraz (объявил он там сразу), ?e by si? podj?? wody w tym mie?cie dosta? (что воду в этом городе возьмётся достать; podj?? si? czego? – взяться за что-л.; взять на себя что-л.). M?wiono mu (говорили ему), ?e tam ju? nie tacy majstrowie pracowali (что там уже и не такие мастера работали; majster – мастер), a dokona? tego nie mogli (а сделать этого не могли; dokona? czego? – совершить, сделать что-л.); on jednak nie da? si? odstraszy? i ??da? potrzebnych narz?dzi (он, однако, не дал себя отпугнуть и требовал необходимых инструментов; si? – себя). Nim go w g??bi? puszczono (прежде чем его в глубину пустили; g??b – глубь, глубина), zastrzeg? sobie (предупредил: «оставил за собой»; zastrezc – оговорить; zastzrec sobie – оставить за собой), aby gdy zawo?a lub da znak zaraz go na wierzch wyci?gniono (чтобы, когда он крикнет или даст знак, тотчас его наверх вытащили; wyci?gn?? – вытянуть, вытащить). Ledwo tam przez godzin? kopa? (едва час там копал: «в течение часа»; ledwo = ledwie; przez – в течение /о промежутке времени/), a ju? otwar?y si? poniki (а уже открылись источники; ponik – диал. источник), wo?a? wi?c (итак = поэтому он кричал; wi?c – итак, стало быть, следовательно), by go wyci?gniono (чтобы его вытащили: «чтобы его вытащено»); i gdy go do g?ry wydobyto (и когда его наверх достали; g?ra – верх; do g?ry – вверх), woda wierzchem studni pocz??a si? dobywa? on poskoczy? po pierzyn? do pierwszego domu (вода через верх колодца стала выходить, он побежал за периной в первый /попавшийся/ дом; poskoczy? – побежать; сбегать), nakry? studni? i woda ut?ch?a (накрыл колодец и вода утихла). Rz?d miasta zap?aci? mu dobrze za t? us?ug? (правительство города = городской совет заплатил ему хорошо за эту услугу; rz?d – ряд; правительство).

Og?osi? on tam zaraz, ?e by si? podj?? wody w tym mie?cie dosta?. M?wiono mu, ?e tam ju? nie tacy majstrowie pracowali, a dokona? tego nie mogli; on jednak nie da? si? odstraszy? i ??da? potrzebnych narz?dzi. Nim go w g??bi? puszczono, zastrzeg? sobie, aby gdy zawo?a lub da znak zaraz go na wierzch wyci?gniono. Ledwo tam przez godzin? kopa?, a ju? otwar?y si? poniki, wo?a? wi?c, by go wyci?gniono; i gdy go do g?ry wydobyto, woda wierzchem studni pocz??a si? dobywa? on poskoczy? po pierzyn? do pierwszego domu, nakry? studni? i woda ut?ch?a. Rz?d miasta zap?aci? mu dobrze za t? us?ug?.

Kupi? on sobie zaraz bryczk? i par? koni i pr?dko jecha? do Paprocin (купил он себе сразу же бричку и пару лошадей и быстро ехал = поехал в Папроцины). Przybywszy tam zg?osi? si? (прибыв туда, заявил: «заявил себя»; zg?osi? – заявить), ?e by chcia? pani? ozdrowi? (что он хотел бы госпожу вылечить; chcie? – хотеть; ozdrowi? = wyleczy?). M?? m?wi (муж /её/ говорит):

– Zap?ac? (заплачу; zap?aci?), ile b?d? w stanie (сколько смогу: «буду в состоянии»; by? w stanie – быть в состоянии, быть способным что-л. сделать, stan – состояние, положение), czy? tylko, co mo?esz (только делай, что можешь; czyni? – делать).

Kupi? on sobie zaraz bryczk? i par? koni i pr?dko jecha? do Paprocin. Przybywszy tam zg?osi? si?, ?e by chcia? pani? ozdrowi?. M?? m?wi:

– Zap?ac?, ile b?d? w stanie, czy? tylko, co mo?esz.

Przychodzie? kaza? szaf? ogromn? na bok usun?? (прибывший велел шкаф огромный в сторону отодвинуть; bok – бок; сторона; na bok – в сторону), rozci?? szkaradn? ?ab? mieczem (разрубил мечом безобразную лягушку; szkaradny – отвратительный, мерзкий, безобразный), doby? z niej hosti? i op?ukawszy da? j? po?y? wysch?ej i ledwie ju? dychaj?cej jejmo?ci (вынул из неё облатку и, ополоснув, дал её вкусить высохшей госпоже, которая уже едва дышала: «еле уже дышащей»). Za kilka godzin ju? cokolwiek posi?ku przyj??a i siedzie? mog?a (через несколько часов уже немного пищи приняла и сидеть могла; za – через /о времени/;cokolwiek – несколько, немного; posi?ek – еда; приём пищи); drugiego dnia ju? si? w pokoju przechodzi?a (второго дня = на другой день уже по комнате ходила: «в комнате проходилась»; pok?j – комната); trzeciego ju? na dw?r wysz?a (на третий уже во двор вышла; wyj?? na dw?r – выйти во двор). M?? zap?aci? sowicie cudownemu lekarzowi (муж /её/ заплатил щедро чудесному лекарю; lekarz – врач, лекарь), kt?ry te? spiesznie do swoich wr?ci? (который также поспешно к своим вернулся). Gdy go zobaczy? brat i ?ona (когда его увидел брат и /его/ жена), wielce si? mu dziwowali (весьма ему = этому дивились), a on rzek? (а он сказал):

Przychodzie? kaza? szaf? ogromn? na bok usun??, rozci?? szkaradn? ?ab? mieczem, doby? z niej hosti? i op?ukawszy da? j? po?y? wysch?ej i ledwie ju? dychaj?cej jejmo?ci. Za kilka godzin ju? cokolwiek posi?ku przyj??a i siedzie? mog?a; drugiego dnia ju? si? w pokoju przechodzi?a; trzeciego ju? na dw?r wysz?a. M?? zap?aci? sowicie cudownemu lekarzowi, kt?ry te? spiesznie do swoich wr?ci?. Gdy go zobaczy? brat i ?ona, wielce si? mu dziwowali, a on rzek?:

– Chcia?e? mi (хотел ты мне; mi – мне), bracie (брат), z?e wyrz?dzi? (злое = зло причинить), a mnie to na dobre wysz?o (а мне это на доброе = добром вышло; nie ma tego z?ego, co by na dobre nie wysz?o – нет худа без добра); tak i tak mi si? powodzi?o (так и так со мной было: «мне жилось»; powodzi? si? – везти; удаваться; житься).

Brat zazdro?ci? mu bardzo tego szcz??cia i raz m?wi do niego (брат завидовал сильно этому счастью и однажды говорит ему; zazdro?ci? czego? – завидовать чему-л.; m?wi? do kogo? – говорить кому-л.):

– Wiesz ty co (знаешь что), braciszku (братишка; braciszek)! zr?b mi ty te? tak, jak ja tobie zrobi?em (сделай ты мне тоже так, как я тебе сделал; zrobi? – сделать), i zaprowad? mnie pod szubienic? (и отведи меня к виселице; zaprowadzi? – отвести, свести).

– Chcia?e? mi, bracie, z?e wyrz?dzi?, a mnie to na dobre wysz?o; tak i tak mi si? powodzi?o.

Brat zazdro?ci? mu bardzo tego szcz??cia i raz m?wi do niego:

– Wiesz ty co, braciszku! zr?b mi ty te? tak, jak ja tobie zrobi?em, i zaprowad? mnie pod szubienic?.

Brat nie chcia? tego ?adnym sposobem zrobi? (брат никаким образом = никак не хотел этого делать; w ?aden spos?b – никоим образом, никак; spos?b – способ, образ), ale bogacz koniecznie prosi? i spoczynku mu nie da? (но богач непременно = настойчиво просил и покоя ему не давал: «не дал»; spoczynek – отдых; покой). Nie mog?c si? tedy wym?wi? (не в силах отказаться), zrobi?, tak jak on chcia? (он сделал, так как он хотел), i zaprowadzi? go pod szubienic? (и отвёл его к виселице). Siedzia? tam (сидел он там; siedzie?), a? godzina jedenasta wybi?a (пока одиннадцать часов не пробило). Przylecia?y zn?w trzy kruki i nu? rozprawia? (прилетели снова три ворона и ну разглагольствовать; przylecie? – прилететь), co s?ycha? (что нового: «что слышно»)? Pierwszy m?wi (первый говорит):

Brat nie chcia? tego ?adnym sposobem zrobi?, ale bogacz koniecznie prosi? i spoczynku mu nie da?. Nie mog?c si? tedy wym?wi?, zrobi?, tak jak on chcia?, i zaprowadzi? go pod szubienic?. Siedzia? tam, a? godzina jedenasta wybi?a. Przylecia?y zn?w trzy kruki i nu? rozprawia?, co s?ycha?? Pierwszy m?wi:

– ?le (плохо), po?o?nic? nam wydarli (роженицу у нас вырвали = отобрали; wydrze? komu? – вырвать у кого-л.); w mie?cie wody dostali (в городе воду получили; dosta? czego? – получить что-л.), a pani w Paprocinach wyzdrowia?a (а госпожа в Папроцинах выздоровела; wyzdrowie? – выздороветь); trzeba patrze? (нужно смотреть), azali nas te? tu kto nie pods?uchuje (не подслушивает ли нас тут кто-нибудь тоже; azali —уст. ужели, неужели, ли).

Zlecia? na d?? i wnet wo?a (слетел вниз и сразу кричит, zlecie? – слететь; d?? – низ; na d?? – вниз):

– Przybywajcie (летите сюда: «прибывайте»)! mamy tu tego szpaka (этот проныра здесь: «имеем здесь…»).

Kruki zleciawszy (вороны, слетев), ?ywo bogacza rozszarpa?y (живьём богача растерзали; rozszarpa? – разорвать; растерзать). Tak? odebra? zap?at? za nieczu?o?? i chciwo?? swoj? brat wyrodny i chciwy (такую плату получил за свою бесчувственность и жадность брат злой и жадный; wyrodny – преступный /о родителях, детях/: wyrodny syn – выродок).

– ?le, po?o?nic? nam wydarli; w mie?cie wody dostali, a pani w Paprocinach wyzdrowia?a; trzeba patrze?, azali nas te? tu kto nie pods?uchuje.

Zlecia? na d?? i wnet wo?a:

– Przybywajcie! mamy tu tego szpaka.

Kruki zleciawszy, ?ywo bogacza rozszarpa?y. Tak? odebra? zap?at? za nieczu?o?? i chciwo?? swoj? brat wyrodny i chciwy.

Ryszard Berwi?ski
(Рышард Бервиньский)

9. M?dry Maciu?
(Умный Мацюсь)

W pewnej wsi mieszka? owczarz (в одной деревне жил овчар; wie? – деревня; pewien – некий, некоторый), kt?ry mia? trzech syn?w (у которого было три сына: «который имел трёх сыновей»; mie? – иметь); dwaj starsi byli m?drzy (двое старших были умные; starszy – старший; m?dry – умный), a trzeci by? g?upi i nazywa? si? Maciu? (а третий был глупый и звали его Мацюсь; nazywa? si? – называться; jak si? nazywasz? – как тебя зовут?).

Trafi?o si? raz (случилось однажды: «попалось однажды»; trafi? si? – попасться, встретиться), ?e owczarz poszed? na jarmark (что овчар пошёл на базар; p?j?? – пойти;jarmark – ярмарка, базар), wi?c dwaj starsi synowie mieli pa?? gromad? (поэтому двое старших сыновей должны были пасти отару; wi?c – итак, стало быть, следовательно; mie? – в соч. с неопр. формой глагола означает долженствование; gromada – толпа, множество, масса). Maciu? nie chcia? i?? w pole (Мацюсь не хотел идти в поле; chcie?), bo zawsze siadywa? w piecu i piek? perki w popiele i spa? (потому что всегда сидел в печи = на печи, пёк картошку в золе и спал; piec – печь; perka – диал. картошка; popi?? – зола, пепел). Tego jednak dnia zbudzili go matusia w samo po?udnie i kazali mu zanie?? braciom obiad (однако того дня = в тот день разбудили его матушка в самый полдень и велели ему отнести братьям обед; go – его; mu – ему), i dali mu dwojaczki (и дали ему два горшка; dwojaczki – два глиняных горшка, соединённых ручкой); w jednym garnuszku by?o kwa?ne (в одном горшочке было кислое = капустник; garnuszek – горшочек; garnek – горшок), a w drugim kluski (а во втором – клёцки). W torb? w?o?y?a matka p?? bochenka chleba i rzek?a (в сумку положила мать полбуханки хлеба и сказала; bochenek – буханка; rzec – сказать):

W pewnej wsi mieszka? owczarz, kt?ry mia? trzech syn?w; dwaj starsi byli m?drzy, a trzeci by? g?upi i nazywa? si? Maciu?.

Trafi?o si? raz, ?e owczarz poszed? na jarmark, wi?c dwaj starsi synowie mieli pa?? gromad?. Maciu? nie chcia? i?? w pole, bo zawsze siadywa? w piecu i piek? perki w popiele i spa?. Tego jednak dnia zbudzili go matusia w samo po?udnie i kazali mu zanie?? braciom obiad, i dali mu dwojaczki; w jednym garnuszku by?o kwa?ne, a w drugim kluski. W torb? w?o?y?a matka p?? bochenka chleba i rzek?a:

– Id? (иди; i??), Maciu? (Мацюсь), do owczaryszk?w (к братьям: «к подпаскам»; do – к;owczarczyk – овечий подпасок), a b?d? m?dry po drodze (и будь умный по пути, droga – дорога путь; po drodze – по пути)! Us?ucha? Maciu? matki i poszed? w pole (послушался Мацюсь матери и пошёл в поле). Ale zaraz na zap?ociu mia? przechodzi? po mo?cie (но сразу за забором ему нужно было проходить по мосту; zap?ocie – место за забором; p?ot – забор; most – мост), w kt?rym by?a dziura (в которым была дыра). Ba? si? tedy Maciu? (и потому Мацюсь боялся; tedy – книжн. и потому, следовательно), a?eby w ni? nie wpad? i nogi nie z?ama? (чтобы в неё не провалился = не провалиться бы в неё и ногу = ноги не сломать; wpa?? – упасть; провалиться); bo nog? z?ama? jest to wielkie g?upstwo (потому что ногу сломать – это большая глупость), a matula kaza?a mu by? m?drym (а матушка велела ему быть умным)! Poszed? wi?c do g?owy po rozum (тогда он додумался; p?j?? po rozum do g?owy – разг. догадаться, додуматься), doby? z torby p?? bochenka chleba i zatka? ow? dziur? (вынул из сумки полбуханки хлеба и заткнул ним ту дыру); potem j? przeskoczy? i obejrza? si? (потом её = через неё перепрыгнул и огляделся), czy nie wpad? (не провалился ли). A gdy si? obejrza? (а когда осмотрелся), postrzeg? cie? sw?j za sob? (заметил свою тень сзади: «за собой»; postrzec – уст. заметить; увидеть).

– Id?, Maciu?, do owczaryszk?w, a b?d? m?dry po drodze! Us?ucha? Maciu? matki i poszed? w pole. Ale zaraz na zap?ociu mia? przechodzi? po mo?cie, w kt?rym by?a dziura. Ba? si? tedy Maciu?, a?eby w ni? nie wpad? i nogi nie z?ama?; bo nog? z?ama? jest to wielkie g?upstwo, a matula kaza?a mu by? m?drym! Poszed? wi?c do g?owy po rozum, doby? z torby p?? bochenka chleba i zatka? ow? dziur?; potem j? przeskoczy? i obejrza? si?, czy nie wpad?. A gdy si? obejrza?, postrzeg? cie? sw?j za sob?.

Wyl?k? si? okropnie (испугался он ужасно; wyl?kn?? si? – испугаться), bo mu si? zda?o (потому что ему показалось), ?e co? za nim stoi i chce go zje?? (что за ним что-то стоит и хочет его съесть; sta? – стоять). Wi?c w nogi (поэтому взял ноги в руки: «поэтому в ноги»), m?j drogi (мой дорогой), jak zacznie zmyka? przez rowy (как начнёт удирать через канавы; zacz?? – начать;zmyka? – убегать, удирать; r?w – канава, ров), przez zagony (через пашни; zagon – загон, полоса; гряда; zagony pola – загоны поля), a? si? za nim kurzy?o (так, что даже пятки сверкали; a? – так, что даже;kurzy? si? – пылиться; ucieka? a? si? kurzy – удирать так, что только пятки сверкают). Ale co si? obejrzy (но каждый как раз, когда оглядывался: «оглянется»; co – каждый раз, когда;obejrze? si? – осмотреться; оглянуться), to cie? bli?ej niego (тень ближе к нему = за ним; blisko kogo?, czego? – близко к кому-л., чему-л.) – co Maciu? pr?dzej (каждый раз, когда Мацюсь /начинал бежать/ быстрее; pr?dki – быстрый), to cie? te? pr?dzej (тень тоже /бежал/ быстрее). Wi?c si? te? ju? wreszcie zm?czy? i stan?? (так что он наконец устал и остановился), otar? pot z czo?a i rzek? do cienia (вытер пот со лба и сказал тени; otrze? – вытереть; rzec do kogo? – сказать кому-л.):

Wyl?k? si? okropnie, bo mu si? zda?o, ?e co? za nim stoi i chce go zje??. Wi?c w nogi, m?j drogi, jak zacznie zmyka? przez rowy, przez zagony, a? si? za nim kurzy?o. Ale co si? obejrzy, to cie? bli?ej niego – co Maciu? pr?dzej, to cie? te? pr?dzej. Wi?c si? te? ju? wreszcie zm?czy? i stan??, otar? pot z czo?a i rzek? do cienia:

– Je?eli mnie nie zjesz (если ты меня не съешь), to ci dam klusek z okras? (я тебе дам клёцок с приправой; ci – тебе)!

I rzuci? jedn? klusk? za siebie (и бросил одну клёцку за себя), potem jeszcze jedn? (потому ещё одну), potem trzeci? (потом третью), czwart? (четвёртую): i tak rzuca? (и так бросал), p?ki mu nie zabrak?o (пока /они/ ему = у него не кончились; zabrakn?? – не хватить). A gdy brak?o klusek (а когда кончились клёцки; brakn?? – не хватать), strach nowy (снова испугался: «страх новый»), bo matusia kazali mu by? m?drym (потому что матушка велели ему быть умным), a to jednak wielkie g?upstwo da? si? zje?? (а ведь это огромная глупость – дать себя съесть; si? – себя)! Rzek? tedy Maciu? do cienia (тогда Мацюсь сказал тени):

– Je?eli mnie nie zjesz, to ci dam klusek z okras?!

I rzuci? jedn? klusk? za siebie, potem jeszcze jedn?, potem trzeci?, czwart?: i tak rzuca?, p?ki mu nie zabrak?o. A gdy brak?o klusek, strach nowy, bo matusia kazali mu by? m?drym, a to jednak wielkie g?upstwo da? si? zje??! Rzek? tedy Maciu? do cienia:

– Jak mnie nie zjesz (если ты меня не съешь), to ci dam kwa?nego z flaczkami (я дам тебе капустника с рубцами; flaki/flaczki – внутренности; рубцы) – i wyla? jedn? ?y?k? za siebie (и вылил одну ложку за себя), potem drug? (потом вторую), trzeci? (третью), p?ki nie zabrak?o (пока не кончилось). A gdy i kwa?nego brak?o (а когда и капустник кончился), wi?c na nowo ucieka? zacz?? i przybieg? do braci swoich (снова начал убегать и прибежал к братьям своим; przybiec – прибежать), i da? im dwojaczki (и дал им два горшка), kt?re by?y pr??ne (которые были пусты).

– Gdzie? strawa, niegodziwcze (где же еда, негодяй; niegodziwiec)? – zapytali owczarkowie (спросили подпаски). A Maciu? pokaza? cie? sw?j i rzek? (а Мацюсь показал /на/ свою тень и сказал):

– Jak mnie nie zjesz, to ci dam kwa?nego z flaczkami – i wyla? jedn? ?y?k? za siebie, potem drug?, trzeci?, p?ki nie zabrak?o. A gdy i kwa?nego brak?o, wi?c na nowo ucieka? zacz?? i przybieg? do braci swoich, i da? im dwojaczki, kt?re by?y pr??ne.

– Gdzie? strawa, niegodziwcze? – zapytali owczarkowie. A Maciu? pokaza? cie? sw?j i rzek?:

– Oto ten czarny diabe? goni? mnie i chcia? mnie zje?? (вот этот чёрный чёрт гнался за мной и хотел меня съесть; goni? kogo? – гнаться за кем-л.;diabe? – чёрт, дьявол), wi?c da?em mu klusek i kwa?nego (поэтому я ему дал клёцок и капустника), ?eby mnie nie zjad? (чтобы он меня не съел).

Owczarkowie gniewali si? bardzo i m?wili (подпаски сердились очень и говорили):

– Przecie? to cie? (это же тень), nie diabe? (не чёрт), g?upcze (дурак; g?upiec)!

– A to?cie mi mogli powiedzie? (а могли бы мне это /раньше/ сказать; to – это; jeste?cie – вы есть) – rzek? m?dry Maciu? (сказал умный Мацюсь) – teraz ju? nie b?d? tak g?upi (теперь я уже не буду так = такой глупый).

– Oto ten czarny diabe? goni? mnie i chcia? mnie zje??, wi?c da?em mu klusek i kwa?nego, ?eby mnie nie zjad?.

Owczarkowie gniewali si? bardzo i m?wili:

– Przecie? to cie?, nie diabe?, g?upcze!

– A to?cie mi mogli powiedzie? – rzek? m?dry Maciu? – teraz ju? nie b?d? tak g?upi.

C?? po tym (что ж делать: «что же после этого»), kiedy owczarkowie byli g?odni (если подпаски были голодные; kiedy – прост. если). Postanowili zatem i?? na obiad do domu (решили они таким образом пойти на обед домой), a Maciusiowi kazali pa?? przez ten czas gromad? i uczyli go (а Мацюсю велели в это время пасти отару и учили его; przez – в течение), ?eby str?ca? owce do kupy (чтобы сталкивал овцы = овец вместе: «в кучу»; str?ca? – сталкивать; сбрасывать, скидывать; do kupy – в кучу), jak mu si? zaczn? rozchodzi? (если они у него начнут расходиться), i m?wili (и говорили):

– Pa? owce (паси овец; pa?? – пасти), Maciusiu, a b?d? m?dry (и будь умный)!

C?? po tym, kiedy owczarkowie byli g?odni. Postanowili zatem i?? na obiad do domu, a Maciusiowi kazali pa?? przez ten czas gromad? i uczyli go, ?eby str?ca? owce do kupy, jak mu si? zaczn? rozchodzi?, i m?wili:

– Pa? owce, Maciusiu, a b?d? m?dry!

Maciu? uwa?a? sobie dobrze (Мацюсь слушал себе внимательно; uwa?a? – быть внимательным; слушать/смотреть внимательно; dobrze – хорошо), co starsi bracia m?wili (что /ему/ старшие братья говорили), wi?c wzi?? maczug? i zacz?? potr?ca? owce (поэтому взял дубину и начал трогать = бить овец; potr?ca? – трогать, касаться, задевать), kt?re sz?y w szkod? (которые травили поле; i?? w szkod? – травить поле; szkoda – вред; ущерб), a potr?cone znosi? na kup? (а побитых сносил в кучу). Jeszcze niewiele by?o z po?udnia (ещё немного времени прошло: «немного было с полудня»), a ju? porz?dna kupka owiec le?a?a (а уже порядочная кучка овец лежала /на земле/).

Gdy potem bracia wracali z obiadu (когда потом братья возвращались с обеда), Maciu? wybieg? ku nim i wo?a? (Мацюсь выбежал к ним и кричал; wybiec – выбежать):

– Patrzcie (смотрите), jak ?adnie pas? wam owce (как хорошо я вам пасу овец), prawie wszystkie mam w kupie (почти все /собрал/ в кучу: «имею в куче»; kupa – куча)!

Maciu? uwa?a? sobie dobrze, co starsi bracia m?wili, wi?c wzi?? maczug? i zacz?? potr?ca? owce, kt?re sz?y w szkod?, a potr?cone znosi? na kup?. Jeszcze niewiele by?o z po?udnia, a ju? porz?dna kupka owiec le?a?a.

Gdy potem bracia wracali z obiadu, Maciu? wybieg? ku nim i wo?a?:

– Patrzcie, jak ?adnie pas? wam owce, prawie wszystkie mam w kupie!

Ale oni pocz?li wyrzeka? i p?aka? (а они начали сетовать и плакать; pocz?? – книжн. начать), bo wi?ksza po?owa gromady by?a zabita (потому что большая половина = часть отары была забита), i m?wili (и говорили):

– C??e? ty nieszcz??liwego zrobi? (что же ты наделал: «что же ты несчастного сделал»), psie g?upcze (дурак ты этакий: «собачий дурак»»; pies – собака, пёс)!

– A to?cie mi mogli wprz?d powiedzie? (могли бы мне об этом раньше сказать; wprz?d – прежде, раньше) – rzek? Maciu? (сказал Мацюсь) – teraz ju? nie b?d? taki g?upi (теперь я уже не буду таким глупым).

Ale oni pocz?li wyrzeka? i p?aka?, bo wi?ksza po?owa gromady by?a zabita, i m?wili:

– C??e? ty nieszcz??liwego zrobi?, psie g?upcze!

– A to?cie mi mogli wprz?d powiedzie? – rzek? Maciu? – teraz ju? nie b?d? taki g?upi.

Nie wiedzieli potem, co czyni? (не знали они потом, что делать); wi?c im Maciu? doradzi? (поэтому им Мацюсь посоветовал; rada – совет), aby poodnosi? zabite owce do owczarni (чтобы отнести забитых овец в овчарню; poodnosi? – отнести /много; поочерёдно/; do – в /внутрь/), zamkn?? i umyka? do boru (запереть /её/ и убегать в лес; b?r – дремучий лес), p?ki tatu? nie wr?c? (пока папочка не вернется). Zacz?li wi?c d?wiga? owce do owczarni (начали поэтому носить овец в овчарню), zawsze po dwie na raz (всегда по две на = за один раз), a Maciusiowi kazali bra? po trzy albo po cztery (а Мацюсю велели брать по три или по четыре). Kiedy ju? wszystkie poznosili (когда уже все посносили), zabrali si? w drog? i uciekali do boru (отправились в дорогу и убегали в лес). Ubiegli te? ju? spory kawa? lasu (пробежали уже порядочно по лесу: «довольно большой кусок леса»; ubiec – пробежать; spory – довольно большой, порядочный; kawa? – кусок; kawa? drogi – немалый путь), gdy im si? przypomnia?o (когда им вспомнилось; przypomnie? si? – припомниться, вспомниться), ?e nie zamkn?li owczarni (что не заперли овчарню); wi?c rzekli do Maciusia (поэтому они сказали Мацюсю):

– Id? ty co tchu nazad i zamknij wr?tni? (иди = беги что есть духу обратно и запри дверь; wr?tnia – диал. дверь риги; dech – дыхание, дух; co tchu – во весь дух, что есть духу; nazad – уст. диал. назад, обратно), ?eby jej nikt nie m?g? otworzy? (чтобы её никто не мог открыть), bo jak zobacz? zabite owce (потому что если увидят забитых овец), to nas b?d? goni? (то будут за нами гнаться). Przynie? te? co do jedzenia (принеси также что-нибудь поесть: «для пищи»; do – для /при указании на назначение чего-л., иногда перев. беспредложной конструкцией/; jedzenie – еда, пища).

Nie wiedzieli potem, co czyni?; wi?c im Maciu? doradzi?, aby poodnosi? zabite owce do owczarni, zamkn?? i umyka? do boru, p?ki tatu? nie wr?c?. Zacz?li wi?c d?wiga? owce do owczarni, zawsze po dwie na raz, a Maciusiowi kazali bra? po trzy albo po cztery. Kiedy ju? wszystkie poznosili, zabrali si? w drog? i uciekali do boru. Ubiegli te? ju? spory kawa? lasu, gdy im si? przypomnia?o, ?e nie zamkn?li owczarni; wi?c rzekli do Maciusia:

– Id? ty co tchu nazad i zamknij wr?tni?, ?eby jej nikt nie m?g? otworzy?, bo jak zobacz? zabite owce, to nas b?d? goni?. Przynie? te? co do jedzenia.

Maciu? wr?ci? tedy do wsi (тогда Мацюсь вернулся в деревню), nakrad? matce ule?a?ek i porwa? bani? z octem (наворовал у матери груш и выкрал банку с уксусом; nakra?? komu? – накрасть у кого-л.;ule?a?ka = ul?ga?ka – плод дикой груши; bania – сосуд шаровидной формы; szklana bania – стеклянная банка; ocet – уксус). Potem poszed? do owczarni (потом пошёл в овчарню), zamkn?? wierzchni? po?ow? wr?tni (запер верхнюю половину двери), a spodni? wystawi? z zawias i wzi?? na plecy (а нижнюю выставил с петель и взял на спину), i my?la? sobie (и думал себе): „Kiedy wr?tni? mam na plecach (если дверь /будет/ у меня на спине), to jej nikt nie otworzy (то её никто не откроет)”. Nie ucieka? te? bardzo (не убегал также очень = быстро), bo si? ba? (потому что боялся), ?eby go kto nie goni? (чтобы за ним /ни/кто не гнался). A gdy przyszed? do braci (а когда пришёл к братьям), poda? im wr?tni? i rzek? (подал им дверь и сказал):

Maciu? wr?ci? tedy do wsi, nakrad? matce ule?a?ek i porwa? bani? z octem. Potem poszed? do owczarni, zamkn?? wierzchni? po?ow? wr?tni, a spodni? wystawi? z zawias i wzi?? na plecy, i my?la? sobie: „Kiedy wr?tni? mam na plecach, to jej nikt nie otworzy”. Nie ucieka? te? bardzo, bo si? ba?, ?eby go kto nie goni?. A gdy przyszed? do braci, poda? im wr?tni? i rzek?:

– Mo?ecie sami pilnowa? (можете сами следить), ?eby jej kto nie otworzy? (чтобы её никто не открыл). A oni m?wili (а они говорили):

– Taki? ty m?dry (таков-то твой ум: «такой ты умный»), psie g?upcze (дурак ты этакий)? Ale poczekaj jeno (но подожди только; jeno – книжн. только, лишь), kiedy? wr?tni? dot?d przyni?s? (если ты дверь досюда принёс; dot?d – до этого места, досюда; przynie?? – принести), to j? poniesiesz i dalej (то понесёшь её и дальше)!

– Wr?tni? ponios? (дверь я понесу) – odpowiedzia? Maciu? (ответил Мацюсь) – ule?a?ki i bania ci??? mi bardzo (/но/ груши и банка тяжелы для меня очень: «тяготят меня очень»; ci??e? komu? – тяготить кого-л., быть в тягость кому-л.), wi?c je powiesz? na wr?tni (поэтому я повешу их на двери; powiesi? – повесить; je – их /вин. падеж от местоим. one/), niech ona te? troch? d?wiga (пусть она тоже немного несёт).

– Mo?ecie sami pilnowa?, ?eby jej kto nie otworzy?. A oni m?wili:

– Taki? ty m?dry, psie g?upcze? Ale poczekaj jeno, kiedy? wr?tni? dot?d przyni?s?, to j? poniesiesz i dalej!

– Wr?tni? ponios? – odpowiedzia? Maciu? – ule?a?ki i bania ci??? mi bardzo, wi?c je powiesz? na wr?tni, niech ona te? troch? d?wiga.

Jak powiedzia?, tak zrobi? (как сказал, так /и/ сделал). Potem szli znowu wszyscy trzej g??biej w g?szcz (потом шли = пошли снова все трое глубже в чащу; g?szcz – чаща, лесные заросли), a szli, p?ki si? nie ?ciemnia?o (а шли, пока не стемнело; ?ciemnie? – стемнеть); dopiero w nocy wle?li na wysok? sosn? (лишь ночью влезли на высокую сосну; w nocy – ночью), aby tam przenocowa? (чтобы там переночевать). Ledwo co si? na ni? wdrapali (только что они на неё вскарабкались), us?yszeli ha?as jaki? pod drzewem (услышали какой-то шум под деревом). Nadeszli tam bowiem ludzie (потому что туда подошли люди; nadej?? – подойти; bowiem – потому что, так как. ибо), kt?rzy nosz? to (которые носят то), co nie chce chodzi? (что не хочет ходить), a znajduj? rzeczy = и находят вещи), kt?re jeszcze nie by?y zgubione (которые ещё не были потеряны; zgubi? – потерять). Po prostu nazywaj? ich z?odziejami (попросту называют их ворами; po prostu – просто, попросту).

Jak powiedzia?, tak zrobi?. Potem szli znowu wszyscy trzej g??biej w g?szcz, a szli, p?ki si? nie ?ciemnia?o; dopiero w nocy wle?li na wysok? sosn?, aby tam przenocowa?. Ledwo co si? na ni? wdrapali, us?yszeli ha?as jaki? pod drzewem. Nadeszli tam bowiem ludzie, kt?rzy nosz? to, co nie chce chodzi?, a znajduj? rzeczy, kt?re jeszcze nie by?y zgubione. Po prostu nazywaj? ich z?odziejami.

Wszystkich razem by?o sze?ciu (всех вместе /их/ было шесть), a ka?dy ch?op w ch?opa jako d?b (а каждый /из них/ здоровенный мужик; ch?op jak d?b – разг. здоровенный мужик). Usiedli oni sobie pod sosn? i zacz?li nieci? ogie? (сели они себе под сосной и начали разводить огонь; usi??? – сесть;nieci? – разжигать; nieci? ogie? – разводить огонь), a przy ogniu piekli pieczenie (а у огня пекли жаркое; przy – при, у; piecze? – жаркое). Na so?nie ledwo dychali owczarkowie ze strachu i pocili si? jak myszy (на сосне подпаски едва дышали от страха и потели как мыши; ze – от /об эмоц. сост./). Ale Maciu? najbardziej si? poci? (но Мацюсь потел больше всех), bo ci?gle trzyma? jeszcze na plecach ow? wr?tni? (потому что всё ещё держал на спине ту дверь; ci?gle – постоянно, непрерывно; ci?gle jeszcze – всё ещё), kt?ra mu bardzo ci??y?a (которая была для него очень тяжёлой). Jemu si? za? zda?o (ему же показалось), ?e to ule?a?ki tak ci??? (что это груши такие тяжёлые), wi?c rzek? po cichu do starszego brata (поэтому он сказал тихо старшему брату; po cichu – тихо):

Wszystkich razem by?o sze?ciu, a ka?dy ch?op w ch?opa jako d?b. Usiedli oni sobie pod sosn? i zacz?li nieci? ogie?, a przy ogniu piekli pieczenie. Na so?nie ledwo dychali owczarkowie ze strachu i pocili si? jak myszy. Ale Maciu? najbardziej si? poci?, bo ci?gle trzyma? jeszcze na plecach ow? wr?tni?, kt?ra mu bardzo ci??y?a. Jemu si? za? zda?o, ?e to ule?a?ki tak ci???, wi?c rzek? po cichu do starszego brata:

– Stachu (Стах)! Stachu! bo rzuc? ule?a?ki (я же брошу груши)!

– Nie rzucaj (не бросай), psie g?upcze (дурак ты этакий)! – odpowiedzia? Stach (ответил Стах; odpowiedzie?).

Ale ule?a?ki ju? po ga??ziach na d?? lecia?y (но груши уже по ветвям вниз летели; ga??? – ветвь), wi?c z?odzieje m?wili (так что воры говорили):

– Niedaleko do rana (недалеко до утра), bo wiatr mocniejszy otrz?sa szyszki (потому что ветер более сильный = усиливается /и/ стряхивает шишки; mocny – сильный). Maciusiowi nie przesta?a ci??y? wr?tnia (Мацюся не перестала тяготить дверь), a on my?la? (а он думал; my?le?), ?e to pewno bania z octem taka ci??ka (что это, наверно, банка с уксусом такая тяжёлая), i rzek? znowu (и сказал снова):

– Stachu! Stachu! bo rzuc? ule?a?ki!

– Nie rzucaj, psie g?upcze! – odpowiedzia? Stach.

Ale ule?a?ki ju? po ga??ziach na d?? lecia?y, wi?c z?odzieje m?wili:

– Niedaleko do rana, bo wiatr mocniejszy otrz?sa szyszki. Maciusiowi nie przesta?a ci??y? wr?tnia, a on my?la?, ?e to pewno bania z octem taka ci??ka, i rzek? znowu:

– Stachu!! Stachu! bo puszcz? bani? (я же выпущу банку)! Stach nie da? mu puszcza? i m?wi? (Стах не дал = не давал ему /её/ выпускать и говорил):

– To nas wyda (это нас выдаст)!

Ale Maciu? pu?ci? j? jednak (но Мацюсь всё-таки её выпустил; jednak – однако; всё-таки). Na szcz??cie (к счастью), zawiesi?a si? bania na ga??ziach i tylko ocet si? wyla? (банка повисла на ветках и только уксус /из неё/ вылился), a rozbity o iglice (а, разбившись об иглы, «разбитый»; rozbi? – разбить; iglica – тех. игла), spad? kropelkami na ziemi? (упал капельками на землю); wi?c jeden z?odziej rzek? (поэтому один вор сказал):

– Niedaleko do rana (недалеко до утра), bo ju? rosa pada (потому что роса падает).

– Stachu!! Stachu! bo puszcz? bani?! Stach nie da? mu puszcza? i m?wi?:

– To nas wyda!

Ale Maciu? pu?ci? j? jednak. Na szcz??cie, zawiesi?a si? bania na ga??ziach i tylko ocet si? wyla?, a rozbity o iglice, spad? kropelkami na ziemi?; wi?c jeden z?odziej rzek?:

– Niedaleko do rana, bo ju? rosa pada.

Wtenczas pomy?la? sobie Maciu? (тогда подумал себе Мацюсь): „Pewnie to ta wr?tnia tak mi ci??y! (наверно, это эта дверь такая тяжёлая; pewnie – наверно; вероятно, пожалуй)” – i pu?ci? j? tak?e (и выпустил /и/ её тоже), kt?ra z wielkim trzaskiem lecia?a po ga??ziach (которая = она с большим = громким треском летела по ветвях = по ветвям; lecie? – лететь); z?odzieje za? wo?ali (а воры кричали):

– Diabe? zlatuje z drzewa (чёрт слетает с дерева)! – i zacz?li zdziera? jak oparzeni (и начали сдирать = удирать как ошпаренные; oparzy? – обжечь; ошпарить). Ale jeden mi?dzy nimi by? kulawy (но один среди них был хромой; mi?dzy – между, среди), nie m?g? te? tak pr?dko podnie?? si? z ziemi (не мог так быстро подняться с земли), wi?c drzwi spad?y na niego w?a?nie wtedy (поэтому двери упали на него как раз тогда), jak k?ad? kawa? mi?sa w g?b? (когда он клал = запихивал кусок мяса в рот; k?a?? – класть), i uci??y mu j?zyk (и отрезали ему язык; uci?? – отрезать). Goni? i on potem za drugimi i chcia? wo?a? (бежал и он потом за другими и хотел кричать; goni? – бежать, нестись): „Poczekaj (подожди)!”, lecz mu si? zawsze wym?wi?o (но у него всегда = всё время получалось: «ему всегда выговаривалось»; wym?wi? – произнести, выговорить): „P o k l e k a j” (пожди), a tym na przodzie zdawa?o si? (а тем впереди казалось; prz?d – перёд, передняя часть; na przodzie – впереди), ?e on wo?a (что он кричит): ”Uciekaj (беги: «убегай»; ucieka? – убегать)!” wi?c jeszcze bardziej uciekali (поэтому ещё больше = быстрее убегали).

Wtenczas pomy?la? sobie Maciu?: „Pewnie to ta wr?tnia tak mi ci??y!” – i pu?ci? j? tak?e, kt?ra z wielkim trzaskiem lecia?a po ga??ziach; z?odzieje za? wo?ali:

– Diabe? zlatuje z drzewa! – i zacz?li zdziera? jak oparzeni. Ale jeden mi?dzy nimi by? kulawy, nie m?g? te? tak pr?dko

podnie?? si? z ziemi, wi?c drzwi spad?y na niego w?a?nie wtedy, jak k?ad? kawa? mi?sa w g?b?, i uci??y mu j?zyk. Goni? i on potem za drugimi i chcia? wo?a?: „Poczekaj!”, lecz mu si? zawsze wym?wi?o: „P o k l e k a j”, a tym na przodzie zdawa?o si?, ?e on wo?a: „Uciek?j!” wi?c jeszcze bardziej uciekali.

Wtenczas dopiero zle?li owczarkowie z drzewa i pocz?li dojada? pieczystego (тогда только слезли подпаски с дерева и начали доедать жаркое), z?odzieje bowiem odbiegli w strachu wszystkiego (потому что воры покинули = оставили в страхе всё; odbiec czego? – уст. покинуть что-л.), nawet dw?ch miech?w pieni?dzy (даже два мешка денег; pieni?dze – деньги), kt?re owczarkowie zabrali do domu (которые подпаски забрали домой; do domu – домой), aby nimi zap?aci? szkod? za owce (чтобы ими уплатить убыток за овец). I wr?cili do domu (и вернулись домой), i zap?acili t? szkod? (и оплатили этот убыток; zap?aci? – заплатить, уплатить; оплатить), i zosta?o im si? jeszcze p??tora miecha pieni?dzy (и осталось у них ещё полтора мешка денег). Wi?c za nie kupili sobie dom i suknie z b?awatnych materii (поэтому купили они за = на них себе дом и наряды из шёлка: «из шёлковых материй»; b?awatny – уст. шёлковый), i jedwabne chusteczki (и шёлковые платочки). Maciusia te? ubrali we frak paryski i w ?wiec?ce trzewiki i po?czochy (Мацюся тоже одели в парижский фрак и в блестящие ботинки и чулки; ?wieci? si? – светиться; блестеть), jakby bab? (словно бабу). Ale on zawsze sobie by? Maciusiem (но он всегда был себе Мацюсем), i zawsze piek? perki w popiele (и всегда пёк картошку в золе), a mo?e jeszcze piecze (а может быть, /и до сих пор/ ещё печёт).

Wtenczas dopiero zle?li owczarkowie z drzewa i pocz?li dojada? pieczystego, z?odzieje bowiem odbiegli w strachu wszystkiego, nawet dw?ch miech?w pieni?dzy, kt?re owczarkowie zabrali do domu, aby nimi zap?aci? szkod? za owce. I wr?cili do domu, i zap?acili t? szkod?, i zosta?o im si? jeszcze p??tora miecha pieni?dzy. Wi?c za nie kupili sobie dom i suknie z b?awat-nych materii, i jedwabne chusteczki. Maciusia te? ubrali we frak paryski i w ?wiec?ce trzewiki i po?czochy, jakby bab?. Ale on zawsze sobie by? Maciusiem, i zawsze piek? perki w popiele, a mo?e jeszcze piecze.

Antoni J?zef Gli?ski
(Антони Юзеф Глиньский)

10. O kmiotku i o soczewicy 10
(О мужичке и о чечевице)

By? sobie jeden kmiotek tak leniwy (был = жил себе один мужичок так = такой ленивый; by?), ?e ci?gle z za?o?onymi chodz?c r?kami (что постоянно ходя = сидя сложа руки; chodzi? – ходить; za?o?y? – заложить; siedzie? z za?o?onymi r?kami – сидеть сложа руки), do niczego si? nie bra? (ни за что не брался; bra? si? do kogo?, czego? – приниматься, браться за кого-л., что-л.), i chcia? ?eby robota albo sama si? robi?a (и хотел, чтобы работа или сама делалась), albo kto? j? za niego zrobi? (или /чтобы/ кто-нибудь её за него делал).

Przychodzi raz kmiotek do gumna (приходит однажды мужичок на гумно; do – зд. на), patrzy (смотрит) – a? na toku le?y soczewica wym??cona (аж = а на току лежит чечевица вымолоченная; wym?oci? – вымолотить), wywiana (провеянная), trzeba by j? tylko do worka wsypa? (надо бы её только в мешок всыпать; do – в /внутрь/), ale ani we? nie chce si? (но хоть убей не хочется: «ни возьми…»; ani – ни; wzi?? – взять).

By? sobie jeden kmiotek tak leniwy, ?e ci?gle z za?o?onymi chodz?c r?kami, do niczego si? nie bra? i chcia?, ?eby robota albo sama si? robi?a, albo kto? j? za niego zrobi?.

Przychodzi raz kmiotek do gumna, patrzy – a? na toku le?y soczewica wym??cona, wywiana, trzeba by j? tylko do worka wsypa?, ale ani we? nie chce si?.

Stan?? wi?c (встал тогда; wi?c – итак, стало быть, следовательно), popatrzy? (посмотрел), po?o?y? worek (положил мешок), pok?oni? si? soczewicy i rzecze (поклонился чечевице и молвит; rzec – сказать, произнести, молвить):

– Soczewico, wle? do worka (чечевица, влезь = залезь в мешок; wle?? – влезть)!

Soczewica spokojnie sobie na toku le?y i ani ruszy si? do worka (чечевица спокойно себе на току лежит и не двинется в мешок); idzie wi?c kmiotek do szczur?w (идёт тогда мужичок к крысам; do – к), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Szczury (крысы), id?cie soczewic? je?? (идите чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Stan?? wi?c, popatrzy?, po?o?y? worek, pok?oni? si? soczewicy i rzecze:

– Soczewico, wle? do worka!

Soczewica spokojnie sobie na toku le?y i ani ruszy si? do worka; idzie wi?c kmiotek do szczur?w, k?ania si? i m?wi:

– Szczury, id?cie soczewic? je??, soczewica nie chce do worka le??.

Szczury jedz? sobie pszeniczk? i ani my?l? o soczewicy (крысы едят себе пшеницу и даже не думают о чечевице; je?? – есть; przenica – пшеница; ani – даже и не); idzie wi?c kmiotek dalej (идёт тогда мужичок дальше; wi?c – итак, следовательно), przychodzi do kota i k?aniaj?c si? m?wi (приходит к коту и, кланяясь, говорит):

– Kocie, id? szczury ?apa? (кот, иди крысы = крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Szczury jedz? sobie pszeniczk? i ani my?l? o soczewicy; idzie wi?c kmiotek dalej, przychodzi do kota i k?aniaj?c si? m?wi:

– Kocie, id? szczury ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

Kot zajada ser t?usty (кот уплетает жирный сыр), nie w g?ow? mu wi?c szczury (поэтому ему не до крыс: «не в голове ему…»); kmiotek posta? (мужичок постоял), poskroba? si? w g?owie (почесал голову: «почесался в голове»; poskroba? si? – почесаться), idzie na ??k? do ?ozy (идёт на луг к лозе), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– ?ozo, id? kota siec (лоза, иди кота сечь; siec = sieka? – сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Kot zajada ser t?usty, nie w g?ow? mu wi?c szczury; kmiotek posta?, poskroba? si? w g?owie, idzie na ??k? do ?ozy, k?ania si? i m?wi:

– ?ozo, id? kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

?oza szumi na ??ce i ani ruszy si? z miejsca (лоза шумит на лугу и ни двинется = не сдвинется с места; ??ka – луг; ani – ни; ruszy? si? – тронуться, двинуться); kmiotek pokiwa? g?ow? (мужичок покивал головой), przychodzi do kozy (приходит к козе), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Kozo, id? ?oz? gry?? (коза, иди лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

?oza szumi na ??ce i ani ruszy si? z miejsca; kmiotek pokiwa? g?ow?, przychodzi do kozy, k?ania si? i m?wi:

– Kozo, id? ?oz? gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

Koza ogryza p?czki m?odej brz?zki (коза обгрызает почки молодой берёзки; p?czek – почка; brzoza – берёза), nie w g?owie wi?c jej ?oza (поэтому её не до лозы); kmiotek pogrozi? palcem po nosie (мужичок погрозил пальцем по носу), idzie dalej (идёт дальше), napotyka wilka (встречает волка), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Wilku, id? koz? dusi? (волк, иди козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозы = лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Koza ogryza p?czki m?odej brz?zki, nie w g?owie wi?c jej ?oza; kmiotek pogrozi? palcem po nosie, idzie dalej, napotyka wilka, k?ania si? i m?wi:

– Wilku, id? koz? dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do wora le??.

Wilk tylko co na paszy zjad? ?rebi? (волк только что на пашне съел жеребёнка; zje?? – съесть), jeszcze paszcz? mia? we krwi ?wie?ej (ещё пасть имел = пасть у него была в свежей крови; mie? – иметь; krew – кровь), nie my?la? wi?c o kozie i pobieg? dalej (не думал он поэтому о козе и побежал дальше); kmiotek popatrzy? na wilka (мужичок посмотрел на волка), zauwa?y?, gdzie ma legowisko (заметил, где у него логово), poszed? do ps?w (пошёл к собакам/псам; pies – собака, пёс), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Psy, id?cie wilka k?sa? (собаки, идите волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Wilk tylko co na paszy zjad? ?rebi?, jeszcze paszcz? mia? we krwi ?wie?ej, nie my?la? wi?c o kozie i pobieg? dalej; kmiotek popatrzy? na wilka, zauwa?y?, gdzie ma legowisko, poszed? do ps?w, k?ania si? i m?wi:

– Psy, id?cie wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do wora le??.

Psy goni?y za zaj?cem (псы гнались за зайцем; goni? za czym?, kim? – гнаться за кем-л., чем-л.), wys?uchawszy wi?c mowy kmiotka (поэтому, выслушав речь мужичка; wys?ucha? czego? – выслушать что-л.), wola?y dalej za nim p?dzi? ni? z niesmacznym wilkiem i?? w zapasy (больше предпочитали дальше за ним гнаться, чем с невкусным волком тягаться; wole? co? ni? – больше предпочитать что-л. чем что-л.; i?? w zapasy = i?? w zawody – тягаться, соперничать, состязаться/, zawody – соревнования, состязания); kmiotek zatem posta? (таким образом = так что мужичок постоял; zatem – следовательно, итак, таким образом), pomy?la? (подумал), ruszy? do my?liwych (отправился за охотниками: «двинулся за…»; ruszy? – тронуться, двинуться; po – за /о цели/), przychodzi (приходит), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– My?liwi, id?cie ps?w strzela? (охотники, идите собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Psy goni?y za zaj?cem, wys?uchawszy wi?c mowy kmiotka, wola?y dalej za nim p?dzi? ni? z niesmacznym wilkiem i?? w zapasy; kmiotek zatem posta?, pomy?la?, ruszy? do my?liwych, przychodzi, k?ania si? i m?wi:

– My?liwi, id?cie ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do wora le??.

My?liwi polowali na sarny (охотники охотились на косуль), z kt?rych mieli sk?r? i mi?so (с которых имели шкуру и мясо; sk?ra – кожа; шкура), nie zechcieli wi?c na ps?w napada? (не захотели они поэтому на псов нападать), z kt?rymi cz?sto polowali w kniejach (с которыми часто охотились в дебрях), kmiotek ruszy? do ognia (мужичок отправился к огню), przychodzi (приходит), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Ogniu (огонь; ogie?), id? my?liwych pali? (иди охотников жечь), my?liwi nie chc? ps?w strzela? (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

My?liwi polowali na sarny, z kt?rych mieli sk?r? i mi?so, nie zechcieli wi?c na ps?w napada?, z kt?rymi cz?sto polowali w kniejach, kmiotek ruszy? do ognia, przychodzi, k?ania si? i m?wi:

– Ogniu, id? my?liwych pali?, my?liwi nie chc? ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do wora le??.

Ogie? z trzaskiem po?era? such? olch? (огонь с треском пожирал сухую ольху), nie zechcia? wi?c i?? na my?liwych (поэтому он не захотел идти на охотников); kmiotek przychodzi do sadzawki (мужичок приходит к пруду; sadzawka – небольшой пруд), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Wodo, id? ogie? zalewa? (вода, иди огонь заливать), ogie? nie chce my?liwych pali? (огонь не хочет охотников жечь), my?liwi nie chc? ps?w strzela? (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Ogie? z trzaskiem po?era? such? olch?, nie zechcia? wi?c i?? na my?liwych; kmiotek przychodzi do sadzawki, k?ania si? i m?wi:

– Wodo, id? ogie? zalewa?, ogie? nie chce my?liwych pali?, my?liwi nie chc? ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

Woda chcia?a si? wydoby? ze stawu (вода хотела выбраться из пруда; ze – из), podmywaj?c wi?c ci?gle tam? o ogniu my?le? nie chcia?a (поэтому, подмывая постоянно дамбу, об огне думать не хотела); kmiotek poszed? dalej (мужичок пошёл дальше), przychodzi do wo?u (приходит к волу; w?? – вол), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Wole, id? wod? pi? (вол, иди воду пить), woda nie chce ognia zalewa? (вода не хочет огонь заливать), ogie? nie chce my?liwych pali? (огонь не хочет охотников жечь), my?liwi nie chc? ps?w strzela? (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Woda chcia?a si? wydoby? ze stawu, podmywaj?c wi?c ci?gle tam? o ogniu my?le? nie chcia?a; kmiotek poszed? dalej, przychodzi do wo?u, k?ania si? i m?wi:

– Wole, id? wod? pi?, woda nie chce ognia zalewa?, ogie? nie chce my?liwych pali?, my?liwi nie chc? ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

W?? brodzi? sobie rankiem po bujnej runi ?yta (вол бродил себе утром по буйным всходам ржи; ranek – утро; ru? – молодые всходы хлебов), zajada? j? z ros? (уплетал их с росой), nie maj?c wi?c pragnienia (поэтому, не имея желания; pragnienie – жажда, желание), nie zechcia? i?? do wody (не захотел идти к воде), a kmiotek poszed? dalej (а мужичок пошёл к воде), przychodzi do kija (приходит к палке), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Kiju, id? wo?u bi? (палка иди волу = вола бить), w?? nie chce wody pi? (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewa? (вода не хочет огонь заливать), ogie? nie chce my?liwych pali? (огонь не хочет охотников жечь), my?liwi nie chc? ps?w strzela? (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

W?? brodzi? sobie rankiem po bujnej runi ?yta, zajada? j? z ros?, nie maj?c wi?c pragnienia, nie zechcia? i?? do wody, a kmiotek poszed? dalej, przychodzi do kija, k?ania si? i m?wi:

– Kiju, id? wo?u bi?, w?? nie chce wody pi?, woda nie chce ognia zalewa?, ogie? nie chce my?liwych pali?, my?liwi nie chc? ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

Kij sta? sobie w cichym i ciep?ym k?cie (палка стояла себе в тихом и тёплом углу; k?t – угол), nie chcia? spokojno?ci swojej przerywa? (не хотела прерывать своего спокойствия), pozosta? wi?c na miejscu (поэтому она осталась на месте), a kmiotek idzie do robak?w (а мужичок идёт к червям), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Robaki, id?cie kij toczy? (черви, идите палку точить), kij nie chce wo?u bi? (палка не хочет волов бить), w?? nie chce wody pi? (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewa? (вода не хочет огонь заливать), ogie? nie chce my?liwych pali? (огонь не хочет охотников жечь), my?liwi nie chc? ps?w strzela? (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Kij sta? sobie w cichym i ciep?ym k?cie, nie chcia? spokojno?ci swojej przerywa?, pozosta? wi?c na miejscu, a kmiotek idzie do robak?w, k?ania si? i m?wi:

– Robaki, id?cie kij toczy?, kij nie chce wo?u bi?, w?? nie chce wody pi?, woda nie chce ognia zalewa?, ogie? nie chce my?liwych pali?, my?liwi nie chc? ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

Robaki czo?ga?y si? po mi?kkiej i zielonej darni (черви ползали по мягкому и зелёному дёрну; czo?ga? si? – ползать; dar? – ж. дёрн), wola?y wi?c na miejscu pozosta? ni? wspina? si? na kij suchy i twardy (поэтому они больше предпочитали на месте остаться, чем карабкаться на сухую и твёрдую палку); kmiotek popatrzy? (мужичок посмотрел), zawr?ci? si? i przybywszy do kur (повернул и, прибыв к курам), k?ania si? i m?wi (кланяется и говорит):

– Kury, id?cie robaki k?u? (куры, идите червей клевать), robaki nie chc? kija toczy? (черви не хотят палку точить), kij nie chce wo?u bi? (палка не хочет волов бить), w?? nie chce wody pi? (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewa? (вода не хочет огонь заливать), ogie? nie chce my?liwych pali? (огонь не хочет охотников жечь), my?liwi nie chc? ps?w strzela? (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

Robaki czo?ga?y si? po mi?kkiej i zielonej darni, wola?y wi?c na miejscu pozosta? ni? wspina? si? na kij suchy i twardy; kmiotek popatrzy?, zawr?ci? si? i przybywszy do kur, k?ania si? i m?wi:

– Kury, id?cie robaki k?u?, robaki nie chc? kija toczy?, kij nie chce wo?u bi?, w?? nie chce wody pi?, woda nie chce ognia zalewa?, ogie? nie chce my?liwych pali?, my?liwi nie chc? ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

Kury grzeba?y si? na w?asnym ?mietnisku (куры рылись на /своей/ собственной мусорной куче; grzeba? si? – рыться, копаться; ?mietnisko – мусорная куча; ?miecie – мусор), gdzie ziarnka pszenicy i smaczne okruchy znajdowa?y (где находили зёрнышка пшеницы и вкусные крошки), nie chcia?y si? wi?c do darni po robaki trudzi? (поэтому они не хотели к дёрну за червями трудиться = идти; trudzi? si? – трудиться), a kmiotek zniecierpliwiony (а мужичок, раздражённый), plun?? zagniewany (плюнул, рассердившись: «рассерженный»; zagniewa? si? – рассердиться), ruszy? prosto do or?a (отправился прямо к орлу; orze? – орёл), przyby?, pok?oni? si? i rzecze (прибыл, поклонился и молвит):

Kury grzeba?y si? na w?asnym ?mietnisku, gdzie ziarnka pszenicy i smaczne okruchy znajdowa?y, nie chcia?y si? wi?c do darni po robaki trudzi?, a kmiotek zniecierpliwiony, plun?? zagniewany, ruszy? prosto do or?a, przyby?, pok?oni? si? i rzecze:

– Orle, id? kury drze? (орёл, иди кур драть), kury nie chc? robak?w k?u? (куры не хотят червей клевать), robaki nie chc? kija toczy? (черви не хотят палку точить), kij nie chce wo?u bi? (палка не хочет вола бить), w?? nie chce wody pi? (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewa? (вода не хочет огонь заливать), ogie? nie chce my?liwych pali? (огонь не хочет охотников жечь), my?liwi nie chc? ps?w strzela? (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chc? wilka k?sa? (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusi? (волк не хочет козу душить), koza nie chce ?ozy gry?? (коза не хочет лозу грызть), ?oza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczur?w ?apa? (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chc? soczewicy je?? (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka le?? (чечевица не хочет в мешок лезть).

– Orle, id? kury drze?, kury nie chc? robak?w k?u?, robaki nie chc? kija toczy?, kij nie chce wo?u bi?, w?? nie chce wody pi?, woda nie chce ognia zalewa?, ogie? nie chce my?liwych pali?, my?liwi nie chc? ps?w strzela?, psy nie chc? wilka k?sa?, wilk nie chce kozy dusi?, koza nie chce ?ozy gry??, ?oza nie chce kota siec, kot nie chce szczur?w ?apa?, szczury nie chc? soczewicy je??, soczewica nie chce do worka le??.

Orze?, nastawiwszy szpony (орёл, выставив когти), jak rzuci si? do kur (как бросится к курам), kury do robak?w (куры – к червям), robaki do kija (черви – к палке), kij do wo?u (палка – к волу), w?? do wody (вол – к воде), woda do ognia (вода – к огню), ogie? do my?liwych (огонь – к охотникам), my?liwi do ps?w (охотники – к собакам), psy do wilka (собаки – к волку), wilk do kozy (волк – к козе), koza do ?ozy (коза – к лозе), ?oza do kota (лоза – к коту), kot do szczur?w (кот – к крысам), szczury do soczewicy (крысы – к чечевице), a soczewica (а чечевица) – szust do worka (прыг в мешок; szusta? – уст. скакать, прыгать) i worek si? zawi?za? (и мешок завязался).

Orze?, nastawiwszy szpony, jak rzuci si? do kur, kury do robak?w, robaki do kija, kij do wo?u, w?? do wody, woda do ognia, ogie? do my?liwych, my?liwi do ps?w, psy do wilka, wilk do kozy, koza do ?ozy, ?oza do kota, kot do szczur?w, szczury do soczewicy, a soczewica – szust do worka i worek si? zawi?za?.

11. O czarowniku i jego uczniu
(О колдуне и его ученике)

By? sobie szewc ubogi (был = жил себе бедный сапожник), pijak zawo?any (пьяница заправский; zawo?any – призванный; прирождённый, заправский), i mia? poczciw? ?on? (и была у него славная жена: «и имел славную жену»; mie? – иметь), syna jedynaka i kilka c?rek (единственный сын и несколько дочерей; jedynak – единственный сын).

Syn mia? ju? lat kilkana?cie (сыну было уже более десяти лет = сын был уже взрослый; ile masz lat? – сколько тебе лет?; kilkana?cie – более десяти /в пределах второго десятка/), a wi?c troskliwa matka ubra?a go (следовательно = поэтому заботливая мать одела его; wi?c – итак, стало быть, следовательно; troska – забота), jak mog?a (как могла), g??wk? g?adko uczesa?a (головку гладко причесала), czule go uca?owa?a (нежно его поцеловала), w ko?ciele nabo?nie si? z nim pomodli?a i w dalek? go drog? poprowadzi?a (в церкви набожно с ним помолилась и повела его в далёкую дорогу; ko?ci?? – церковь, храм; костёл), do sto?ecznego miast (в столичный город), by go do jakiego majstra na termin odda? i poczciwego jakiego rzemios?a nauczy? (чтобы его к какому-нибудь мастеру отдать в ученики и какому-нибудь славному ремеслу научить; jaki – какой; разг. какой-нибудь; termin – ученичество /у мастера/, odda? do terminu – отдать в ученики; nauczy? czego? – научить чему-л.).

By? sobie szewc ubogi, pijak zawo?any, i mia? poczciw? ?on?, syna jedynaka i kilka c?rek.

Syn mia? ju? lat kilkana?cie, a wi?c troskliwa matka ubra?a go, jak mog?a, g??wk? g?adko uczesa?a, czule go uca?owa?a, w ko?ciele nabo?nie si? z nim pomodli?a i w dalek? go drog? poprowadzi?a, do sto?ecznego miasta, by go do jakiego majstra na termin odda? i poczciwego jakiego rzemios?a nauczy?.

Gdy ju? byli w po?owie drogi (когда они уже были на полпути; po?owa – половина; droga – дорога, путь; w po?owie drogi – на полпути), napotka? ich jaki? szlachcic w czarnej kapocie (встретил их какой-то шляхтич в чёрном кафтане; szlachcic – шляхтич; дворянин, kapota – балахон; кафтан), upodoba? ch?opca i namawia? go do siebie na nauk? (полюбил парня и уговаривал его /пойти/ к себе учиться; do – к; nauka – обучение, учение, учёба; odda? na nauk? – отдать в школу/учиться); ale ?e staruszk? zwyk?ym chrze?cija?skim pozdrowieniem nie powita? i co? mu ?le z oczu patrzy?o (но, так как он старушку обычным христианским приветствием не приветствовал, и по глазам было видно, что он замышляет плохое: «что-то плохое ему из глаз смотрело»; patrze? – смотреть; z?e patrzy mu z oczu – сразу/по глазам видно, что он плохое замышляет), a bardziej jeszcze (а ещё больше /оттого/), ?e rzemios?a swego wymieni? nie chcia? (что ремесла своего назвать не хотел) – staruszka swego syna powierzy? mu nie chcia?a i wreszcie tak go ofukn??a (старушка своего сына доверить ему не хотела и в конце концов так на него прикрикнула; wreszcie – наконец, в конце концов; ofukn?? kogo? – прикрикнуть на кого-л.), ?e si? odczepi? i w tyle pozosta? (что он /от них/ отцепился и отстал; ty? – зад; pozosta? – остаться; pozosta? w tyle – остаться позади; отстать).

Gdy ju? byli w po?owie drogi, napotka? ich jaki? szlachcic w czarnej kapocie, upodoba? ch?opca i namawia? go do siebie na nauk?; ale ?e staruszk? zwyk?ym chrze?cija?skim pozdrowieniem nie powita? i co? mu ?le z oczu patrzy?o, a bardziej jeszcze, ?e rzemios?a swego wymieni? nie chcia? – staruszka swego syna powierzy? mu nie chcia?a i wreszcie tak go ofukn??a, ?e si? odczepi? i w tyle pozosta?.

Id? wi?c sami a id? i kiedy ju? kilka mil uszli (идут, стало быть, одни а = и идут и, когда уже несколько миль прошли; uj?? – пройти), ujrzeli si? w?r?d wielkiej pustyni (увидели себя среди большой пустыни), przez kt?r? ca?y dzie? id?c (через которую идя целый день), nigdzie ani wioski ani lichej karczmy (нигде ни деревни, ни убогого трактира; lichy – бедный, убогий), ani nawet ?ywej duszy nie napotkali (ни даже живой души не встретили), a upa? tak by? wielki (а зной был такой большой = сильный), ?e z pragnienia (что от жажды; z – от /об эмоц. сост./), gor?ca i g?odu podr??ni ca?kiem ustali i na wielkim go?ci?cu piaszczystym usiedli odpocz?? (жары и голода путники совершенно остановились и на большой песчаной дороге сели отдохнуть; gor?co – жара; usta? – прекратить, остановиться; go?ciniec – большак, дорога), i p?acz? oboje (и плачут оба; p?aka?).

Id? wi?c sami a id? i kiedy ju? kilka mil uszli, ujrzeli si? w?r?d wielkiej pustyni, przez kt?r? ca?y dzie? id?c, nigdzie ani wioski ani lichej karczmy, ani nawet ?ywej duszy nie napotkali, a upa? tak by? wielki, ?e z pragnienia, gor?ca i g?odu podr??ni ca?kiem ustali i na wielkim go?ci?cu piaszczystym usiedli odpocz??, i p?acz? oboje.

Wtem na r?wnej i pustej drodze (вдруг на ровной и пустой дороге; droga), tu? przy szewcowej i jej synie zjawia si? nagle kamie? ogromny (сразу же рядом с женой сапожника и её сыном появляется огромный камень; tu? – сразу же; przy – рядом; szewcowa – жена сапожника; szewc – сапожник), a na tym kamieniu stoi na p??misku gor?ca piecze? wo?owa (а на этом камне стоит = находится на миске горячее говяжье жаркое), obok le?y bu?ka bia?ego chleba i stoi dzban z pieni?cym si? piwem (рядом лежит булка белого хлеба и стоит кувшин с пенящимся пивом).

Podr??ni skwapliwie do kamienia przyskoczyli (путники поспешно подбежали к камню; przyskoczy? do kogo?, czego? – подскочить, подбежать к кому-л., к чему-л.), ale gdy r?k? do jad?a si?gn?li (но, когда рукой = руками к еде потянулись; si?gn?? po co? – потянуться к чему-л.), wszystko znik?o i pr??ny tylko kamie? pozosta? (всё исчезло, и только пустой камень остался; znikn?? – исчезнуть); gdy za? odeszli (а когда отошли; odej??), znowu kamie? jak pierwej by? zastawiony (снова камень как прежде был накрыт)!..

Wtem na r?wnej i pustej drodze, tu? przy szewcowej i jej sy-nie zjawia si? nagle kamie? ogromny, a na tym kamieniu stoi na p??misku gor?ca piecze? wo?owa, obok le?y bu?ka bia?ego chleba i stoi dzban z pieni?cym si? piwem.

Podr??ni skwapliwie do kamienia przyskoczyli, ale gdy r?k? do jad?a si?gn?li, wszystko znik?o i pr??ny tylko kamie? pozosta?; gdy za? odeszli, znowu kamie? jak pierwej by? zastawiony!..

Kiedy tak kilka razy na pr??no kusili si? o posi?ek (когда они так несколько раз тщетно пытались съесть еду; kusi? si? o co? – пытаться/стремиться сделать/достичь что-л.; posi?ek – еда /приём пищи/), kt?ry to si? zjawia? (которая то появлялась), to znika? na kamieniu (то исчезала на камне) – bystrego poj?cia ch?opiec szewcowej domy?li? si? (сообразительный парень жены сапожника догадался: «сообразительного представления парень…»; bystry – живой; проницательный, сообразительный; poj?cie – понимание, представление), co to znaczy (что это значит), od?ama? wi?c kawa? podr??nego kija (отломал он поэтому кусок дорожного посоха; podr??ny – дорожный; kij – палка; трость; посох), kt?ry by? osinowy (который был осиновый), zastruga? jak ko?ek (обстругал как колышек), zbli?y? si? do kamienia i w miejscu (приблизился к камню и в месте), gdzie cie? jego pada? (где тень его падала; cie? – м. тень), wbi? go do ziemi (вбил его в землю).

Kiedy tak kilka razy na pr??no kusili si? o posi?ek, kt?ry to si? zjawia?, to znika? na kamieniu – bystrego poj?cia ch?opiec szewcowej domy?li? si?, co to znaczy, od?ama? wi?c kawa? podr??nego kija, kt?ry by? osinowy, zastruga? jak ko?ek, zbli?y? si? do kamienia i w miejscu, gdzie cie? jego pada?, wbi? go do ziemi.

A? oto kamie? znika (аж = и вот камень исчезает), a gdzie by? jego cie? przygwo?d?ony (а где была его тень пригвождённая; gw??d? – гвоздь), stoi ten sam podr??ny szlachcic w czarnej kapocie (стоит там путник-шляхтич в чёрном кафтане; sta? – стоять), co to ch?opca szewcowej na termin namawia? (что то = который парня жены сапожника на ученичество = пойти к нему в ученики уговаривал), i ani ruszy si? z miejsca (и даже не двинется с места; ani – даже), a tak skurczony i zbiedzony (а так = такой скорчившийся и обедневший; zbiedzony = zbiednia?y), jakby go kto wrz?tkiem obla? (как будто его кто/-то/ кипятком облил; wrz?tek – кипяток) – i pok?oniwszy si? do samej ziemi (и, поклонившись до самой земли), zacz?? ch?opca b?aga? (начал он парня умолять), by ?w ko?ek z ziemi wyj?? (чтобы он тот колышек из земли вынул).

A? oto kamie? znika, a gdzie by? jego cie? przygwo?d?ony, stoi ten sam podr??ny szlachcic w czarnej kapocie, co to ch?opca szewcowej na termin namawia?, i ani ruszy si? z miejsca, a tak skurczony i zbiedzony, jakby go kto wrz?tkiem obla? – i pok?oniwszy si? do samej ziemi, zacz?? ch?opca b?aga?, by ?w ko?ek z ziemi wyj??.

– Nie wyjm?, bracie (не выну, брат; brat) – rzek? ch?opiec (сказал парень) – trafi?a kosa na kamie? (нашла коса на камень; trafi? – попасть; наткнуться; trafi?a kosa na kamie? – нашла коса на камень)! Ty? (ты: «ты есть»; ty – ты; jeste? – ты есть), wida? (видно), czarownik (колдун), wprowadzi?e? nas na t? pustyni? i ze zg?odnia?ych i spragnionych chcia?e? si? (ввёл нас на = в эту пустыню и над голодными и томимыми жаждой хотел; zg?odnia?y – проголодавшийся, голодный; spragniony – испытывающий жажду, томимый жаждой), n?dzniku (негодяй), natrz?sa? (издеваться = поиздеваться; natrz?sa? si?z kogo?, czego? – насмехаться, издеваться над кем-л., чем-л.)! Post?j?e rok i sze?? tygodni (постой же год и шесть недель), a? wyschniesz i staniesz si? jak ten ko?ek (покуда не высохнешь и /не/ станешь как этот колышек; a? – пока не, пока не; wyschn?? высохнуть; sta? si? – стать), kt?rym ci? do ziemi przygwo?dzi?em (которым я тебя к земле пригвоздил).

– Nie wyjm?, bracie – rzek? ch?opiec – trafi?a kosa na kamie?! ty?, wida?, czarownik, wprowadzi?e? nas na t? pustyni? i ze zg?odnia?ych i spragnionych chcia?e? si?, n?dzniku, natrz?sa?! Post?j?e rok i sze?? tygodni, a? wyschniesz i staniesz si? jak ten ko?ek, kt?rym ci? do ziemi przygwo?dzi?em.

– Ach (ах), zmi?uj si? (смилуйся), dobrodzieju (милостивый государь; dobrodziej – уст. милостивый государь)! Pro?, o co chcesz (проси, о чём хочешь; prosi? o co? – просить чего-л., о чём-л.), a natychmiast otrzymasz = и тотчас /то/ получишь), uwolnij mnie tylko (освободи меня только)!

– Dobrze (хорошо), niech i tak b?dzie (ладно: «пусть и так будет»; niech – пусть)! Ot?? naprz?d sta? si? znowu jak pierwej kamieniem (итак, сначала стань как прежде камнем), a na nim niech znajdziemy to wszystko (а на нём пусть мы найдём всё то), co?my ju? na nim widzieli (что мы уже на нём видели; co – что; jeste?my – мы есть).

– Ach, zmi?uj si?, dobrodzieju! pro?, o co chcesz, a natychmiast otrzymasz, uwolnij mnie tylko!

– Dobrze, niech i tak b?dzie! Ot?? naprz?d sta? si? znowu jak pierwej kamieniem, a na nim niech znajdziemy to wszystko, co?my ju? na nim widzieli.

Znik? szlachcic w czarnej kapocie (исчез шляхтич в чёрном кафтане), a zjawi? si? znowu kamie? obrusem zas?any (а появился снова камень скатертью застеленный), ?wie?? pieczenia (свежим жареным мясом), chlebem i piwem zastawiony (хлебом и пивом заставленный).

Podr??ni najedli si?, napili (путники наелись, напились), Bogu podzi?kowali (Бога поблагодарили; dzi?kowa? komu?, czemu? – благодарить кого-л., что-л.), a kamie? znowu sta? si? cz?owiekiem jak pierwej i prosi? (а камень снова стал человеком, как прежде, и просил), by go odgwo?dzi? (чтобы парень вынул посох: «чтобы его отгвоздить»).

Znik? szlachcic w czarnej kapocie, a zjawi? si? znowu kamie? obrusem zas?any, ?wie?? pieczenia, chlebem i piwem zastawiony.

Podr??ni najedli si?, napili, Bogu podzi?kowali, a kamie? znowu sta? si? cz?owiekiem jak pierwej i prosi?, by go odgwo?dzi?.

– Odgwo?d?? ci? (я выну посох; ci? – тебя)– rzek? ch?opiec (сказал парень) – pod tym warunkiem (при том условии; warunek – условие; pod warunkiem – при условии), ?e mi? we?miesz na trzy lata na nauk? (что ты меня возьмёшь на три года на = в учение; mi? – меня), poniewa? sam chcia?e? tego (поскольку ты сам этого хотел), a na pewno?? (а на уверенность = для того, чтобы я был уверенным; pewno?? – уверенность), ?e mnie wyuczysz sztuki czarnoksi?skiej (что ты меня обучишь колдовскому искусству; wyuczy? czego? – обучить чему-л.; sztuka – искусство; мастерство), dasz mi zadatek (дашь мне задаток).

Czarownik nachyli? si? ku ziemi (колдун наклонился к земле), kopn?? pod sob? piasek palcem i wzi?wszy w obie gar?ci kilkadziesi?t nowiutkich dukat?w (копнул под собой песок пальцем и, взяв в обе горсти несколько десятков новеньких дукатов; kilkadziesi?t – несколько десятков), wsypa? je do czapki ch?opca (всыпал их в шапку парня; je – их /вин. падеж от местоим. one/), a ten na to (а тот на это):

– Odgwo?d?? ci? – rzek? ch?opiec – pod tym warunkiem, ?e mi? we?miesz na trzy lata na nauk?, poniewa? sam chcia?e? tego, a na pewno??, ?e mnie wyuczysz sztuki czarnoksi?skiej, dasz mi zadatek.

Czarownik nachyli? si? ku ziemi, kopn?? pod sob? piasek palcem i wzi?wszy w obie gar?ci kilkadziesi?t nowiutkich dukat?w, wsypa? je do czapki ch?opca, a ten na to:

– To zda si? dla mojej matki na jej domowe potrzeby (это пригодится для моей матери на её домашние нужды), a mnie musisz da? zadatek pewniejszy (а мне ты должен дать задаток более надёжный; musie? – быть должным), bo kawa? w?asnego ucha (потому что = то есть кусок собственного уха).

– C?? robi? (что же делать) – odpowiedzia? czarownik (ответил колдун) – niech i tak b?dzie (ладно: «пусть так и будет»), bierz n?? (бери нож; bra? – брать)!

– Nie mam no?a przy sobie (у меня нет ножа при себе), daj mi swego (дай мне свой: «своего», swego = swojego), bo inaczej z?bami odk?sz? (потому что иначе зубами откушу, z?b – зуб).

– To zda si? dla mojej matki na jej domowe potrzeby, a mnie musisz da? zadatek pewniejszy, bo kawa? w?asnego ucha.

– C?? robi? – odpowiedzia? czarownik – niech i tak b?dzie, bierz n??!

– Nie mam no?a przy sobie, daj mi swego, bo inaczej z?bami odk?sz?.

Czarownik wyj?? zza pasa n?? sk?adany (колдун вынул из-за пояса складной нож), poda? ch?opcu i nadstawi? ucho prawe (подал парню и подставил первое ухо).

– Dawaj lewe (давай левое), bo co? zbyt ch?tnie prawe nadstawiasz (потому что что-то ты слишком охотно правое подставляешь).

Czarownik nadstawi? ucho lewe (колдун подставил левое ухо), ch?opiec z?o?y? je we dwoje (парень сложил его вдвое), oder?n?? kawa?ek na ukos (отрезал кусочек наискосок; na ukos – наискось, наискосок), w?o?y? go do t?umoczka (положил его в узелок, t?umoczek – узелок; t?umok – узел), prze?egna? znakiem krzy?a ?wi?tego i wyj?? ko?ek z ziemi (перекрестил знаком святого креста = осенил крестным знамением и вынул колышек из земли; prze?egna? – перекрестить, осенить крестом; znak krzy?a – крестное знамение; ?wi?ty – святой).

Czarownik wyj?? zza pasa n?? sk?adany, poda? ch?opcu i nadstawi? ucho prawe.

– Dawaj lewe, bo co? zbyt ch?tnie prawe nadstawiasz.

Czarownik nadstawi? ucho lewe, ch?opiec z?o?y? je we dwoje, oder?n?? kawa?ek na ukos, w?o?y? go do t?umoczka, prze?egna? znakiem krzy?a ?wi?tego i wyj?? ko?ek z ziemi.

Czarownik j?kn?? (колдун застонал/охнул), potar? przeci?te ucho (потёр перерезанное ухо; potzre? – потереть), wywr?ci? kozio?ka (кувыркнулся, wywraca? kozio?ki – кувыркаться), przemieni? si? w czarnego koguta (превратился в чёрного петуха), kaza? (велел), a?eby odprowadziwszy matk? (чтобы, проводив мать), przyby? ch?opiec o p??nocy na rozstajne drogi (прибыл парень в полночь на перепутье; p??noc – полночь; o p??nocy – в полночь; rozstajne drogi – перепутье), na kt?rych teraz w?a?nie stali (на котором они сейчас как раз стояли; w?a?nie – именно; только что; как раз), sk?d go ju? mia? wzi?? do terminu na trzy lata (откуда он должен был его уже взять в ученики на три года; mie? – в соч. с неопр. формой глагола означает долженствование); po czym zatrzepota? skrzyd?ami (после чего захлопал крыльями; zatrzepota? – затрепетать, захлопать /крыльями/), zamieni? si? w srok? i polecia? (превратился в сороку и полетел).

Czarownik j?kn??, potar? przeci?te ucho, wywr?ci? kozio?ka, przemieni? si? w czarnego koguta, kaza?, a?eby odprowadziwszy matk?, przyby? ch?opiec o p??nocy na rozstajne drogi, na kt?rych teraz w?a?nie stali, sk?d go ju? mia? wzi?? do terminu na trzy lata; po czym zatrzepota? skrzyd?ami, zamieni? si? w srok? i polecia?.

Odprowadziwszy matk? do najbli?szej wioski dobry syn uca?owa? jej r?ce i nogi (проводив мать до ближайшей деревни, добрый сын поцеловал её руки и ноги; r?ka – рука), wysypa? do fartucha otrzymane od czarownika z?oto (высыпал в фартук полученное от колдуна золото), poprosi?, ?eby po trzech leciech przyby?a po niego na to samo miejsce (попросил, чтобы через три года прибыла за ним на то же место; po – через /о времени/; за /о назначении/; lata – годы), gdzie z mistrzem czarownikiem uk?ad zrobili (где они с учителем колдуном сделали = заключили договор; mistrz – мастер; учитель; маэстро; zrobi? – сделать; uk?ad – договор), i otrzymawszy b?ogos?awie?stwo (и, получив благословение), o p??nocy na um?wione rozstajne drogi powr?ci? (в полночь на условленное перепутье возвратился).

Odprowadziwszy matk? do najbli?szej wioski dobry syn uca?owa? jej r?ce i nogi, wysypa? do fartucha otrzymane od czarownika z?oto, poprosi?, ?eby po trzech leciech przyby?a po niego na to samo miejsce, gdzie z mistrzem czarownikiem uk?ad zrobili, i otrzymawszy b?ogos?awie?stwo, o p??nocy na um?wione rozstajne drogi powr?ci?.

Opar? si? o s?up wiorstowy (опёрся о верстовой столб), sta? czas jaki? czekaj?c przybycia swego mistrza (стоял какое-то время, ожидая прибытия своего учителя), ale widz?c (но видя), ?e p??noc dawno ju? min??a (что полночь уже дано прошла), a jego jeszcze nie ma (а его ещё нет), wyj?? z t?omoka kawa? ur?ni?tego ucha i przyci?? go z?bami (вынул из узла кусок отрезанного уха и прищемил его зубами; t?omok = t?umok; ur?n?? = urzn?? – отрезать).

S?up wnet zaskrzypia? i zachwia? si? (столб вдруг заскрипел и зашатался; zachwia? si? – закачаться, заколыхаться; зашататься); ch?opiec odskoczy? w stron? (парень отскочил в сторону), spojrza? na napis i zawo?a? (посмотрел на надпись и воскликнул):

– Co u licha (что за чёрт; licho – лихо, зло; co u licha! – что за чёрт!)! czy nie ty to tylko (не ты ли это только), panie mistrzu czarowniku (пан учитель колдун)?

Opar? si? o s?up wiorstowy, sta? czas jaki? czekaj?c przybycia swego mistrza, ale widz?c, ?e p??noc dawno ju? min??a, a jego jeszcze nie ma, wyj?? z t?omoka kawa? ur?ni?tego ucha i przyci?? go z?bami.

S?up wnet zaskrzypia? i zachwia? si?; ch?opiec odskoczy? w stron?, spojrza? na napis i zawo?a?:

– Co u licha! czy nie ty to tylko, panie mistrzu czarowniku?

– Ja (я), ale na co k?sasz (но на что = зачем кусаешься)? – odpowiedzia? s?up wiorstowy przybieraj?c posta? cz?owieka (ответил верстовой столб, принимая форму человека) – p?jdziem (пойдём; p?jdziem = p?jdziemy), c?? z tob? robi? (что же с тобой делать), zaprowadz? ci? do siebie na nauk? (отведу тебя к себе на учёбу), ale tylko pami?taj (но только помни), ?e odt?d jeste? moim uczniem i s?ug? (что впредь ты мой ученик и слуга; odt?d – с этого момента, впредь), p?ki co do joty nie wyuczysz si? mojej sztuki i nie przyjdzie matka po ciebie (пока до мельчайших подробностей не выучишься моему искусству, и не придёт мать за тобой; jota – йота; co do joty – до мельчайших подробностей).

– Ja, ale na co k?sasz? – odpowiedzia? s?up wiorstowy przybieraj?c posta? cz?owieka – p?jdziem, c?? z tob? robi?, zaprowadz? ci? do siebie na nauk?, ale tylko pami?taj, ?e odt?d jeste? moim uczniem i s?ug?, p?ki co do joty nie wyuczysz si? mojej sztuki i nie przyjdzie matka po ciebie.

Takim to sposobem ch?opiec zosta? uczniem mistrza czarownika (таким вот образом парень стал учеником мастера колдуна; to – вот). Ale zapytacie pewno (но вы, наверное, спросите), jak go tej sztuki wyuczy? (как он обучил его тому искусству)? Oto tak (вот как): powykr?ca mu r?ce i nogi (повыкручивает ему руки и ноги), samego w tr?bk? zwinie (самого в трубку свернёт), przechyli we dwoje i ka?e odrabia? si? na powr?t (наклонит в двое и велит снова возвращаться в прежнее состояние; odrabia? si? – возвращаться в прежнее состояние; powr?t – возвращение; na powr?t – снова)! albo wt?oczy mu sw? r?k? do krtani po same rami? (или втиснут ему свою руку в гортань по самое плечо), pochwyci za wn?trzno?ci i wywr?ci na wywr?t (схватит за внутренности и вывернет на выворот) – przewr?? si? (переворотись), je?li? m?dry (если ты умный; je?li – если; jeste? – ты есть)!..

Taka to by?a nauka (такое это было учение).

Takim to sposobem ch?opiec zosta? uczniem mistrza czarownika. Ale zapytacie pewno, jak go tej sztuki wyuczy?? Oto tak: powykr?ca mu r?ce i nogi, samego w tr?bk? zwinie, przechyli we dwoje i ka?e odrabia? si? na powr?t! albo wt?oczy mu sw? r?k? do krtani po same rami?, pochwyci za wn?trzno?ci i wywr?ci na wywr?t – przewr?? si?, je?li? m?dry!..

Taka to by?a nauka.

Ucze? by? poj?tny (ученик был смышлёный), i we trzy lata tak si? sztuki czarnoksi?skiej wyuczy? (и в три года так выучился чернокнижному/колдовскому искусству), ?e nawet mistrza swego przewy?sza? (что даже учителя своего превосходил).

Wielu rodzic?w przychodzi?o do czarownika po swoje dzieci (многие родители приходили к колдуну за своими детьми; wielu – много, многие; po – за), ale on tak zawsze umia? rzeczy uk?ada? (но он так всегда умел укладывать = вести дела; umie? – уметь; uk?ada? – укладывать), ?e z niczym powraca? musieli (что они вынуждены были возвращаться ни с чем: «с ничем»; musie? – быть вынужденным).

Ucze? by? poj?tny, i we trzy lata tak si? sztuki czarnoksi?skiej wyuczy?, ?e nawet mistrza swego przewy?sza?.

Wielu rodzic?w przychodzi?o do czarownika po swoje dzieci, ale on tak zawsze umia? rzeczy uk?ada?, ?e z niczym powraca? musieli.

Roztropny ucze? trzema dniami przed czasem (предусмотрительный ученик тремя днями перед = за три дня до времени; roztropny – толковый, разумный; расторопный), w kt?rym matka powinna by?a przyj?? po niego (в которое мать должна была прийти за ним), wyszed? na drog? (вышел на дорогу), spotka? j? i opowiedzia? (встретил её и рассказал), jakim sposobem mo?e go trzykrotnie pozna? (она может его трижды узнать; trzykrotnie = trzykro? – трижды).

– Pami?taj, matko (помни, мать) – rzecze (молвит; rzec – сказать, произнести, молвить) – ?e kiedy czarownik stadnin? koni zwo?a i mi?dzy nimi mnie pozna? ka?e (что, когда колдун созовёт табун коней и среди них меня узнать велит; mi?dzy – между, среди), ja b?d? tym (я буду тем), nad kt?rego uchem muszka b?dzie brz?cza?a (над ухом которого будет жужжать мушка: «над которого ухом…»); a gdy stado go??bi nadleci (а когда стая голубей прилетит; stado – стадо; стая; go??b – голубь), jeden z nich nie b?dzie grochu z innymi chwyta? (один из них не будет хватать гороха = горох с другими), i to ja b?d? (и это буду я); a gdy wreszcie ka?e mi? pozna? mi?dzy pannami (а когда наконец велит меня узнать среди барышень), to nad kt?rej brwi? b?dzie pe?z?a bo?a kr?wka (то, над бровью которой будет ползать божья коровка; brew – бровь), ta b?dzie twym synem (та будет твоим сыном; twym = twoim).

Roztropny ucze? trzema dniami przed czasem, w kt?rym matka powinna by?a przyj?? po niego, wyszed? na drog?, spotka? j? i opowiedzia?, jakim sposobem mo?e go trzykrotnie pozna?.

– Pami?taj, matko – rzecze – ?e kiedy czarownik stadnin? koni zwo?a i mi?dzy nimi mnie pozna? ka?e, ja b?d? tym, nad kt?rego uchem muszka b?dzie brz?cza?a; a gdy stado go??bi nadleci, jeden z nich nie b?dzie grochu z innymi chwyta?, i to ja b?d?; a gdy wreszcie ka?e mi? pozna? mi?dzy pannami, to nad kt?rej brwi? b?dzie pe?z?a bo?a kr?wka, ta b?dzie twym synem.

Kiedy szewcowa do domu czarownika przyby?a i dopomina?a si? o wyzwolenie i oddanie jej syna (когда жена сапожника прибыла в дом колдуна и требовала освободить и отдать её сына: «освобождение и отдание…»; dopomina? si? o co? – требовать чего-л.; wyzwoli? – освободить; odda? – отдать), czarownik zdj?? ze ?ciany tr?b? miedzian? i na cztery strony ?wiata zatr?bi? (колдун снял со стены медную трубу и затрубил на четыре стороны света).

Jak ciemna chmura (как тёмная туча), nadbieg?o wnet ca?e stado czarnych koni (прибежало сразу же целое стадо чёрных коней; wnet – сразу же), kt?re w p??kole jak wryte przed szewcow? stan??y (которое в полукруг как вкопанное остановилось = встало перед женой сапожника; stan?? jak wryty – остановился как вкопанный); a by?y to nie konie (а были то не кони), ale zwabieni uczniowie czarownika (а приманённые ученики колдуна; ale – но, а; zwabiony – сманенный, приманенный), kt?rzy p??niej musieli mu si? wys?ugiwa? (которые потом были вынуждены перед ним выслуживаться; kt?ry – который; wys?ugiwa? si? komu? – выслуживаться перед кем-л.), najtrudniejsze spe?niaj?c zadania (выполняя самые трудные задания).

Kiedy szewcowa do domu czarownika przyby?a i dopomina?a si? o wyzwolenie i oddanie jej syna, czarownik zdj?? ze ?ciany tr?b? miedzian? i na cztery strony ?wiata zatr?bi?.

Jak ciemna chmura, nadbieg?o wnet ca?e stado czarnych koni, kt?re w p??kole jak wryte przed szewcow? stan??y; a by?y to nie konie, ale zwabieni uczniowie czarownika, kt?rzy p??niej musieli mu si? wys?ugiwa?, najtrudniejsze spe?niaj?c zadania.

Biedna matka chodzi od konia do konia (бедная мать ходит от коня к коню), usi?uje pozna? rodzicielskim okiem (пытается узнать родительским оком; oko – глаз, око), przeczu? matczynym sercem swego syna dr??c na sam? my?l (предугадать материнским сердцем своего сына, дрожа при одной мысли; dr?e? na sam? my?li o czym? – дрожать при одной мысли о чём-л.), ?e si? mo?e omyli? i syna swego i siebie przez to zgubi? (что может ошибиться и сына своего, и себя из-за этого погубить; przez – из-за /о причине/).

Wtem spostrzega (вдруг замечает), ?e nad uchem jednego konia lata mucha (что над ухом одного коня летает муха), zawo?a?a wi?c ucieszona (воскликнула поэтому, обрадованная; ucieszy? – обрадовать, порадовать):

– To m?j syn (это мой сын)!

Biedna matka chodzi od konia do konia, usi?uje pozna? rodzicielskim okiem, przeczu? matczynym sercem swego syna dr??c na sam? my?l, ?e si? mo?e omyli? i syna swego i siebie przez to zgubi?.

Wtem spostrzega, ?e nad uchem jednego konia lata mucha, zawo?a?a wi?c ucieszona:

– To m?j syn!

– Zgad?a? (ты отгадала; zgadn?? – отгадать) – rzecze czarownik (молвит колдун) – ale czeka ci? jeszcze druga pr?ba (но тебя ждёт ещё второе испытание).

To m?wi?c chwyci? za tr?b? srebrn? (говоря это, схватил за серебряную трубу), na cztery strony ?wiata zatr?bi? (на четыре стороны света затрубил), i nadlecia?o (и прилетела), jak chmura (как туча), ca?e stado bia?ych jak mleko go??bi (целая стая белых как молоко голубей), kt?re rzuci?y si? na groch posypany i chciwie go chwyta? zacz??y (которые бросились на посыпанный горох и начали жадно его хватать).

– Zgadnij pomi?dzy nimi twego syna (отгадай среди них своего сына; pomi?dzy = mi?dzy) – rzek? czarownik (сказал колдун). Matka spostrzeg?szy go??bka (мать, заметив голубка), kt?ry udawa? tylko (который только притворялся), ?e groch chwyta (что горох хватает; udawa? – изображать, притворяться), ale go wcale nie jad? (но совсем его не ел, je?? – есть), zawo?a?a (воскликнула):

– To m?j syn (это мой сын)!

– Zgad?a? – rzecze czarownik – ale czeka ci? jeszcze druga pr?ba.

To m?wi?c chwyci? za tr?b? srebrn?, na cztery strony ?wiata zatr?bi?, i nadlecia?o, jak chmura, ca?e stado bia?ych jak mleko go??bi, kt?re rzuci?y si? na groch posypany i chciwie go chwyta? zacz??y.

– Zgadnij pomi?dzy nimi twego syna – rzek? czarownik. Matka spostrzeg?szy go??bka, kt?ry udawa? tylko, ?e groch chwyta, ale go wcale nie jad?, zawo?a?a:

– To m?j syn!

– I jeszcze zgad?a? (и ещё /раз/ отгадала)! no, teraz?e trzecia i ostatnia pr?ba (ну, теперь же третье и последнее испытание): je?li zgadniesz (если отгадаешь), zabierzesz syna (заберёшь сына; zabra? – забрать), je?li nie (если нет), u mnie zostanie (он у меня останется).

I zatr?bi? na cztery strony ?wiata w tr?b? z?ot? (и затрубил на четыре стороны света в золотую трубу): rozleg?y si? w powietrzu jakie? d?wi?czne ?piewy (раздалось в воздухе какое-то звонкое пение: «звонкие пения»; rozlec si? – раздаться; d?wi?czny – звонкий, звучный), zacz??y si? spuszcza? parami pi?kne dziewice w bia?ych jak ?nieg sukienkach (начали опускаться парами прекрасные девицы в белых как снег платьях), w r??owych przepaskach (в розовых повязках), w prze?licznych wie?cach z b?awatek i okr??ywszy szewcow? (в прелестных венках из васильков и, окружив жену сапожника; wieniec – венок; b?awatka = b?awatek – василёк), stan??y nieruchomo (остановились неподвижно).

– I jeszcze zgad?a?! no, teraz?e trzecia i ostatnia pr?ba: je?li zgadniesz, zabierzesz syna, je?li nie, u mnie zostanie.

I zatr?bi? na cztery strony ?wiata w tr?b? z?ot?: rozleg?y si? w powietrzu jakie? d?wi?czne ?piewy, zacz??y si? spuszcza? parami pi?kne dziewice w bia?ych jak ?nieg sukienkach, w r??owych przepaskach, w prze?licznych wie?cach z b?awatek i okr??ywszy szewcow?, stan??y nieruchomo.

Przypatruj?c si? pilnie ka?dej (присматриваясь внимательно к каждой; przypatrywa? si? komu?, czemu? – присматриваться к кому-л., чему-л.), matka chodzi od jednej dziewicy do drugiej (мать ходит от одной девицы к другой), spostrzega na koniec u jednej malutk? bo?? kr?wk? nad brwiami (замечает наконец у одной крошечную божью коровку над бровями; malutki – маленький, крошечный), zawo?a?a wi?c rado?nie (поэтому воскликнула радостно):

– To m?j syn (это мой сын)!

Przypatruj?c si? pilnie ka?dej, matka chodzi od jednej dziewicy do drugiej, spostrzega na koniec u jednej malutk? bo?? kr?wk? nad brwiami, zawo?a?a wi?c rado?nie:

– To m?j syn!

I wszystkie dziewice znowu przez okno ulecia?y (и все девицы снова через окно улетели), a ta, kt?r? szewcowa pozna?a (а та, которую жена сапожника узнала), jej si? synem rodzonym sta?a (стала ей родным сыном); syn rzuci? si? w obj?cia matki i za wyzwolenie siebie serdecznie dzi?kowa? (сын бросился в объятия матери и за освобождение себя = своё освобождение сердечно благодарил).

Szcz??liwi powracaj? do domu (счастливые возвращаются домой; do domu – домой), ale ucze? czarownika zaraz spostrzeg? (но ученик колдуна сразу заметил), ?e w nim znowu po dawnemu bieda osiad?a (что в нём = там снова по-прежнему поселилась нищета; po dawnemu – по-прежнему; bieda – нищета, нужда; osi??? – поселиться); dane z?oto ju? si? prze?y?o (данное /им/ золото уже кончилось: «изжило себя»; prze?y? si? – отжить, устареть, изжить себя), a ojciec ci?gle si? upija? (а отец постоянно напивался).

– Czego przez trzy lata nauczy?e? si?, synu (чему ты за три года научился, сын; przez – в течение /о промежутке времени/; nauczy? si? czego? – научиться чему-л.) – zapyta? ojciec (спросил отец) – i jak? z ciebie b?d? mia? pomoc (и какая мне от тебя будет помощь: «какую буду иметь от тебя помощь»)?

I wszystkie dziewice znowu przez okno ulecia?y, a ta, kt?r? szewcowa pozna?a, jej si? synem rodzonym sta?a; syn rzuci? si? w obj?cia matki i za wyzwolenie siebie serdecznie dzi?kowa?.

Szcz??liwi powracaj? do domu, ale ucze? czarownika zaraz spostrzeg?, ?e w nim znowu po dawnemu bieda osiad?a; dane z?oto ju? si? prze?y?o, a ojciec ci?gle si? upija?.

– Czego przez trzy lata nauczy?e? si?, synu – zapyta? ojciec – i jak? z ciebie b?d? mia? pomoc?

– Nauczy?em si? sztuk czarnoksi?skich (научился чернокнижным/колдовским фокусам; sztuka – штука; искусство), a pomoc ze mnie b?dzie taka (а помощь от меня будет такая): czym zechcesz (чем = кем захочешь; zechcie? – захотеть), ojcze (отец; ojciec), tym si? stan? (тем стану): soko?em (соколом), chartem (борзой), s?owikiem czy baranem (соловьём или бараном); ?mia?o prowad? mnie na targ (смело веди меня на рынок), przedawaj i bierz pieni?dze (продавай и бери деньги; przedawa? = sprzewada?), tylko zdejmuj powr?z (только снимай верёвку; powr?z – толстая верёвка), na kt?rym b?dziesz mnie prowadzi? (на которой ты будешь меня вести), i nigdy nie ??daj (и никогда не требуй), ?ebym zamieni? si? w konia (чтобы я превратился в коня; ?eby – чтобы; jestem – я есть), bo i pieni?dze w korzy?? nie p?jd? (потому что и деньги в = на пользу не пойдут), i mnie mo?e si? bieda przytrafi? (и со мной может беда случиться; przytrafi? si? komu? – произойти, случиться с кем-л.).

– Nauczy?em si? sztuk czarnoksi?skich, a pomoc ze mnie b?dzie taka: czym zechcesz, ojcze, tym si? stan?: soko?em, chartem s?owikiem czy baranem; ?mia?o prowad? mnie na targ, przedawaj i bierz pieni?dze, tylko zdejmuj powr?z, na kt?rym b?dziesz mnie prowadzi?, i nigdy nie ??daj, ?ebym zamieni? si? w konia, bo i pieni?dze w korzy?? nie p?jd?, i mnie mo?e si? bieda przytrafi?.

Szewc zapragn?? nie?? na przeda? soko?a (сапожник пожелал нести на продажу сокола), i nagle syn znikn?? (и вдруг сын исчез), a na ramieniu ojca usiad? sok?? (а на плече отца сел сокол; rami? – плечо), z gotowym wytoczonym ber?em do siedzenia (с готовым выточенным шестом, чтобы /на нём/ сидеть: «для сидения»; do – для /при указании на назначение чего-л., иногда перев. беспредложной конструкцией/; ber?o – скипетр, жезл), z kapturkiem do przys?onienia oczu (с капюшоном, чтобы заслонять /им/ глаза; kapturek – капюшон).

Niesie go szewc do miasta (несёт его сапожник в город), napotyka w drodze my?liwych (встречает в дороге охотников; droga – дорога), kupuj? soko?a (они покупают сокола), a za powrotem do domu szewc znajduje ju? w nim syna za sto?em (а за = по возвращении домой находит уже там сына за столом)…

Szewc zapragn?? nie?? na przeda? soko?a, i nagle syn znikn??, a na ramieniu ojca usiad? sok??, z gotowym wytoczonym ber?em do siedzenia, z kapturkiem do przys?onienia oczu.

Niesie go szewc do miasta, napotyka w drodze my?liwych, kupuj? soko?a, a za powrotem do domu szewc znajduje ju? w nim syna za sto?em…

Kiedy wzi?te za soko?a pieni?dze szewc przehula? (когда сапожник промотал взятые за сокола деньги; przehula? – прогулять, промотать), za??da? do sprzedania charta (потребовал для продажи борзую), i chart u n?g jego stoi (и борзая у ног его стоит); wzi?? go za obro?? (взял её за ошейник), poprowadzi? do my?liwych (повёл к охотникам), przeda? za dobre pieni?dze (продал за хорошие деньги), powr?ci? do domu i znowu znalaz?szy w nim syna (возвратился домой и, снова найдя там сына), nie posiada? si? z rado?ci (не помнил себя от радости; posiada? – иметь, владеть, обладать; nie posiada? si? z rado?ci – не помнить себя от радости), gdy? by? ju? przekonany (потому что был уже уверен), ?e tym sposobem nigdy mu na pijatyk? pieni?dzy nie zabraknie (что этим образом = никогда ему = у него деньги на пьянку не кончатся «не не хватят»; pieni?dze – деньги; zabrakn?? – не хватить).

Kiedy i te pieni?dze r?wnie? przepi? (когда и эти деньги также пропил), szewc kilka ju? razy wodzi? syna na jarmark ju? to w postaci wo?u (сапожник уже несколько раз водил сына на базар или же в виде вола; ju? to … ju? to – или же … или же), krowy lub barana (коровы или барана), ju? to g?si (или же гуся; g?? – ж. гусь), indyka lub koguta (индюка или петуха).

Kiedy wzi?te za soko?a pieni?dze szewc przehula?, za??da? do sprzedania charta, i chart u n?g jego stoi; wzi?? go za obro??, poprowadzi? do my?liwych, przeda? za dobre pieni?dze, powr?ci? do domu i znowu znalaz?szy w nim syna, nie posiada? si? z rado?ci, gdy? by? ju? przekonany, ?e tym sposobem nigdy mu na pijatyk? pieni?dzy nie zabraknie.

Kiedy i te pieni?dze r?wnie? przepi?, szewc kilka ju? razy wodzi? syna na jarmark ju? to w postaci wo?u, krowy lub barana, ju? to g?si, indyka lub koguta.

Wreszcie zacz?? sobie przykrzy? (наконец ему начало надоедать; przykrzy? si? – уст. надоедать), ?e wzi?te za jedn? sprzeda? pieni?dze nie na d?ugo mu starcz? (что взятые = взятых за одну продажу денег ненадолго ему хватает), gdy? za rzeczy (потому что за вещи), w jakie si? syn jego przemienia (в какие = в которые сын его превращается), niezbyt drogo p?ac? (не слишком дорого платят; niezbyt – не очень, не слишком), a za konia zap?acono by dobre pieni?dze (а за коня заплачено = заплатили бы хорошие деньги), ale syn wyra?nie zapowiedzia? (но сын отчётливо предупредил), ?eby nie ??da? tego (чтобы он не требовал этого). Dlaczego jednak nie mia?by on sta? si? koniem (однако почему он не должен был бы стать конём)? Ko? takie? zwierz? jak i krowa (конь такое же животное как и корова); wida? (видно), ?e synek kpi sobie z ojca i ?a?uje mu dobrego zarobku (что сынок насмехается себе над отцом и жалеет ему = для него хорошего заработка; kpi? z kogo?m czego? – насмехаться над кем-л., чем-л.; zarobek – заработок)!..

Wreszcie zacz?? sobie przykrzy?, ?e wzi?te za jedn? sprzeda? pieni?dze nie na d?ugo mu starcz?, gdy? za rzeczy, w jakie si? syn jego przemienia, niezbyt drogo p?ac?, a za konia zap?acono by dobre pieni?dze, ale syn wyra?nie zapowiedzia?, ?eby nie ??da? tego. Dlaczego jednak nie mia?by on sta? si? koniem? Ko? takie? zwierz? jak i krowa; wida?, ?e synek kpi sobie z ojca i ?a?uje mu dobrego zarobku!..

Tak pomy?la? sobie w duchu szewc p??pijany (так подумал себе в душе = про себя полупьяный сапожник; duch – дух; w duchu – в душе) – za??da? konia (потребовал коня), i ko? stoi tu? przed oknem (и конь стоит тут же перед окном), siln? nog? ziemi? grzebie (сильной ногой землю роет), z oczu tylko co skry si? nie sypi? (из глаз только что искры не сыпятся), a z nozdrzy tylko co p?omie? nie bucha (а из ноздрей только что пламя не пышет; tu? – тут же).

Pojecha? szewc na koniu (поехал сапожник на коне), a w mie?cie nadarzy? si? natychmiast kupiec (а в городе тотчас же подвернулся покупатель; miasto – город; kupiec – купец; покупатель), i to nie lada (и то = да не /кто/ попало; lada kto – кто попало), bo powiedzia? od razu (потому что он сказал сразу), ?e konia got?w jest kupi? na wag? z?ota (что коня готов купить на вес золота; waga – ж. вес; na wag? z?ota – на вес золота), i poprowadzi? do wa?ek (и повёл /его/ к весам: «к чашкам весов»; wa?ka – чашка весов); na jedn? szal? wprowadzi? konia (на одну чашу весов он ввёл коня; szala – чаша весов), a na drug? zacz?li z wor?w szuflami nowiutkie dukaty sypa? (а на другую начали из мешков лопатами новенькие дукаты сыпать), a? od ra??cego ich blasku w oczach si? ?mi?o (так, что даже от резкого их блеска в глазах темнело; a? – так, что даже; ra??cy – резкий; ?mi? si? – темнеть).

Tak pomy?la? sobie w duchu szewc p??pijany – za??da? konia, i ko? stoi tu? przed oknem, siln? nog? ziemi? grzebie, z oczu tylko co skry si? nie sypi?, a z nozdrzy tylko co p?omie? nie bucha.

Pojecha? szewc na koniu, a w mie?cie nadarzy? si? natychmiast kupiec, i to nie lada, bo powiedzia? od razu, ?e konia got?w jest kupi? na wag? z?ota, i poprowadzi? do wa?ek; na jedn? szal? wprowadzi? konia, a na drug? zacz?li z wor?w szuflami nowiutkie dukaty sypa?, a? od ra??cego ich blasku w oczach si? ?mi?o.

Szewc wlepi? oczy na szal? ze z?otem (сапожник уставился на чашу весов с золотом; wlepi? – влепить; wlepi? oczy w kogo?, co? – уставиться на кого-л., что-л.), kt?ra ju? prawie konia przewa?a? zaczyna?a (которая уже начинала почти перевешивать коня), gdy nagle potrzymuj?ce ?a?cuchy p?k?y (когда вдруг поддерживающие /её/ цепи лопнули; p?kn?? – лопнуть), z?oto na ziemi? run??o i migoc?c potoczy?o si? po pochy?ym rynsztoku ulicy (золото на землю рухнуло и, мерцая, покатилось по покатой уличной канаве: «сточной канаве улицы»; run?? – рухнуть; rynsztok – сточная канава).

Szewc rzuci? si? za z?otem i nie tylko o u?dzie (сапожник кинулся за золотом и не только об узде; rzuci? si? – броситься, кинуться; uzda – узда), ale i o samym nawet koniu zapomnia? (но даже и о самом коне забыл), a kupiec tymczasem na niego wskoczy? i poni?s? si? przez miasto (а покупатель тем временем на него вскочил и понёсся через город), spinaj?c go bez lito?ci ostrogami (сцепляя его без жалости шпорами = пришпоривая; spina? скалывать; сцеплять; ostroga – шпора), przycinaj?c w?dzid?em i siek?c pr?tem ?elaznym (прищемляя удилами и стегая железным прутом; w?dzid?o – удила, sieka? – сечь, стегать), gdy? to by? w?a?nie mistrz czarownik (потому что это был именно = тот самый учитель колдун), chc?cy teraz nad biednym uczniem m?ci? si? za uci?cie mu niegdy? ucha (желающий теперь бедному ученику мстить за отрезание ему = за своё отрезанное некогда ухо; chcie? – хотеть, желать; m?ci? si? na kim?, czym? – мстить кому-л., чему-л.), kt?re otrzymawszy na powr?t przy jego wyzwoleniu (которое, получив снова при его освобождении), odzyska? nad nim stracon? przedtem przewag? (вернул утраченное над ним преимущество), jak? mia? dot?d (какое он имел до сих пор; dot?d – до сих пор).

Szewc wlepi? oczy na szal? ze z?otem, kt?ra ju? prawie konia przewa?a? zaczyna?a, gdy nagle potrzymuj?ce ?a?cuchy p?k?y, z?oto na ziemi? run??o i migoc?c potoczy?o si? po pochy?ym rynsztoku ulicy.

Szewc rzuci? si? za z?otem i nie tylko o u?dzie, ale i o samym nawet koniu zapomnia?, a kupiec tymczasem na niego wskoczy? i poni?s? si? przez miasto, spinaj?c go bez lito?ci ostrogami, przycinaj?c w?dzid?em i siek?c pr?tem ?elaznym, gdy? to by? w?a?nie mistrz czarownik, chc?cy teraz nad biednym uczniem m?ci? si? za uci?cie mu niegdy? ucha, kt?re otrzymawszy na powr?t przy jego wyzwoleniu, odzyska? nad nim stracon? przedtem przewag?, jak? mia? dot?d.

Zmordowawszy konia do piany (изморив коня до пены; zmordowa? – изнурить, измотать), przyjecha? na nim czarownik do swego domu niewidku (приехал на нём колдун в свой дом-невидимку; niewidek = niewidka), kt?ry chocia? sta? w otwartym polu (который, хотя и стоял в открытом поле), nikt go jednak niepotrzebny nie widzia? (однако, никто ненужный его не видел); przywi?za? go u ganku (привязал его у крыльца; ganek – крыльцо), a sam poszed? rozkaza? (а сам пошёл приказать), by go zaprowadzili do stajni (чтобы его отвели в конюшню), gdzie go najwi?ksze m?czarnie czeka?y (где его самые большие муки/пытки ждали; m?czarnia – мука, страдание; пытка).

Tymczasem biedny ucze? wiedz?c (тем временем бедный ученик, зная), co si? ?wi?ci (что /для него/ готовится; ?wi?ci? si? – готовиться), zadar? g?ow? do g?ry (задрал голову вверх; zadrze? – задрать; g?ra – верх; do g?ry – вверх), zaczepi? uzd? o k?? ogrodzenia i precz j? z g?owy ?ci?gn?wszy (зацепил узду о = за жердь изгороди и, стянув её с головы прочь; k?? – кол, жердь; ogrodzenie – изгородь), uderzy? o ziemi? (ударил об землю), przemieni? si? w zaj?ca i drapn?? co si? przez pole (превратился в зайца и удрал = побежал изо всех сил через поле; drapn?? – удрать; co si? – что есть силы, изо всех сил).

Zmordowawszy konia do piany, przyjecha? na nim czarownik do swego domu niewidku, kt?ry chocia? sta? w otwartym polu, nikt go jednak niepotrzebny nie widzia?; przywi?za? go u ganku, a sam poszed? rozkaza?, by go zaprowadzili do stajni, gdzie go najwi?ksze m?czarnie czeka?y.

Tymczasem biedny ucze? wiedz?c, co si? ?wi?ci, zadar? g?ow? do g?ry, zaczepi? uzd? o k?? ogrodzenia i precz j? z g?owy ?ci?gn?wszy, uderzy? o ziemi?, przemieni? si? w zaj?ca i drapn?? co si? przez pole.

Mistrz czarownik na ganek wyszed?szy spostrzega (учитель колдун, выйдя на крыльцо, замечает), co si? sta?o (что произошло), uderza si? wi?c o ziemi? (ударяется об землю), przemienia si? w charta i ju? (превращается в борзую и уже), ju? biednego zaj?ca dop?dza (уже бедного зайца догоняет) – wtem zaj?c (вдруг заяц), dopad?szy wzg?rka (добежав до пригорка; dopa?? kogo?, czego? – подбежать, добежать до кого-л., чего-л.; wzg?rek – холмик, пригорок), uderza si? o ziemi? (ударяется о землю), przemienia si? w jask??k? (превращается в ласточку), wznosi si? szybko w ob?oki i coraz dalej leci (поднимается быстро в облака и всё дальше летит; ob?ok – м. облако; coraz – всё /в соч. со сравн. ст. прилаг. и нареч. означает постепенное усиление качества/): chart, to zoczywszy (борзая, увидев это; zoczy? – уст. узреть, увидеть), przemienia si? w jastrz?bia (превращается в ястреба; jastrz?b – ястреб), wzbija si? ponad ob?oki i ju? z nastawionymi szponami spada na jedn? jask??k? (взвивается выше облаков и уже с выставленными когтями обрушивается на бедную ласточку; spada? – падать, обрушиваться), gdy ta uderza si? w fal? wielkiego jeziora (когда та ударяется в волну большого озера), zamienia si? w p?otk? i rzuca si? do wody pod trawk? nadbrze?n? (превращается в плотву и бросается в воду под прибрежную травку; brzeg – берег);

Mistrz czarownik na ganek wyszed?szy spostrzega, co si? sta?o, uderza si? wi?c o ziemi?, przemienia si? w charta i ju?, ju? biednego zaj?ca dop?dza – wtem zaj?c, dopad?szy wzg?rka, uderza si? o ziemi?, przemienia si? w jask??k?, wznosi si? szybko w ob?oki i coraz dalej leci: chart, to zoczywszy, przemienia si? w jastrz?bia, wzbija si? ponad ob?oki i ju? z nastawionymi szponami spada na jedn? jask??k?, gdy ta uderza si? w fal? wielkiego jeziora, zamienia si? w p?otk? i rzuca si? do wody pod trawk? nadbrze?n?;

ale w tej?e chwili jastrz?b w ca?ym rozp?dzie na powierzchni? jeziora spada (но в то же мгновение ястреб во всём разгоне = со всего разбега обрушивается на поверхность озера; rozp?d – разбег, разгон), przemienia si? w szczupaka i zaczyna za p?otk? goni? (превращается в щуку и начинает гнаться за плотвой); ta widz?c (та, видя), ?e tu? (что тут же), tu? z rozwart? paszcz? szczupak nadp?ywa (рядом с раскрытой пастью подплывает щука; tu? – рядом), zebrawszy ostatnie si?y (собрав последние силы), podskakuje w g?r? (подпрыгивает вверх; w g?r? – вверх), przemienia si? w z?oty pier?cie? i rzuca si? wprost pod nogi pi?knej ksi??niczce (превращается в золотое кольцо и бросается прямо под ноги прекрасной княжне; ksi??niczka – княжна), c?rce ksi?cia owego kraju (дочери князя той страны; c?rka – дочь; ksi??? – князь), kt?ra tylko co wyszed?szy z k?pieli (которая, только что выйдя с купания; k?piel – купание), na zielonej nadbrze?nej murawie siedzia?a (сидела на зелёной прибрежной траве; siedzie? – сидеть; murawa – мурава, трава).

ale w tej?e chwili jastrz?b w ca?ym rozp?dzie na powierzchni? jeziora spada, przemienia si? w szczupaka i zaczyna za p?otk? goni?; ta widz?c, ?e tu?, tu? z rozwart? paszcz? szczupak nadp?ywa, zebrawszy ostatnie si?y, podskakuje w g?r?, przemienia si? w z?oty pier?cie? i rzuca si? wprost pod nogi pi?knej ksi??niczce, c?rce ksi?cia owego kraju, kt?ra tylko co wyszed?szy z k?pieli, na zielonej nadbrze?nej murawie siedzia?a.

Ksi??niczka z?oty pier?cie? chwyci?a (княжна схватила золотое кольцо), na sw?j go paluszek w?o?y?a i z radosnym zdziwieniem naoko?o pogl?da?a (надела его на свой пальчик и с радостным удивлением вокруг поглядывала; pogl?da? = spogl?da?)…

Tymczasem mistrz czarownik na powierzchni? jeziora w postaci g?si wyp?ywa (тем временем учитель колдун на поверхность озера в виде гуся выплывает; g?? – гусь), wychodzi na brzeg (выходит на берег), otrz?sa si? z wody (стряхивает с себя воду; otrz?sa? si? z czego? – стряхивать с себя воду), przemienia si? w kupca Greka i o oddanie mu zgubionego niby przeze? pier?cienia najusilniej uprasza? zaczyna (превращается в купца-грека и самым настойчивым образом начинает упрашивать отдать ему якобы потерянное им кольцо: «об отдании ему…»; uprasza? o co? – упрашивать о чём-л.; przez – при указании на действ. лицо в страд. оборотах переводится твор. падежом; przeze? – им, usilnie – усиленно, настойчиво).

Ksi??niczka g?stej, czarnej brody (княжна густой, чёрной бороды) i wielkich, b?yszcz?cych oczu kupca mocno si? przel?k?a (и больших, блестящих глаз купца сильно испугалась), przera?liwie krzykn??a (пронзительно крикнула; krzykn??), a pier?cie? do bia?ych swych piersi przycisn??a (а кольцо прижала к своей белой груди; pier?/piersi – грудь /женская/).

Ksi??niczka z?oty pier?cie? chwyci?a, na sw?j go paluszek w?o?y?a i z radosnym zdziwieniem naoko?o pogl?da?a…

Tymczasem mistrz czarownik na powierzchni? jeziora w postaci g?si wyp?ywa, wychodzi na brzeg, otrz?sa si? z wody, przemienia si? w kupca Greka i o oddanie mu zgubionego niby przeze? pier?cienia najusilniej uprasza? zaczyna.

Ksi??niczka g?stej, czarnej brody i wielkich, b?yszcz?cych oczu kupca mocno si? przel?k?a, przera?liwie krzykn??a, a pier?cie? do bia?ych swych piersi przycisn??a.

Na krzyk ten zbieg?y si? liczne pokojowe i towarzyszki ksi??niczki (на этот крик сбежались многочисленные горничные и товарки = подруги княжны; zbiec si? – сбежаться; pokojowa – уст. горничная; towarzyszka – товарищ /женщина/), okr??y?y m?od? sw? pani? (окружили свою молодую госпожу), rzuci?y si? na brodatego natr?ta i tak go szczerze ?askota? zacz??y (бросились на бородатого нахала и так искренне его начали щекотать; natr?t – навязчивый/назойливый человек, наглец, нахал), ?e kupiec mniemany ?mia? si? i p?aka? razem (что мнимый купец смеялся и плакал вместе = одновременно), kaszla? i kicha? (кашлял и чихал), nogami bryka? (ногами брыкал), r?kami wywija? (руками размахивал), rzuca? si? na wszystkie strony i plackiem na ziemi? pada? tarzaj?c si? jak szalony (кидался на = во все стороны и ничком падал на землю, катаясь /по ней/ как безумный; pa?? plackiem – упасть ничком), a rady sobie da? nie m?g? (а справиться /с этим/ не мог; da? sobie rad? – справиться), bo na nieszcz??cie (потому что, к несчастью; na nieszcz??cie – к несчастью), w przestrachu by? zapomnia? (в испуге забыл; przestrach – перепуг, испуг; by? – реликт давнопрошедшего времени), ?e jest czarownikiem (что является колдуном), i niepr?dko odzyskawszy przytomno?? (и не скоро придя в себя; odzyska? przytomno?? – прийти в себя), przemieni? si? w je?a (превратился в ежа), od kt?rego dziewcz?ta (от которого девушки), prawie do krwi bia?e swe paluszki pok?uwszy (почти до крови исколов свои белые пальчики; pok?u? – поколоть, исколоть), z krzykiem odskoczy?y (с криком отпрянули; odskoczy? – отпрыгнуть, отскочить, отпрянуть).

Na krzyk ten zbieg?y si? liczne pokojowe i towarzyszki ksi??niczki, okr??y?y m?od? sw? pani?, rzuci?y si? na brodatego natr?ta i tak go szczerze ?askota? zacz??y, ?e kupiec mniemany ?mia? si? i p?aka? razem, kaszla? i kicha?, nogami bryka?, r?kami wywija?, rzuca? si? na wszystkie strony i plackiem na ziemi? pada? tarzaj?c si? jak szalony, a rady sobie da? nie m?g?, bo na nieszcz??cie, w przestrachu by? zapomnia?, ?e jest czarownikiem, i niepr?dko odzyskawszy przytomno??, przemieni? si? w je?a, od kt?rego dziewcz?ta, prawie do krwi bia?e swe paluszki pok?uwszy, z krzykiem odskoczy?y.

Ksi??niczka znaleziony pie?cie? ojcu pokaza?a i tak go bardzo upodoba?a (княжна найденное кольцо отцу показала и так сильно его полюбила; tak bardzo – настолько, так сильно), ?e dzie? i noc na serdecznym palcu nosi?a (что день и ночь /его/ носила на безымянном пальце; palec serdeczny – безымянный палец).

Nazajutrz (на следующий день; jutro – завтра; nazajutrz – на следующий день), gdy jedna w pokoju zosta?a (когда она осталась одна в комнате), zacz??a si? niby bawi? i jako? przypadkiem pier?cie? upad? (начала будто бы играть и как-то случайно кольцо упало; przypadek – случай; przypadkiem – случайно), potoczy? si? (покатилось), rozsypa? i (рассыпалось и) – o dziw nad dziwy (о чудо из чудес; dziw nad dziwami – чудо из чудес). I (и) – przed pi?kn? (перед прекрасной), zap?onion? ksi??niczk? stan?? ?liczny ch?opiec (покрасневшей княжной встал красивый парень; zap?oni? si? – покраснеть, зардеться), ucze? czarownika (ученик колдуна).

Ksi??niczka znaleziony pie?cie? ojcu pokaza?a i tak go bardzo upodoba?a, ?e dzie? i noc na serdecznym palcu nosi?a.

Nazajutrz, gdy jedna w pokoju zosta?a, zacz??a si? niby bawi? i jako? przypadkiem pier?cie? upad?, potoczy? si?, rozsypa? i – o dziw nad dziwy. I – przed pi?kn?, zap?onion? ksi??niczk? stan?? ?liczny ch?opiec, ucze? czarownika.

Ksi??niczka tak si? zmiesza?a (княжна так смутилась), ?e oczu podnie?? nie ?mia?a (что не смела поднять глаза), ale gdy ucze? ca?? rzecz prze?o?y? (но когда ученик /ей/ всё дело растолковал; prze?o?y? – уст. растолковать), tak go sobie upodoba?a (она так его полюбила; upodoba? kogo?, co? – облюбовать, полюбить кого-л. что-л.), ?e mile z nim rozmawia?a (что ласково с ним разговаривала; mile – мило, сердечно, ласково), a kiedy drzwiami kto? skrzypn?? (а когда кто-то дверью скрипнул), ucze? zn?w sta? si? pier?cieniem (ученик снова стал кольцом), ksi??niczka na palec go w?o?y?a (княжна на палец его надела), do piersi swych przytuli?a i dygn?wszy grzecznie (к груди своей прижала и, сделав реверанс вежливо; dygn?? – сделать реверанс), ojca prosi?a (просила отца), by owego kupca (чтобы того купца), je?liby si? do pa?acu po pier?cie? przyj?? powa?y? (если бы во дворец за кольцом прийти осмелился), precz za bram? przep?dzi? kaza? (прочь за ворота прогнать велел).

Ksi??niczka tak si? zmiesza?a, ?e oczu podnie?? nie ?mia?a, ale gdy ucze? ca?? rzecz prze?o?y?, tak go sobie upodoba?a, ?e mile z nim rozmawia?a, a kiedy drzwiami kto? skrzypn??, ucze? zn?w sta? si? pier?cieniem, ksi??niczka na palec go w?o?y?a, do piersi swych przytuli?a i dygn?wszy grzecznie, ojca prosi?a, by owego kupca, je?liby si? do pa?acu po pier?cie? przyj?? powa?y?, precz za bram? przep?dzi? kaza?.

Kiedy jednak kupiec po pier?cie? tego? dnia przyby? (однако, когда купец за кольцом того же дня = в тот же день прибыл), ksi???, mimo uprzedzenia c?rki (князь, несмотря на предупреждение дочери; mimo – несмотря на), kaza? mu go niezw?ocznie odda? (приказал ему его немедленно отдать; niezw?oczny – немедленный; безотлагательный).

Ksi??niczka, zagniewana (княжна, рассерженная = рассердившись), ze ?zami w oczach pier?cie? zdj??a (со слезами в = на глазах кольцо сняла; zdj?? – снять), kupcowi go pod nogi cisn??a (купцу его под ноги бросила), a? si? w drobne rozsypa? pere?ki (так, что оно даже рассыпалось в мелкие жемчужинки).

Kiedy jednak kupiec po pier?cie? tego? dnia przyby?, ksi???, mimo uprzedzenia c?rki, kaza? mu go niezw?ocznie odda?.

Ksi??niczka, zagniewana, ze ?zami w oczach pier?cie? zdj??a, kupcowi go pod nogi cisn??a, a? si? w drobne rozsypa? pere?ki.

Nagle kupiec zadr?a? ca?y (вдруг купец весь задрожал), plackiem upad? na pod?og? (упал ничком на пол), sta? si? wnet czarnym kogutem i zacz?? pere?ki dzioba? (стал чёрным петухом и начал клевать жемчужинки), a podebrawszy wszystkie (а, подобрав все), wzlecia? na okno (взлетел на окно), zatrzepa? skrzyd?ami i za?piewa? (захлопал крыльями и запел):

– Uczniu-gdzie-ty (ученик-где-ты)? – po czym ?mign?? w g?r? i znikn?? (после чего взмыл вверх и исчез).

Nagle kupiec zadr?a? ca?y, plackiem upad? na pod?og?, sta? si? wnet czarnym kogutem i zacz?? pere?ki dzioba?, a podebrawszy wszystkie, wzlecia? na okno, zatrzepa? skrzyd?ami i za?piewa?:

– Uczniu-gdzie-ty? – po czym ?mign?? w g?r? i znikn??.

Ale ksi??niczka, kt?r? ucze? wcze?nie nauczy? (но княжна, которую ученик только что научил), jak mia?a post?pi? (как ей следует поступить), rzuciwszy pier?cie? (бросив кольцо), upu?ci?a niby przypadkiem sw? chusteczk? (уронила будто бы случайно свой платочек), kt?r? zr?cznie jedn? (которым ловко одну), najbujniejsz? pere?k? przykry?a (самую пышную = большую жемчужинку прикрыла; bujny – буйный, обильный, пышный).

Ta to w?a?nie pere?ka (именно эта жемчужинка), wytoczywszy si? w tej chwili spod owej chusteczki i na zapytanie koguta odpowiedziawszy tak?e g?osem kogucim (выкатившись сию минуту из-под того платочка и на вопрос петуха ответив тоже петушиным голосом; w tej chwili – сейчас, сию минуту):

Ale ksi??niczka, kt?r? ucze? wcze?nie nauczy?, jak mia?a post?pi?, rzuciwszy pier?cie?, upu?ci?a niby przypadkiem sw? chusteczk?, kt?r? zr?cznie jedn?, najbujniejsz? pere?k? przykry?a.

Ta to w?a?nie pere?ka, wytoczywszy si? w tej chwili spod owej chusteczki i na zapytanie koguta odpowiedziawszy tak?e g?osem kogucim:

– A-ja-tu-taj (а-я-з-десь)! – rzuci?a si? w postaci soko?a przez okno (бросилась в виде/образе сокола через окно). Sok?? dop?dzi? wnet czarnego koguta (сокол догнал сразу чёрного петуха), szarpn?? go silnie szponami (рванул его сильно когтями; szarpn?? – рвануть, дёрнуть), pochwyci? lewe skrzyd?o (схватил левое крыло), zmi?? wszystkie lotki (смял все маховые перья; zmi?? – смять; lotka – маховое перо), a kogut jak kamie? pad? do bystrego potoku i uton?? (а петух как камень упал в быстрый ручей и утонул; pa?? – упасть).

Sok?? za? wzni?s? si? ponad pa?acem ksi???cym (сокол же поднялся над княжеским дворцом), wlecia? przez okno szerokie (влетел через широкое окно), siad? na r?ku swej ksi??niczki i jasnymi swymi oczami pogl?da? na ni? i zeskoczywszy na pod?og? (сел на руке своей княжны и светлыми своими глазами поглядывал на неё и, спрыгнув на пол), znowu ukaza? si? takim (снова явил себя таким; ukaza? – показать, указать; явить; si? – себя), jakim go ju? raz ksi??niczka widzia?a (каким его уже однажды княжна видела), ?licznym uczniem czarownika (красивым учеником колдуна).

– A-ja-tu-taj! – rzuci?a si? w postaci soko?a przez okno. Sok?? dop?dzi? wnet czarnego koguta, szarpn?? go silnie szponami, pochwyci? lewe skrzyd?o, zmi?? wszystkie lotki, a kogut jak kamie? pad? do bystrego potoku i uton??.

Sok?? za? wzni?s? si? ponad pa?acem ksi???cym, wlecia? przez okno szerokie, siad? na r?ku swej ksi??niczki i jasnymi swymi oczami pogl?da? na ni? i zeskoczywszy na pod?og?, znowu ukaza? si? takim, jakim go ju? raz ksi??niczka widzia?a, ?licznym uczniem czarownika.

Odt?d ucze? czar?w zaniecha? (с тех пор ученик оставил колдовство; odt?d – с тех пор; czary – мн. чары, волшебство, колдовство; zaniecha? czego? – прекратить, оставить что-л.), z ksi??niczk? si? o?eni? (женился на княжне; o?eni? si? z kim? – жениться на ком-л.), do pa?acu sw? matk? sprowadzi? (во дворец привёз свою мать), siostry za bogatych kupc?w powydawa? (сёстры = сестёр за богатых купцов выдал), a po wszystkich szynkach ca?ego kraju zaleci? (а по всем кабакам всей страны предписал; szynk – шинок, кабак; zaleci? – рекомендовать, предписать), by jego ojcu bezp?atnie w?dk? dawano (чтобы его отцу бесплатно водку давали), za kt?r? sam z w?asnej kieszeni co rok wyp?aca? (за которую сам из собственного кармана ежегодно платил; co rok – ежегодно; wyp?aca? – выплачивать, платить).

A wkr?tce po ?mierci swego te?cia ?w poczciwy synek szewca i biedny ucze? czarownika udzielnym ksi?ciem zosta? i wraz z ?on? i dziatkami (а вскоре после смерти своего тестя тот славный сынок сапожника и бедный ученик колдуна стал удельным князем и вместе с женой и детками; poczciwy – добрый, добродушный), i ca?ym ludem poddanych by? tak szcz??liwy (и всем народом подданных был так счастлив), ?e tego ani pi?rem opisa? (что этого ни пером описать), ani pie?ni? wy?piewa? (ни песней пропеть; pie?? – песня), ani bajk? wybaja? (ни сказкой рассказать: «разболтать»; wybaja? – разболтать).

Odt?d ucze? czar?w zaniecha?, z ksi??niczk? si? o?eni?, do pa?acu sw? matk? sprowadzi?, siostry za bogatych kupc?w powydawa?, a po wszystkich szynkach ca?ego kraju zaleci?, by jego ojcu bezp?atnie w?dk? dawano, za kt?r? sam z w?asnej kieszeni co rok wyp?aca?.

A wkr?tce po ?mierci swego te?cia ?w poczciwy synek szewca i biedny ucze? czarownika udzielnym ksi?ciem zosta? i wraz z ?on? i dziatkami, i ca?ym ludem poddanych by? tak szcz??liwy, ?e tego ani pi?rem opisa?, ani pie?ni? wy?piewa?, ani bajk? wybaja?.

Lucjan Siemie?ski
(Люциан Семеньский)

12. Kr?lowa Ba?tyku 11
(Королева Балтийского моря)

W g??binie w?d Ba?tyku wznosi? si? za dawnych czas?w pa?ac kr?lowej Juraty (в глубине вод Балтийского моря возвышался в прежние времена дворец королевы Юраты; za dawnych czas?w – в прежние времена). ?ciany tego pa?acu by?y z czystego bursztynu (стены этого дворца были из чистого янтаря), progi ze z?ota (пороги – из золота; pr?g – порог), dach z ?uski rybiej (крыша – из рыбьей чешуи), a okna z diament?w (а окна – из бриллиантов). Razu jednego rozes?a?a kr?lowa wszystkich szczupak?w z listami do najznakomitszych bogi? Jury (однажды разослала королева всех щук с письмами к самым знатным богиням Юры12 = Моря; list – письмо; do – к; znakomity – уст. знаменитый. знатный), prosz?c do siebie na gody i wsp?ln? porad? (прося = приглашая их к себе на пиршество и совместный совет; prosi? – просить; gody – мн. пиршество; wsp?lny – общий, совместный). Nadszed? dzie? wyznaczony i zaproszone boginie przyby?y (пришёл назначенный день и приглашённые богини прибыли; zaprosi? – пригласить): wtenczas kr?lowa (тогда королева), otoczona przydwornym orszakiem (окружённая придворной свитой), ukaza?a si? w Sali (появилась в зале), uprzejmym uk?onem powita?a go?ci i zasiad?szy na bursztynowym tronie (любезным поклоном приветствовала гостей и, сев на янтарный трон; uprzejmy – вежливый, любезный; zasi??? na czym? – усесться, сесть на что-л.), tak m?wi? zacz??a (начала говорить так; zacz?? – начать):

W g??binie w?d Ba?tyku wznosi? si? za dawnych czas?w pa?ac kr?lowej Juraty. ?ciany tego pa?acu by?y z czystego bursztynu, progi ze z?ota, dach z ?uski rybiej, a okna z diament?w. Razu jednego rozes?a?a kr?lowa wszystkich szczupak?w z listami do najznakomitszych bogi? Jury, prosz?c do siebie na gody i wsp?ln? porad?. Nadszed? dzie? wyznaczony i zaproszone boginie przyby?y: wtenczas kr?lowa, otoczona przydwornym orszakiem, ukaza?a si? w sali, uprzejmym uk?onem powita?a go?ci i zasiad?szy na bursztynowym tronie, tak m?wi? zacz??a:

– Mi?e przyjaci??ki i towarzyszki moje (мои милые подруги; towarzyszka – товарищ /женщина/)! Wiecie dobrze (вы знаете хорошо), i? wszechw?adny m?j ojciec Praam?imas (что всесильный мой отец Праамжимас; wsechw?adny – всевластный, всемогущий; w?adza – власть), pan nieba, ziemi i morza (господин неба, земли и моря), mojej opiece i w?adzy poruczy? te wody i wszystkich mieszka?c?w w nich b?d?cych (моей опеке и власти поручил эти воды и всех жителей, в них находящихся; opieka – опека; poruczy? – уст. поручить); same by?y?cie ?wiadkami moich ?agodnych i szcz??liwych rz?d?w (вы сами были свидетелями моего мягкого и счастливого правления; ?wiadek – свидетель; rz?dy – мн. правление). ?aden najmniejszy robaczek (ни один самый маленький червячок), ?adna najdrobniejsza rybka nie mia?y przyczyny skar?y? si? i narzeka? (ни одна самая мелкая рыбка не имели причины жаловаться и сетовать), wszyscy ?yli w pokoju i zgodzie (все жили в мире и согласии; pok?j – мир; zgoda – согласие); nikt si? na ?ycie drugiego targn?? nie odwa?y? (никто посягнуть на жизнь другого не отважился).

– Mi?e przyjaci??ki i towarzyszki moje! Wiecie dobrze, i? wszechw?adny m?j ojciec Praam?imas, pan nieba, ziemi i morza, mojej opiece i w?adzy poruczy? te wody i wszystkich mieszka?c?w w nich b?d?cych; same by?y?cie ?wiadkami moich ?agodnych i szcz??liwych rz?d?w. ?aden najmniejszy robaczek, ?adna najdrobniejsza rybka nie mia?y przyczyny skar?y? si? i narzeka?, wszyscy ?yli w pokoju i zgodzie; nikt si? na ?ycie drugiego targn?? nie odwa?y?.

Teraz za? jeden nikczemny rybak, Castilis (а сейчас один ничтожный рыбак, Кастилис), znad brzeg?w moich posiad?o?ci (с краёв = с границ моих владений; znad – с; brzeg – край), tam gdzie rzeka ?wi?ta ho?d memu kr?lestwu p?aci (там, где Святая река платит = отдаёт почести моему королевству; p?aci? – платить; ho?d – почитание, оказание чести, воздание почестей), jeden nikczemny ?miertelnik o?miela si? naruszy? spok?jno?? niewinnych moich poddanych (один ничтожный смертный осмеливается нарушить спокойствие невинных моих подданных), ima? w sieci i na ?mier? skazywa? (хватать в сети и на смерть осуждать; ima? – уст. брать, хватать; sie? – сеть), gdy ja (когда я), sama (сама), do w?asnego sto?u ani jednej nie ?miem u?owi? rybki (к собственному столу не смею выловить ни одной рыбки; st?? – стол) – fl?derki nawet (даже камбалки; fl?dra – камбала), kt?re tak lubi? (которые я так люблю), po jednej po?owie zjadam (по одной половине съедаю; zje?? – съесть), a drug? do wody wpuszczam (а другую в воду впускаю = пускаю; do – в /внутрь/; wpuszcza? – впускать).

Teraz za? jeden nikczemny rybak, Castilis, znad brzeg?w moich posiad?o?ci, tam gdzie rzeka ?wi?ta ho?d memu kr?lestwu p?aci, jeden nikczemny ?miertelnik o?miela si? naruszy? spok?j-no?? niewinnych moich poddanych, ima? w sieci i na ?mier? skazywa?, gdy ja, sama, do w?asnego sto?u ani jednej nie ?miem u?owi? rybki – fl?derki nawet, kt?re tak lubi?, po jednej po?owie zjadam, a drug? do wody wpuszczam.

Takiej ?mia?o?ci nie mo?na pu?ci? bezkarnie (такой смелости = такую смелость нельзя оставить безнаказанной; pu?ci? bezkarnie – оставить безнаказанным, kara – наказание): oto gotowe czekaj? nas ?odzie (вот готовые ждут нас лодки; ??d? – лодка), p?y?my nad brzegi ?wi?tej (поплывём к берегам Святой /реки/; nad – к /при указании на направление к берегу, краю чего-л./), bo w?a?nie o tej porze zwyk? on zarzuca? sieci (потому что именно в это время он привык забрасывать сети; pora – время; o tej porze – в это время; zwykn?? – свыкнуться, привыкнуть). Naszymi pl?sy i ?piewy zwabimy go na dno morza (нашими плясками и пением заманим его на дно моря; pl?sy – уст. шутл. пляс, пляска; ?piew – пение; zwabi? – сманить, приманить; заманить), udusimy w u?ciskach i oczy ?wirem zasypiem (задушим в объятиях и глаза гравием засыпем; zasypiem = zasypiemy).

Rzek?a i natychmiast sto ?odzi bursztynowych po?eglowa?o dokona? okrutnej zemsty (сказала, и тотчас сто янтарных лодок поплыли совершить ужасную месть; rzec – сказать; dokona? czego? – совершить что-л.).

Takiej ?mia?o?ci nie mo?na pu?ci? bezkarnie: oto gotowe czekaj? nas ?odzie, p?y?my nad brzegi ?wi?tej, bo w?a?nie o tej porze zwyk? on zarzuca? sieci. Naszymi pl?sy i ?piewy zwabimy go na dno morza, udusimy w u?ciskach i oczy ?wirem zasypiem.

Rzek?a i natychmiast sto ?odzi bursztynowych po?eglowa?o dokona? okrutnej zemsty.

P?yn? (плывут), s?o?ce pogodnie ?wieci (солнце ярко светит); morze ciche (море тихое), a echo ju? roznosi po wybrze?u s?owa pie?ni (а эхо уже разносит по побережью слова песни): Bieda ci, rybaku m?ody (горе тебе, рыбак молодой)! Stan?wszy boginie blisko uj?cia rzeki postrzeg?y rybaka (остановившись вблизи устья реки, богини увидели рыбака; postzrec – уст. заметить; увидеть), jak siedz?c na brzegu, rozwija? sieci (как он, сидя на берегу, разворачивал сети). Zaj?ty prac? (занятый работой), nic nie zauwa?y? (он ничего не заметил), lecz gdy go urocze dosz?y ?piewy (но, когда до него донеслось чарующее пение; uroczy – очаровательный; прелестный, чарующий; doj?? kogo? – дойти, донестись до кого-л.), zwr?ci? wzrok na wod? i ujrza? sto ?odzi bursztynowych i sto przecudnych dziewic (обратил взор на воду и увидел сто янтарных лодок и сто прелестных дев; wzrok – зрение; взгляд, взор; przecudny – чудесный, чудный; прелестный; dziewica – поэт. дева), a wszystkim przewodniczy?a z koron? na g?owie (а всех возглавляла с короной на голове; przewodniczy? komu?, czemu? – возглавлять кого-л., что-л.), z bursztynowym ber?em w r?ku kr?lowa morza (с янтарным скипетром в руке королева моря). D?wi?k coraz milszy si? rozlega (звук всё более милый раздаётся; coraz – всё /в соч. со сравн. ст. прил. и местоим. означает постепенное усиление качества/); otaczaj? go morskie panny i swymi wdzi?ki do siebie wabi? poczn? (окружают его морские барышни и своими прелестями манить начинают: «начнут»; wd?i?ki – мн. женская красота, прелести; swymi = swoimi; poczn?? = pocz?? – книжн. начать):

P?yn?, s?o?ce pogodnie ?wieci; morze ciche, a echo ju? roznosi po wybrze?u s?owa pie?ni: Bieda ci, rybaku m?ody! Stan?wszy boginie blisko uj?cia rzeki postrzeg?y rybaka, jak siedz?c na brzegu, rozwija? sieci. Zaj?ty prac?, nic nie zauwa?y?, lecz gdy go urocze dosz?y ?piewy, zwr?ci? wzrok na wod? i ujrza? sto ?odzi bursztynowych i sto przecudnych dziewic, a wszystkim przewodniczy?a z koron? na g?owie, z bursztynowym ber?em w r?ku kr?lowa morza. D?wi?k coraz milszy si? rozlega; otaczaj? go morskie panny i swymi wdzi?ki do siebie wabi? poczn?:

O, rybaku pi?kny, m?ody (о, рыбак красивый, молодой),

Porzu? prac? (брось работу), chod? do lodzi (иди в лодку):

U nas wieczne tany, gody (у нас вечный пляс, пиршество; tany – мн. пляс; gody – мн. пиршество),

Nasz ?piew trosk? tw? os?odzi (наше пение твои хлопоты скрасит; troska – забота, хлопоты; os?odzi? – перен. усладить, скрасить).

My obdarzym boskim stanem (мы одарим божественным состоянием; boski – божий; божественный),

Skoro z nami mieszka? b?dziesz (если с нами жить ты будешь):

?r?d nas b?dziesz morza panem (среди нас будешь господином моря; ?r?d = w?r?d),

I naszym kochankiem b?dziesz (и нашим любовником будешь; kochanek – любовник).

O, rybaku pi?kny, miody,
Porzu? prac?, chod? do lodzi:
U nas wieczne tany, gody,
Nasz ?piew trosk? tw? os?odzi.
My obdarzym boskim stanem,
Skoro z nami mieszka? b?dziesz:
?r?d nas b?dziesz morza panem,
I naszym kochankiem b?dziesz.

S?yszy to rybak i uj?ty zdradliw? pon?t? ju? chce si? rzuci? w obj?cia bogini (слышит рыбак это и, покорённый коварной приманкой, уже хочет броситься в объятия богинь; uj?? – расположить в свою пользу, покорить), gdy kr?lowa skinieniem ber?a ka?e si? uciszy? towarzyszkom i tak do zadumanego rzecze (когда королева

знаком = мановением скипетра приказывает утихнуть подругам и так задумчивому /рыбаку/ молвит; skinienie – кивок; жест, знак; skinieniem r?ki – мановением руки; rzec – молвить):

– St?j (стой; sta? – стоять), niebaczny (неосторожный)! Zbrodnia twa wielka i godna kary (преступление твоё большое и достойно наказания), jednak ci przebacz? pod jednym warunkiem (однако я тебя прощу при одном условии; przebaczy? komu? – простить кого-л.; warunek – условие; pod warunkiem – при условии). Spodoba?a mi si? twoja uroda (понравилась мне твоя красота); kochaj mnie (люби меня), a b?dziesz szcz??liwy = и будешь счастлив). Lecz je?liby? wzgardzi? mi?o?ci? Juraty (но, если бы ты отверг любовь Юраты; wzgardzi? kim?, czym? – пренебречь кем-л., чем-л.; отвергнуть кого-л., что-л.), wtedy za?piewam ci tak? piosenk? (тогда я спою тебе такую песню), i? wnet b?dziesz w mej mocy (что ты сразу будешь в моей власти: «в моей силе»; moc – сила), a za dotkni?ciem mego ber?a zginiesz na wieki (а по мановению моего скипетра погибнешь навеки; dotkni?cie – прикосновение; dotkn?? kogo-czego – дотронуться; zgin?? – погибнуть).

S?yszy to rybak i uj?ty zdradliw? pon?t? ju? chce si? rzuci? w obj?cia bogini, gdy kr?lowa skinieniem ber?a ka?e si? uciszy? towarzyszkom i tak do zadumanego rzecze:

– St?j, niebaczny! Zbrodnia twa wielka i godna kary, jednak ci przebacz? pod jednym warunkiem. Spodoba?a mi si? twoja uroda; kochaj mnie, a b?dziesz szcz??liwy. Lecz je?liby? wzgardzi? mi?o?ci? Juraty, wtedy za?piewam ci tak? piosenk?, i? wnet b?dziesz w mej mocy, a za dotkni?ciem mego ber?a zginiesz na wieki.

M?odzieniec wyzna? i zaprzysi?g? jej wieczn? mi?o?? (юноша признался и дал ей клятву в вечной любви; m?odzieniec – молодой человек, юноша; wyzna? co? – признаться в чём-л.; zaprzysi?c – присягнуть, принять присягу, дать клятву).

Kr?lowa na to (королева на это):

– Teraz ju? jeste? moim (теперь ты мой); nie zbli?aj si? do nas (не приближайся к нам), bo zgin??by? (потому что иначе ты бы погиб). Za to co wiecz?r b?d? przyp?ywa? do ciebie i na tej g?rze (за это каждый вечер буду приплывать к тебе и на этой горе, co wiecz?r – ежевечерне, каждый вечер; g?ra – гора), kt?ra odt?d od twego imienia zwa? si? b?dzie Castity (которая впредь от твоего имени будет называться /горой/ Каститы; odt?d – с этого момента, впредь; imi? – имя; zwa? si? – зваться, называться), zawsze zobacz? si? z tob? (всегда увижусь с тобой).

Po czym znikn??a kr?lowa z ca?ym orszakiem (после этого королева исчезла со всей свитой).

M?odzieniec wyzna? i zaprzysi?g? jej wieczn? mi?o??.

Kr?lowa na to:

– Teraz ju? jeste? moim; nie zbli?aj si? do nas, bo zgin??by?. Za to co wiecz?r b?d? przyp?ywa? do ciebie i na tej g?rze, kt?ra odt?d od twego imienia zwa? si? b?dzie Castity, zawsze zobacz? si? z tob?.

Po czym znikn??a kr?lowa z ca?ym orszakiem.

Rok ju? min?? (год уже прошёл), jak co wieczora kr?lowa Jurata przyje?d?a?a na brzeg i na g?rze widywa?a si? z kochankiem (как каждый вечер королева Юрата приезжала на берег и на горе виделась с любовником; co wieczora = co wiecz?r); lecz Perkun13 (но Перкун), dowiedziawszy si? o tej schadzce (узнав об этом свидании; schadzka – свидание), rozgniewa? si? mocno (рассердился сильно), ?e bogini powa?y?a si? ukocha? ?miertelnika (что богиня осмелилась полюбить смертного). A gdy jednego roku wr?ci?a kr?lowa do swego pa?acu (а когда одного года = в один год вернулась королева в свой дворец), spu?ci? z nieba piorun (ниспослал с неба молнию), kt?ry rozproszywszy morskie ba?wany (которая, разогнав морские волны; rozproszy? – рассеять, разогнать), uderzy? w mieszkanie kr?lowej (ударила в жилище королевы; mieszkanie – квартира, жилище), sam? zabi? i bursztynowy pa?ac na drobne roztrzaska? cz?stki (саму /её/ убила и янтарный дворец разбила на мелкие частицы = вдребезги).

Rok ju? min??, jak co wieczora kr?lowa Jurata przyje?d?a?a na brzeg i na g?rze widywa?a si? z kochankiem; lecz Perkun, dowiedziawszy si? o tej schadzce, rozgniewa? si? mocno, ?e bogini powa?y?a si? ukocha? ?miertelnika. A gdy jednego roku wr?ci?a kr?lowa do swego pa?acu, spu?ci? z nieba piorun, kt?ry rozproszywszy morskie ba?wany, uderzy? w mieszkanie kr?lowej, sam? zabi? i bursztynowy pa?ac na drobne roztrzaska? cz?stki.

Rybaka za? Praam?imas przyku? na dnie morza do ska?y i po?o?y? przed nim trupa jego kochanki (а рыбака Праамжимас приковал на дне моря к скале и положил перед ним трупа = труп его любовницы), na kt?rego wiecznie patrz?c (вечно смотря на который: «на который вечно смотря»), przymuszony jest op?akiwa? swoje nieszcz??cie (он принуждён оплакивать своё несчастье). Dlatego to teraz (вот поэтому теперь), gdy wicher morski zburzy fale (когда морской вихрь поднимет волны; zburzy? – разрушить; взвихрить, всклокочить), s?ycha? j?k z daleka (слышно стон издалека) – to j?k biednego rybaka (это стон бедного рыбака); a woda wyrzuca kawa?ki bursztynu (а вода выбрасывает кусочки янтаря; kawa?ek – кусок; кусочек) – to s? szcz?tki pa?acu kr?lowej Ba?tyku (это обломки дворца королевы Балтийского моря; szcz?tek – обломок).

Rybaka za? Praam?imas przyku? na dnie morza do ska?y i po?o?y? przed nim trupa jego kochanki, na kt?rego wiecznie patrz?c, przymuszony jest op?akiwa? swoje nieszcz??cie. Dlatego to teraz, gdy wicher morski zburzy fale, s?ycha? j?k z daleka – to j?k biednego rybaka; a woda wyrzuca kawa?ki bursztynu – to s? szcz?tki pa?acu kr?lowej Ba?tyku.

J?zef Ignacy Kraszewski
(Юзеф Игнацы Крашевский)

13. Z ch?opa kr?l
(Из крестьянина – король)

Na imi? mu by?o Gawe? (звали его Гавел: «на имя ему было Гавел»; mie? na imi? – носить имя; jak masz na imi?? – как тебя зовут?), by? najm?odszym z braci (был самым младшим из братьев; brat – брат) – wszyscy oni uchodzili za rozumnych (все они считались умными; uchodzi? za kogo? – считаться кем-л.), jego g?uptaskiem nazywano (его /же/ дурачком называли; g?uptas – дурачок); nie dlatego (не потому), ?eby rozumu nie mia? (что ума у него не было: «чтобы ума не имел»; rozum – ум; разум), ale ?e serce w nim by?o tak mi?kkie (а /потому/, что сердце в нём = у него было такое мягкое = доброе): ?e o sobie nie pami?taj?c nigdy (что о себе не помня никогда), nad drugim si? lituje (другого жалеет; litowa? si? nad kim?, czym? – жалеть кого-л., что-л.), zawsze w ko?cu pokutowa? za to musia? (всегда в конце концов за это расплачиваться вынужден был = ему за это расплачиваться приходилось; koniec – конец; w ko?cu – в конце концов;musie? – быть должным, вынужденным).

Bywa?o (бывало), siedz? u jednej miski (сидят у одной миски), bracia go zawsze odjedz? (братья его всегда объедят), a w ko?cu jeszcze ?y?kami po g?owie bij? (а в конце = потом ещё ложками по голове бьют), z czego on si? ?mieje (над чем он смеётся; ?mia? si? z kogo?, czego? – смеяться над кем-л., чем-л.)…

Na imi? mu by?o Gawe?, by? najm?odszym z braci – wszyscy oni uchodzili za rozumnych, jego g?uptaskiem nazywano; nie dlatego, ?eby rozumu nie mia?, ale ?e serce w nim by?o tak mi?kkie: ?e o sobie nie pami?taj?c nigdy, nad drugim si? lituje, zawsze w ko?cu pokutowa? za to musia?.

Bywa?o, siedz? u jednej miski, bracia go zawsze odjedz?, a w ko?cu jeszcze ?y?kami po g?owie bij?, z czego on si? ?mieje…

Najgorsz? koszulin? zawsze mia? (самая плохая рубаха всегда у него была; koszula – рубашка), podarte ?apcie (порванные лапти; ?ape? – лапоть), ale si? tym nie gryz? i cho? czasem przymarz? a wyg?odzi? si? (но он этим не терзался, и, хотя иногда мёрз и голодал: «примёрз и изголодался»; cho? – хотя;przymarzn?? – примёрзнуть; wyg?odzi? si? – изголодаться), ale widzia? (но видел), ?e drudzy mieli do syta (что другие были сыты: «имели досыта»), a dobrze im by?o (и хорошо им было) – on radowa? si? tak?e (он радовался тоже; tak?e – тоже). Starsi od niego zawsze (старшие от него = у него всегда), co chcieli (что хотели), wydurzyli (выманивали; wydurzy? = wy?udzi? – выманить), a potem wy?miewali si? z niego (а потом насмехались над ним; wy?miewa? si? z kogo?, czego? – насмехаться над кем-л., чем-л.). Ojciec i matka gry?li si? tym (отец и мать терзались этим), bo przewidywali (потому что предвидели), ?e na ?wiecie ?le mu b?dzie i nigdy nie dojdzie do niczego (что на свете плохо ему будет и никогда он не добьётся ничего; doj?? do czego? – добиться чего-л.). Zostawiano go czasem w chacie bez dozoru (оставляли его иногда в доме без присмотра; chata – хата, изба, крестьянский дом), nie obesz?o si? bez szkody (не обошлось = не обходилось /тогда/ без ущерба; obej?? si? – обойтись;szkoda – вред, ущерб). Przyszed? ubogi (пришёл бедный = бедняк), a prosi? (и просил), Gawe? mu odda? (Гавел ему отдал), co gdzie znalaz? (что где нашёл), bodaj koszulin? z grzbietu (хоть бы рубаху с /собственной/ спины; grzbiet – спина; хребет), a zwierz?ta karmi? (а животные = животных кормил; zwierz? – животное), od g?by sobie odejmuj?c (ото рта себе отнимая = от себя отрывая; g?ba – рот, odejmowa? od g?by – отрывать от себя), a ka?demu na s?owo wierzy? (а каждому на слово верил) i oszukiwa? go, kto chcia? (и обманывал его, кто хотел).

Najgorsz? koszulin? zawsze mia?, podarte ?apcie, ale si? tym nie gryz? i cho? czasem przymarz? a wyg?odzi? si?, ale widzia?, ?e drudzy mieli do syta, a dobrze im by?o – on radowa? si? tak?e. Starsi od niego zawsze, co chcieli, wydurzyli, a potem wy?miewali si? z niego. Ojciec i matka gry?li si? tym, bo przewidywali, ?e na ?wiecie ?le mu b?dzie i nigdy nie dojdzie do niczego. Zostawiano go czasem w chacie bez dozoru, nie obesz?o si? bez szkody. Przyszed? ubogi, a prosi?, Gawe? mu odda?, co gdzie znalaz?, bodaj koszulin? z grzbietu, a zwierz?ta karmi?, od g?by sobie odejmuj?c, a ka?demu na s?owo wierzy? i oszukiwa? go, kto chcia?.

Ojciec go kilka razy obi? za t? g?upot? (отец его несколько раз поколотил за эту глупость), aby przecie? o sobie pami?ta? (чтобы всё-таки о себе /самом/ помнил), ale rozumu mu nie nabi? (но ума ему не набил = но уму-разуму его не научил; nabi? rozumu komu? – научить уму-разуму кого-л.). Gawe?ek, jakim by?, pozosta? (Гавел, каким был, остался). Mia? ju? tak? natur? (такова уж была его натура).

Ojciec go kilka razy obi? za t? g?upot?, aby przecie? o sobie pami?ta?, ale rozumu mu nie nabi?. Gawe?ek, jakim by?, pozosta?. Mia? ju? tak? natur?.

Raz (однажды; raz – раз, однажды), gdy nikogo w chacie nie by?o (когда никого в доме не было), a Gawe? na przyzbie siedzia? (а Гавел на завалинке сидел), zjawi? si? przed wrotami ubogi (появился у ворот нищий; przed – перед; у; ubogi – бедный, убогий; нищий), ale tak strasznie go?y (но так = такой ужасно голый), bosy, odarty, g?odny (босой, оборванный, голодный), biedny, zap?akany, os?ab?y (бедный, заплаканный, ослабленный), ?e ch?opcu okrutnie go si? ?al zrobi?o (что парню ужасно жаль его сделалось; okrutnie – жестоко; ужасно, страсть как; okrutny – жестокий). A jak mu jeszcze zacz?? opowiada? o nieszcz??ciu swoim (а как /только/ он ему ещё начал рассказывать о несчастье своём), Gawe? o wszystkim zapomnia? (Гавел обо всём запомнил). Wzi?? go do chaty i co by?o w niej najlepszego ojcowsk? koszul? (взял = забрал его до дома = в дом, и что было в нём самого лучшего: отцовскую рубашку), sukman? (сермягу), chodaki (постолы; chodaki – деревянные башмаки; постолы), czapk? (шапку) – odda? wszystko (отдал всё). Obiad, kt?ry sta? na przypiecku przygotowany (обед, который стоял на полатях приготовленный), odgrza? i nim go nakarmi? (разогрел и его им накормил). Na ostatek (напоследок; ostatniпоследний; na ostatek – в конце, напоследок), wiedz?c, gdzie jest ojcowski w?ze?ek (зная, где отцовский узелок), groszy (деньги; grosz – грош; деньги), co by?o w domu (что было = были в доме), odda? ubogiemu wszystkie krom dw?ch trzygrosz?wek (отдал нищему все, кроме двух трёхгрошовых /монет/; krom – уст. кроме).

Raz, gdy nikogo w chacie nie by?o, a Gawe? na przyzbie siedzia?, zjawi? si? przed wrotami ubogi, ale tak strasznie go?y, bosy, odarty, g?odny, biedny, zap?akany, os?ab?y, ?e ch?opcu okrutnie go si? ?al zrobi?o. A jak mu jeszcze zacz?? opowiada? o nieszcz??ciu swoim, Gawe? o wszystkim zapomnia?. Wzi?? go do chaty i co by?o w niej najlepszego ojcowsk? koszul?, sukman?, chodaki, czapk? – odda? wszystko. Obiad, kt?ry sta? na przypiecku przygotowany, odgrza? i nim go nakarmi?. Na ostatek, wiedz?c, gdzie jest ojcowski w?ze?ek, groszy, co by?o w domu, odda? ubogiemu wszystkie krom dw?ch trzygrosz?wek.

Napojony, nakarmiony, odziany (напоенный, накормленный, одетый; napoi? – напоить; nakarmi? – накормить; odzia? – одеть, нарядить), ubogi odszed? b?ogos?awi?c ch?opca (нищий ушёл, благословляя парня), ale i ?miej?c si? z niego po trosze (но /также/ и смеясь над ним немножко: «понемногу»; po trosze – понемногу)…

Wkr?tce potem matka z ojcem nadeszli (вскоре потом = вскоре после этого мать с отцом пришли), a Gawe? im z wielk? rado?ci? wyspowiada? si? z tego (а Гавел им с большой радостью исповедался в том; wyspowiada? si? z czego? – исповедоваться в чём-л.), co zrobi? (что сделал). Ojciec wpad? w okrutny gniew (отец впал в лютый гнев; okrutny – жестокий, лютый), tak ?e go nawet matka pohamowa? nie mog?a (так, что его даже мать сдержать не могла), pocz?? syna kijem ok?ada? okrutnie (начал его палкой бить жестоко), gro??c, ?e go zasiecze (грозя, что его засечёт; grozi? – грозить; угрожать), je?eli si? kiedy w chacie poka?e (если /ещё/ когда = когда-нибудь в доме покажется).

Napojony, nakarmiony, odziany, ubogi odszed? b?ogos?awi?c ch?opca, ale i ?miej?c si? z niego po trosze…

Wkr?tce potem matka z ojcem nadeszli, a Gawe? im z wielk? rado?ci? wyspowiada? si? z tego, co zrobi?. Ojciec wpad? w okrutny gniew, tak ?e go nawet matka pohamowa? nie mog?a, pocz?? syna kijem ok?ada? okrutnie, gro??c, ?e go zasiecze, je?eli si? kiedy w chacie poka?e.

– Id? (иди = уходи), trutniu (тунеядец; trute? – трутень; тунеядец)! – wo?a? (кричал он). – Id?, gdzie ci? oczy ponios? (иди куда тебя глаза понесут = куда глаза твои будут глядеть; p?j?? gdzie oczy ponios? – пойти куда глаза глядят), gi? marnie i niech ci? nie znam (пропадай ни за грош и чтоб глаза мои тебя больше не видели: «пусть я тебя не знаю»; zgin?? marnie – пропасть ни за грош; niech – пусть).

Gdy Gawe? mia? ju? precz i?? (когда Гавел должен был уже прочь идти; mie? – в сочетании с неопр. формой глагола означат долженствование), matka si? nad nim ulitowa?a i przez okno rzuci?a mu dwie pozosta?e trzygrosz?wki (мать над ним сжалилась и через окно бросила ему две оставшиеся трёхгрошовые монеты).

– Id?, trutniu! – wo?a?. – Id?. gdzie ci? oczy ponios?, gi? marnie i niech ci? nie znam.

Gdy Gawe? mia? ju? precz i??, matka si? nad nim ulitowa?a i przez okno rzuci?a mu dwie pozosta?e trzygrosz?wki.

Wzi?? je biedak zasmucony i (взял их бедняга опечаленный) – co by?o robi? (что было делать) – ojciec, cho? mu do n?g pada? (отец, хотя ему к ногам падал), s?ucha? nic nie chcia? (слушать ничего не хотел), musia? precz i?? (пришлось прочь идти). My?la? sobie (думал себе): jak si? ojciec przegniewa (как пройдёт у отца гнев: «как отец просердится»; gniewa? si? – сердиться), powr?c? – i przebaczy (вернусь – и простит). Ojciec za? m?wi? (отец же говорил):

– Niech sam nauczy si? dba? o siebie (пусть научится сам заботиться о себе; dba? o kogo?, co? – заботиться о ком-л., чём-л.), inaczej nas zubo?y i nic z niego nie b?dzie (иначе нас разорит и ничего из него не будет; ubogi – бедный, убогий).

Wzi?? je biedak zasmucony i – co by?o robi? – ojciec, cho? mu do n?g pada?, s?ucha? nic nie chcia?, musia? precz i??. My?la? sobie: jak si? ojciec przegniewa, powr?c? – i przebaczy. Ojciec za? m?wi?:

– Niech sam nauczy si? dba? o siebie, inaczej nas zubo?y i nic z niego nie b?dzie.

Wyszed? tedy Gawe? na go?ciniec (вышел тогда Гавел на дорогу; go?ciniec– большак, главная дорога), popatrzy? – dok?d tu ma i?? (посмотрел – куда тут ему следует идти)?.. Westchn?? do Boga i pu?ci? si? (вздохнул к Богу = вздохнул печально и пустился /по дороге/), gdzie oczy ponios? (куда глаза глядят).

Jeszcze si? by? niedaleko od wsi odsadzi? (ещё недалеко отошёл от села; by? – реликт давнопрошедшего времени; odsadzi? si?удалиться откуда-л. на значительное расстояние), gdy spotka? jednego ze swych braci (когда встретил одного из своих братьев).

Wyszed? tedy Gawe? na go?ciniec, popatrzy? – dok?d tu ma i???.. Westchn?? do Boga i pu?ci? si?, gdzie oczy ponios?.

Jeszcze si? by? niedaleko od wsi ods?dzi?, gdy spotka? jednego ze swych braci.

– A dok?d to (а куда это /ты/)?

– W ?wiat id? (в свет иду), ojczysko si? pogniewa?o (отец рассердился; ojciec – отец), nabi? mnie i kaza? precz i?? (побил меня и велел прочь уходить), a na oczy mu si? nie pokazywa? (а на глаза ему не показываться).

Starszy brat roze?mia? si? i rzek? (старший брат рассмеялся и сказал):

– Dobrze ci tak (так тебе и надо: «хорошо тебе так»), bo? g?upi (потому что ты глупый; bo – потому что; jeste? – ты есть). Jak rozumu nabierzesz (как ума наберёшься), w?wczas powr?cisz (тогда возвратишься).

Odwr?ci? si? od niego ?miej?c i poszed? (отвернулся от него смеясь и пошёл; ?mia? si? – смеяться).

– A dok?d to?

– W ?wiat id?, ojczysko si? pogniewa?o, nabi? mnie i kaza? precz i??, a na oczy mu si? nie pokazywa?.

Starszy brat roze?mia? si? i rzek?:

– Dobrze ci tak, bo? g?upi. Jak rozumu nabierzesz, w?wczas powr?cisz.

Odwr?ci? si? od niego ?miej?c i poszed?.

Troch? dalej pod grusz? (немного дальше под грушей), patrzy, siedzi brat drugi i pyta go (смотрит, сидит второй брат и спрашивает его):

– Dok?d to (куда ты)?

– Ano w ?wiat (да в свет), bo mnie ojciec wygna? precz (потому что меня отец выгнал прочь).

Drugi brat ?mia? si? te? pocz?? i powiada (второй брат смеяться тоже начал и говорит):

– Szcz??liwej drogi (счастливого пути; droga – дорога, путь), g?upi Gawe?ku (глупый Гавел)! B?dzie nas mniej (будет нас меньше), to si? lepiej najemy (то лучше наедимся).

Troch? dalej pod grusz?, patrzy, siedzi brat drugi i pyta go:

– Dok?d to?

– Ano w ?wiat, bo mnie ojciec wygna? precz.

Drugi brat ?mia? si? te? pocz?? i powiada:

– Szcz??liwej drogi, g?upi Gawe?ku! B?dzie nas mniej, to si? lepiej najemy.

Szed? wi?c Gawe? (шёл, стало быть Гавел = так что шёл Гавел; wi?c – итак, следовательно, таким образом), szed?, a? trzeci brat p?dzi wo?y z paszy (пока не /увидел, что/ третий брат погоняет волов с пастбища; a? – пока не).

– A ty dok?d (а ты куда)?

– Z chaty mnie wygnali (из дома меня выгнали)… bywaj zdr?w (будь здоров), w?drowa? musz? (я странствовать должен), a na drog? nie mam (а на дорогу у меня нет /ничего/), ino dwa trzygroszaki (только две трёхгрошовые монеты; ino – диал. только).

Trzeci brat ruszy? ramionami (третий брат пожал плечами).

– Ja bym ci i z?amanego szel?ga nie da? (я бы тебе и ломаного гроша не дал; szel?g – ист. шелёнг /мелкая монета/; nie wart z?amanego szel?ga – ломаного гроша не стоит) – odezwa? si? (произнёс он) – takiemu g?upcowi jak ty dawa? (такому дураку, как ты, давать; g?upiec – глупец, дурак), to w dziurawy worek tka? (это в дырявый мешок ткать = в бездонную бочку пихать; dziurawy – дырявый; dziura – дыра; worek – мешок, dziurawy worek – бездонная бочка, tka? – ткать; пихать). Bywaj zdr?w (будь здоров)!

Szed? wi?c Gawe?, szed?, a? trzeci brat p?dzi wo?y z paszy.

– A ty dok?d?

– Z chaty mnie wygnali… bywaj zdr?w, w?drowa? musz?, a na drog? nie mam, ino dwa trzygroszaki.

Trzeci brat ruszy? ramionami.

– Ja bym ci i z?amanego szel?ga nie da? – odezwa? si? – takiemu g?upcowi jak ty dawa?, to w dziurawy worek tka?. Bywaj zdr?w!

Po?egnawszy si? w ten spos?b z rodzin? (попрощавшись с семьёй в этот способ = таким образом с семьёй; spos?b – способ; образ), nie mia? ju? Gawe? co robi? we wsi i okolicy (не имел уже Гавел что делать в селе и в округе; wie? – село;okolica – окрестность, округа), i przy?pieszywszy kroku pu?ci? si? nieznajom? drog? (и, ускорив шаг: «шага», он пустился незнакомой дорогой = по незнакомой дороге). G?odno mu by?o (голодно ему было), smutno bardzo po swoich (печально очень по своих = тосковал очень по своим; smutny – печальный, грустный; тоскливый), ale jednak Panu Bogu ufa? (но всё-таки Господу Богу доверял). „Kogo B?g stworzy?, tego nie umorzy? (кого Бог создал, того не уморил /голодом/)” – m?wi? sobie (говорил себе). Kraj dooko?a sta? jaki? pusty bardzo (край вокруг стоял = был какой-то пустой очень; ko?o – круг). Szed? tedy (и потому он шёл; tedy – книжн. и потому), nikogo nie spotykaj?c d?ugo (никого не встречая долго), a? idzie cz?ek naprzeciw (/вдруг видит/ идёт человек навстречу; cz?ek – книжн. человек), a na plecach worek niesie (а на спине мешок несёт; plecy – мн. спина), w worku si? co? szamocze ?ywego (в мешке что-то мечется живого = живое).

Po?egnawszy si? w ten spos?b z rodzin?, nie mia? ju? Gawe? co robi? we wsi i okolicy, i przy?pieszywszy kroku pu?ci? si? nieznajom? drog?. G?odno mu by?o, smutno bardzo po swoich, ale jednak Panu Bogu ufa?. „Kogo B?g stworzy?, tego nie umorzy?” – m?wi? sobie. Kraj dooko?a sta? jaki? pusty bardzo. Szed? tedy, nikogo nie spotykaj?c d?ugo, a? idzie cz?ek naprzeciw, a na plecach worek niesie, w worku si? co? szamocze ?ywego.

– Bo?e, pomagaj (Боже, помогай = Бог в помощь) – odezwa? si? Gawe? (заговорил Гавел) – co to niesiecie (что это вы несёте), poczciwy cz?ecze (добрый человек; cz?ek)?

Ten stan?? (тот остановился).

– Co ty mnie poczciwym nazywasz (что ты меня добрым называешь) – ofukn?? si? (одёрнул: «одёрнулся») – poczciwy to znaczy g?upi (добрый это значит глупый), ja nim nie jestem (я не такой). Nios? kota czarnego (несу чёрного кота), aby go utopi? (чтобы его утопить). Kot by? szkodnik (кот был вредитель), zamiast myszy ?apa? (вместо того, чтобы мышей ловить; zamiast czego? – вместо того, чтобы), mleko wypija? i do misek zagl?da? (молоко выпивал и в миски заглядывал). Uczepi? mu kamie? do szyi i niech idzie na dno (прицеплю ему камень к шее – и пусть идёт на дно).

– Bo?e, pomagaj – odezwa? si? Gawe? – co to niesiecie, poczciwy cz?ecze?

Ten stan??.

– Co ty mnie poczciwym nazywasz – ofukn?? si? – poczciwy to znaczy g?upi, ja nim nie jestem. Nios? kota czarnego, aby go utopi?. Kot by? szkodnik, zamiast myszy ?apa?, mleko wypija? i do misek zagl?da?. Uczepi? mu kamie? do szyi i niech idzie na dno.

To m?wi?c pokaza? g?ow? kota Gaw?owi (говоря это, показал голову кота Гавлу), a by?o to stworzenie takie ?liczne (а было это создание такое прелестное), l?ni?co czarne (блестяще чёрное), z du?ymi oczyma (с большими глазами), z pyszczkiem r??owym (с мордочкой розовой), ?e si? Gaw?owi niezmiernie ?al go zrobi?o (что Гавлу безмерно жаль его сделалось).

– Takiemu m?odemu (такому молодому), ?licznemu kotu gin?? (красивому коту гибнуть)!.. Daj mi go (дай мне его)! – rzek? do ch?opa (сказал он мужику; rzec do kogo? – сказать кому-л.;ch?op – крестьянин; мужик). – Co masz topi? (что ты его должен топить = зачем тебе его топить), ja go wezm? (я его возьму)…

To m?wi?c pokaza? g?ow? kota Gaw?owi, a by?o to stworzenie takie ?liczne, l?ni?co czarne, z du?ymi oczyma, z pyszczkiem r??owym, ?e si? Gaw?owi niezmiernie ?al go zrobi?o.

– Takiemu m?odemu, ?licznemu kotu gin??!.. Daj mi go! – rzek? do ch?opa. – Co masz topi?, ja go wezm?…

– Darmo (даром)? – za?mia? si? ch?op (засмеялся крестьянин). – O, nie (о нет)! Tego obyczaju u mnie nie ma (такой привычки у меня нет: «не имеется»; obyczaj – обыкновение, привычка). Wol? utopi? (предпочитаю утопить = лучше утоплю), jak da? darmo (как = чем дать бесплатно). Nabra?em z?ego na?ogu (я приобрёл дурную привычку; nabra? czego? – приобрести что-л., z?y – плохой; дурной; nal?g – дурная привычка).

– Zap?aci? nie mam czym (заплатить мне нечем) – odpar? Gawe? (ответил Гавел) – ca?ego maj?tku mam dwa trzygroszaki (всего богатства у меня две трёхгрошовые монеты; maj?tek – имущество, богатство), ale je?eli jednym si? zaspokoisz (а если одной удовлетворишься)? Co robi? (что делать). By?em kotu ?ycie ocali? (только бы коту жизнь спасти: «спас»; byle – лишь бы, только бы).

– Darmo? – za?mia? si? ch?op. – O, nie! Tego obyczaju u mnie nie ma. Wol? utopi?, jak da? darmo. Nabra?em z?ego na?ogu.

– Zap?aci? nie mam czym – odpar? Gawe? – ca?ego maj?tku mam dwa trzygroszaki, ale je?eli jednym si? zaspokoisz? Co robi?. By?em kotu ?ycie ocali?.

Ch?op poduma? (мужик подумал), ruszy? ramionami (пожал плечами; rami? – плечо), wzi?? trzygroszniak i kota mu odda? (взял монету и кота ему отдал).

Gawe?ek szed? dalej (Гавел шёл дальше), wes?? (весел), ?e bo?emu stworzeniu ?ycie ocali? (/оттого/ что Божьему созданию жизнь спас), a kot te? zdawa? si? rozumie? wy?wiadczone dobrodziejstwo (а кот тоже, казалось, понимал оказанное /ему/ благодеяние: «казался понимать…»; wy?wiadczy? – оказать: wy?wiadczy? grzeczno?? – сделать одолжение, wy?wiadczy? ?ask? – оказать милость), bo si? do nowego pana tuli? i pomrukiwa? (потому что к новому хозяину прижимался и мурлыкал). Mia? ch?opiec w kieszeni chleba kawa?ek (был у парня в кармане кусочек хлеба), wi?c cho? sam je?? chcia? (поэтому, хоть сам есть хотел), pomy?la? (подумал), ?e on sobie ?atwiej strawy dostanie (что он себе легче еды = еду достанет; strawa – пища, еда, снедь). Prze?ama? chleb na p?? (переломил = разломал хлеб пополам). pokruszy? go i nakarmi? kota (раскрошил его и накормил кота), kt?ry zjad?szy z apetytem na r?ku u niego usn?? (который, съев /его/ с аппетитом, на руках у него уснул).

Ch?op poduma?, ruszy? ramionami, wzi?? trzygroszniak i kota mu odda?.

Gawe?ek szed? dalej, wes??, ?e bo?emu stworzeniu ?ycie ocali?, a kot te? zdawa? si? rozumie? wy?wiadczone dobrodziejstwo, bo si? do nowego pana tuli? i pomrukiwa?. Mia? ch?opiec w kieszeni chleba kawa?ek, wi?c cho? sam je?? chcia?, pomy?la?, ?e on sobie ?atwiej strawy dostanie. Prze?ama? chleb na p??. pokruszy? go i nakarmi? kota, kt?ry zjad?szy z apetytem na r?ku u niego usn??.

Odszed? mo?e staj kilkoro (отошёл, может быть, несколько стай; staje – старопольская мера длины, равная приблизительно 134 м; kilkoro – несколько /от 3 до 9/), patrzy, znowu cz?ek idzie (смотрит, снова человек идёт) – i worek niesie (и мешок несёт), a w worku si? co? szamocze (а в мешке что-то мечется; szamota? – тормошить, дёргать)…

– Pomagaj B?g (Бог в помощь), cz?ecze (/добрый/ человек) – rzek? staj?c Gawe? (сказал, останавливаясь, Гавел) – a co to za towar niesiecie (а что это вы за товар несёте)?

– Towar (товар)? – odpar? cz?owiek (ответил человек). – Nie towar to ?aden (никакой это не товар), nie prosi? t?uste ani g?? (не поросёнок жирный и не гусь: «ни поросёнок жирный, ни гусь»), ale z?e i niepoczciwe psisko (а плохая и непорядочная псина). Drobiu mi ju? zdusi? kilkoro (птицы = кур мне уже задушил несколько; dr?b – домашняя птица), a szczeka (а лает), a po nocach wyje (а по ночах = по ночам воет)… przywi??? mu do szyi kamie? (привяжу ему к шее камень), niech idzie na dno (пусть идёт на дно).

Odszed? mo?e staj kilkoro, patrzy, znowu cz?ek idzie – i worek niesie, a w worku si? co? szamocze…

– Pomagaj B?g, cz?ecze – rzek? staj?c Gawe? – a co to za towar niesiecie?

– Towar? – odpar? cz?owiek. – Nie towar to ?aden, nie prosi? t?uste ani g??, ale z?e i niepoczciwe psisko. Drobiu mi ju? zdusi? kilkoro, a szczeka, a po nocach wyje… przywi??? mu do szyi kamie?, niech idzie na dno.

To m?wi?c pokaza? psa Gaw?owi (говоря это, показал пса Гавлу), kt?ry mu si? wyda? bardzo ?liczny (который ему показался очень красивый = красивым). Psiak mia? tak? min? (у пса был такой вид: «такая мина»; mina – выражение лица, мина), jakby si? prosi? (как будто он умолял; prosi? si? – настойчиво просить, умолять), aby mu ?ycie darowano (чтобы ему жизнь даровали). Lito?? wzi??a Gaw?a (жалость взяла Гавла).

– Dajcie mi go (дайте его мне) – rzek? (сказал).

– Darmo (даром)? To? sk?ra przecie co? warta (ведь кожа чего-нибудь стоит; wart czego? – стоит чего-л.). Ku?nierz j? zafarbuje i sprzeda za lisi? (скорняк её покрасит и продаст вместо лисьей: «за лисью»). Co dasz (что дашь)?

To m?wi?c pokaza? psa Gaw?owi, kt?ry mu si? wyda? bardzo ?liczny. Psiak mia? tak? min?, jakby si? prosi?, aby mu ?ycie darowano. Lito?? wzi??a Gaw?a.

– Dajcie mi go – rzek?.

– Darmo? To? sk?ra przecie co? warta. Ku?nierz j? zafarbuje i sprzeda za lisi?. Co dasz?

– Jedyne tylko ostatnie mam trzy grosze (у меня есть только единственные последние три гроша) – odezwa? si? Gawe?ek dobywaj?c groszniak z w?ze?ka (сказал Гавел, доставая из узелка монету: «грош»; odezwa? si?заговорить, сказать).

– Co robi? (что делать), dawaj cho? tyle (давай хотя бы столько) – rzek? ?miej?c si? cz?owiek (сказал, смеясь, человек), a nie (а нет), to psa zabij? albo utopi? (то пса убью или утоплю). Targ w targ (сделка есть сделка: «сделка в сделку»; targ – торговля; сделка), musia? Gawe? zap?aci? za psa ostatnie grosze (пришлось Гавлу заплатить за пса последние гроши), a cz?ek mu psiaka odda? i poszed? rechocz?c ze ?miechu (а человек ему пса отдал и ушёл, хохоча: «хохоча от смеха»; rechota? – хохотать, гоготать, pies – пёс; ze – от /об эмоц. сост./), g?upim go zowi?c (называя его глупым), o co si? Gawe? nie gniewa? (за что Гавел /на него/ не сердился; gniewa? si? o co? – сердиться за что-л.).

– Jedyne tylko ostatnie mam trzy grosze – odezwa? si? Gawe?ek dobywaj?c groszniak z w?ze?ka.

– Co robi?, dawaj cho? tyle – rzek? ?miej?c si? cz?owiek a nie, to psa zabij? albo utopi?. Targ w targ, musia? Gawe? zap?aci? za psa ostatnie grosze, a cz?ek mu psiaka odda? i poszed? rechocz?c ze ?miechu, g?upim go zowi?c, o co si? Gawe? nie gniewa?.

Pies oko?o niego skaka? (пёс вокруг него прыгал), szczeka? i przypada? mu do n?g (лаял и припадал ему к ногам). Trzeba go by?o nakarmi? (нужно было его накормить). Doby? ch?opak ostatni kawa?ek chleba (вынул парень последний кусок хлеба), pokruszy? go i psu odda? (покрошил его и псу отдал)… Tak tedy z kotem na r?ku i psem u nogi pu?ci? si? dalej w drog? (так тогда с котом на руках и псом у ноги = у ног пустился дальше в дорогу). G??d mu mocno dokucza? (голод ему = его сильно донимал), a nogi zm?czone nie dopisywa?y (а ноги усталые подводили). Siad? wi?c pod grusz? (сел тогда под грушей), na kamieniu (на камне), my?l?c (думая), co dalej robi? (что дальше делать). Pies si? po?o?y? z jednej strony (пёс лёг с одной стороны), kot z drugiej (кот – с другой). Gawe? tymczasem Panu Bogu dzi?kowa? (Гавел тем временем Господа Бога благодарил; dzi?kowa? komu? – благодарить кого-л.), ?e mu si? dwoje stworze? uratowa? da?o (/за то/, что ему два создания спасти удалось).

Pies oko?o niego skaka?, szczeka? i przypada? mu do n?g. Trzeba go by?o nakarmi?. Doby? ch?opak ostatni kawa?ek chleba, pokruszy? go i psu odda?… Tak tedy z kotem na r?ku i psem u nogi pu?ci? si? dalej w drog?. G??d mu mocno dokucza?, a nogi zm?czone nie dopisywa?y. Siad? wi?c pod grusz?, na kamieniu, my?l?c, co dalej robi?. Pies si? po?o?y? z jednej strony, kot z drugiej. Gawe? tymczasem Panu Bogu dzi?kowa?, ?e mu si? dwoje stworze? uratowa? da?o.

Tylko g??d czu? wielki i w ?o??dku mu ?widrowa?o (только голод большой = сильный чувствовал, и в желудке ему = у него сверлило). S?o?ce si? mia?o ku zachodowi (солнце клонилось к закату; mie? si? ku czemu? – клониться;zach?d – запад; закат), w polu (в поле), jak zajrze? (куда ни глянь: «как посмотреть»), ani gospodarzy, ani miski (ни хозяев, ни миски = никого и ничего не было видно; gospodarz – хозяин). Co tu robi? (что тут делать)? Bieda (беда)! Ani sobie (ни себе), ani zwierz?tom poradzi? (ни животным помочь /нельзя/; zwierz? – животное; зверь). Doko?a pustynia (кругом пустыня), ani je?? nie ma co (ни есть нечего), ni si? gdzie przespa? (ни поспать где = негде), a tu noc nadchodzi (а тут ночь наступает).

– Ale bo to Pana Boga nie ma (нет, что ли, Господа Бога: «но ведь это Господа Бога нет»; bo – ведь)? – rzek? pocieszaj?c si? Gawe? (сказал, утешаясь, Гавел; pociesza? – утешать).

Tylko g??d czu? wielki i w ?o??dku mu ?widrowa?o. S?o?ce si? mia?o ku zachodowi, w polu, jak zajrze?, ani gospodarzy, ani miski. Co tu robi?? Bieda! Ani sobie, ani zwierz?tom poradzi?. Doko?a pustynia, ani je?? nie ma co, ni si? gdzie przespa?, a tu noc nadchodzi.

– Ale bo to Pana Boga nie ma? – rzek? pocieszaj?c si? Gawe?.

Spojrza? na swoich towarzysz?w (посмотрел на своих товарищей). Kot siedzia? oczy ???te to przymru?aj?c (кот сидел, глаза жёлтые то прищуривая), to otwieraj?c szeroko (то открывая широко)… Pies spogl?da? na niego i ogonem kiwa? (пёс смотрел на него и хвостом махал; kiwa? – качать, махать).

Spojrza? na swoich towarzysz?w. Kot siedzia? oczy ???te to przymru?aj?c, to otwieraj?c szeroko… Pies spogl?da? na niego i ogonem kiwa?.

– A co (а что)! Bieda (беда)! – odezwa? si? weso?o do pieska (сказал весело пёсику).

Pies jakby go zrozumia? (пёс будто его понял), zerwa? si? (вскочил), nosem poci?gn?? (носом потянул), zacz?? chodzi? wko?o (начал ходить вокруг), ziemi? w?cha? (землю нюхать), na ostatek (наконец) – nu? grzeba? (а ну /её/ рыть).

Grzebie (роет), grzebie tu? przy nogach ch?opca (сразу же у ног парня, przy – при, у), a? si? zasapa? (так, что даже запыхался; a? – так что даже), coraz g??biej (всё глубже), coraz ?ywiej (всё живей), ziemi? ?apami odrzuca (землю лапами отбрасывает), a oczy mu si? ?wiec? (а глаза у него светятся), poszczekuje weso?o (тявкает весело), coraz to spojrzy na Gaw?a i grzebie dalej a dalej (то и дело взглянет на Гавла и давай рыть дальше; coraz – то и дело).

– A co! Bieda! – odezwa? si? weso?o do pieska.

Pies jakby go zrozumia?, zerwa? si?, nosem poci?gn??, zacz?? chodzi? wko?o, ziemi? w?cha?, na ostatek – nu? grzeba?.

Grzebie, grzebie tu? przy nogach ch?opca, a? si? zasapa?, coraz g??biej, coraz ?ywiej, ziemi? ?apami odrzuca, a oczy mu si? ?wiec?, poszczekuje weso?o, coraz to spojrzy na Gaw?a i grzebie dalej a dalej.

Co to on sobie my?li (что это он себе думает = задумал)? – rzek? w duchu Gawe? (говорил в душе = про себя Гавел; duch – дух; w duchu – в душе). – Ju?ci? on darmo dla zabawki tego nie robi i musi co? zna? i wiedzie? (конечно, он зря для забавы этого не делает и, должно быть, что-то знает; darmo напрасно, зря; zabawka – игрушка, musie? – видимо, должно быть /в сочетании с неопр. формами глагола выражает предположение/)”.

Wtem pies nozdrza zapu?ci? w wykopany d?? (вдруг пёс опустил ноздри = нос в выкопанную яму; nozdrza – ноздри), pow?cha? mocno (принюхался: «понюхал сильно»), podni?s? si? i szczekn?? (поднялся и залаял), jakby w g??b wykopanej jamy pokazywa? ch?opcu (как будто вглубь выкопанной ямы показывал парню).

Co to on sobie my?li? – rzek? w duchu Gawe?. – Ju?ci? on darmo dla zabawki tego nie robi i musi co? zna? i wiedzie?”.

Wtem pies nozdrza zapu?ci? w wykopany d??, pow?cha? mocno, podni?s? si? i szczekn??, jakby w g??b wykopanej jamy pokazywa? ch?opcu.

Gawe? wsta? (Гавел встал), pochyli? si? i zajrza? (наклонился и заглянул)… Patrzy (смотрит): na samym dnie le?y co? b?yszcz?cego (на самом дне лежит что-то блестящее: «что-то блестящего»); r?k? zapu?ci? g??boko i doby? pier?cie? ?wiec?cy (руку опустил глубоко и извлёк кольцо светящееся; pier?cie? – кольцо, перстень), du?y, pi?kny (большое, красивое), ale piaskiem i ziemi? oblepion? na nim okryty (но песком и землёй на нём облепленной покрытое). Nigdy Gawe? tak wspania?ego klejnotu nie widzia? i ogl?da? go z ciekawo?ci? wielk? (никогда Гавел такой великолепной драгоценности не видел и осматривал её с большим любопытством). Z?oty by? (оно было золотое), jakby ze sznura grubego upleciony (будто из толстой верёвки сплетённое; sznur – верёвка), a w ?rodku jego siedzia?o oko dziwne (а в середине его сидел = был глаз необыкновенный; ?rodek – середина; dziwny странный, удивительный; необыкновенный), patrz?ce jak ludzkie i mieni?ce si? coraz to inn? barw? (смотрящий как человеческий и переливающийся каждый раз новой краской; mieni? si? barw? – переливаться краской). Gawe? pocz?? go ociera? (Гавел начал его обтирать), a?eby oczy?ci? (чтобы очистить), ale zarazem i my?la? sobie (но заодно и думал себе):

Pier?cie? jak pier?cie? (кольцо как кольцо), pi?kna rzecz (красивая вещь), ale co mi z tego (но что мне с того), kiedy gospody nie ma ani wieczerzy (когда ни ночлега нет, ни еды: «ни трактира нет, ни ужина»; gospoda уст. корчма, трактир, wieczerza – книжн. ужин)…”

Gawe? wsta?, pochyli? si? i zajrza?… Patrzy: na samym dnie le?y co? b?yszcz?cego; r?k? zapu?ci? g??boko i doby? pier?cie? ?wiec?cy, du?y, pi?kny, ale piaskiem i ziemi? oblepion? na nim okryty. Nigdy Gawe? tak wspania?ego klejnotu nie widzia? i ogl?da? go z ciekawo?ci? wielk?. Z?oty by?, jakby ze sznura grubego upleciony, a w ?rodku jego siedzia?o oko dziwne, patrz?ce jak ludzkie i mieni?ce si? coraz to inn? barw?. Gawe? pocz?? go ociera?, a?eby oczy?ci?, ale zarazem i my?la? sobie:

„Pier?cie? jak pier?cie?, pi?kna rzecz, ale co mi z tego, kiedy gospody nie ma ani wieczerzy…”

Ledwo ?e mu to przez g?ow? przesz?o (только он об этом подумал: «едва ему это через голову прошло»; ledwie – едва, еле) – patrzy (смотрит) – a? os?upia? (прямо-таки остолбенел; a? – даже, прямо, прямо-таки;s?up – столб)… Stoi we drzwiach wspania?ej gospody (стоит в дверях великолепного трактира), pies i kot te? byli przy nim (пёс и кот тоже были при нём = с ним); jeden si? ?asi (один ластится), drugi poszczekuje i prowadz? go przez wspania?? sie? do ?licznej izby (другой тявкает, и ведут его через прекрасные сени в прелестную комнату). ?ywej duszy w niej nie by?o (ни души там не было; ?ywej duszy nie ma – живой души нет, нет ни души), ale st?? nakryty bielizn? bia?? (но стол /стоял/ накрытый бельём = скатертью белой; bielizna– бельё), a na nim wieczerza taka, ?e dw?ch by si? ni? kr?lewicz?w najad?o (а на нём ужин такой, что два королевича бы им наелись), taka dostatnia i smaczna (такой богатый и вкусный; dostatni – богатый, зажиточный; обильный). Misa klusek z serem a? si? kurzy (миска клёцок с сыром прямо дымится), chleb (хлеб), mas?o (/сливочное/ масло), kura pieczona (курица печёная), woda we dzbanku (вода в кувшинчике; dzbanek – кувшинчик; dzban – кувшин), piwo i mi?d (пиво и мёд)…

Ledwo ?e mu to przez g?ow? przesz?o – patrzy – a? os?upia?… Stoi we drzwiach wspania?ej gospody, pies i kot te? byli przy nim; jeden si? ?asi, drugi poszczekuje i prowadz? go przez wspania?? sie? do ?licznej izby. ?ywej duszy w niej nie by?o, ale st?? nakryty bielizn? bia??, a na nim wieczerza taka, ?e dw?ch by si? ni? kr?lewicz?w najad?o, taka dostatnia i smaczna. Misa klusek z serem a? si? kurzy, chleb, mas?o, kura pieczona, woda we dzbanku, piwo i mi?d…

Niewiele tedy my?l?c zasiad? uradowany Gawe? sam je?? i dw?r sw?j nakarmi? (немного тогда думая = недолго думая сел /за стол/ обрадованный Гавел сам есть и двор свой накормить; dw?r – двор /например, королевский/), bo o nim zapomnie? nie m?g? (потому что о нём забыть не мог); a jad? wyg?odzony (а ел изголодавшийся), a? mu za uszami trzeszcza?o (даже за ушами ему трещало), i Panu Bogu dzi?kowa? (и Господа Бога благодарил), na pier?cie? cudowny spogl?daj?c (на кольцо чудесное поглядывая), bo tego si? dorozumiewa? (потому что догадывался о том; dorozumiewa? si? czego? – догадываться о чём-л.), ?e wszystko to jemu jedynie by? winien (что всё это ему только должен = всем этим ему только обязан; winny co? komu?, czemu? – должен что-л. кому-л., чему-л.).

Us?ugi oko?o sto?u nie by?o ?adnej (обслуживания = прислуги у стола не было никакой; us?uga – услуга, обслуживание), ale taki osobliwy porz?dek (но такой особенный порядок /был/), ?e miski i talerze (что миски и тарелки), skoro si? wypr??nia?y (как только опустошались: «опорожнялись»; skoro – как только; wypr??nia? опорожнять), znika?y w oczach (исчезали на глазах: «в глазах»)…

Niewiele tedy my?l?c zasiad? uradowany Gawe? sam je?? i dw?r sw?j nakarmi?, bo o nim zapomnie? nie m?g?; a jad? wyg?odzony, a? mu za uszami trzeszcza?o, i Panu Bogu dzi?kowa?, na pier?cie? cudowny spogl?daj?c, bo tego si? dorozumiewa?, ?e wszystko to jemu jedynie by? winien.

Us?ugi oko?o sto?u nie by?o ?adnej, ale taki osobliwy porz?dek, ?e miski i talerze, skoro si? wypr??nia?y, znika?y w oczach…

Gdy si? Gawe? dobrze najad? i napi? (когда Гавел хорошо = как следует наелся и напился), zachcia?o mu si? spa? i by?by si? cho? na ziemi po?o?y? (захотелось ему спать и лёг бы хоть на землю; po?o?y? si? na czym? – лечь на что-л.), bo do tego by? nawyk?y (потому что к этому был привыкший; nawykn?? do czego? – привыкнуть к чему-л.), ale w drugiej izbie wida? by?o pos?ane ???ko (но в другой комнате видно было постланную постель; ???ko – кровать, постель), po?ciel ?liczn?, bia?? (постель прелестную, белую), a w dodatku i odzie? pi?kn?, now? (а вдобавок и одежду красивую, новую), w kt?r? nazajutrz m?g? si? ubra? (в которую на следующий день мог одеться; jutro – завтра; nazajutrz – назавтра, на следующий день)… Wi?c Panu Bogu podzi?kowawszy szed? do ???ka i jak leg? (поэтому, Господа Бога поблагодарив, шёл спать и как лёг), tak natychmiast zasn?? (так сразу же заснул). Kot i pies pok?adli si? te? przy nim (кот и пёс тоже легли с ним).

Gdy si? Gawe? dobrze najad? i napi?, zachcia?o mu si? spa? i by?by si? cho? na ziemi po?o?y?, bo do tego by? nawyk?y, ale w drugiej izbie wida? by?o pos?ane ???ko, po?ciel ?liczn?, bia??, a w dodatku i odzie? pi?kn?, now?, w kt?r? nazajutrz m?g? si? ubra?… Wi?c Panu Bogu podzi?kowawszy szed? do ???ka i jak leg?, tak natychmiast zasn??. Kot i pies pok?adli si? te? przy nim.

Jak d?ugo spa? (как долго спал), sam nie wiedzia? (сам не знал), bo sen mia? tak mocny (потому что спал так крепко: «сон имел такой крепкий»), ?e si? nawet na drugi bok nie przewr?ci? (что даже на другой бок не перевернулся). Otworzywszy oczy zobaczy? ju? wielki dzie? (открыв глаза, увидел уже день: «большой день»), bia?y (белый), s?o?ce przy?wiecaj?ce weso?o (солнце, светящее весело), kot si? umywa? (кот умывался), a pies siedzia? z uszami do g?ry i powita? przebudzenie pana weso?ym szczekaniem (а пёс сидел с ушами наверх = навострив уши и приветствовал пробуждение хозяина радостным лаем).

Jak d?ugo spa?, sam nie wiedzia?, bo sen mia? tak mocny, ?e si? nawet na drugi bok nie przewr?ci?. Otworzywszy oczy zobaczy? ju? wielki dzie?, bia?y, s?o?ce przy?wiecaj?ce weso?o, kot si? umywa?, a pies siedzia? z uszami do g?ry i powita? przebudzenie pana weso?ym szczekaniem.

Skoczy? Gawe?ek co ?ywo umywa? si? (бросился Гавел живо умываться; co ?ywo – живо, как можно скорее), odziewa? (одеваться), a bielizn? i suknie wdziawszy sam siebie nie m?g? pozna? (а бельё и одежду надев, сам себя не мог узнать, suknia – платье; уст. наряд, одежда). Na ?cianie wisia?o ogromne zwierciad?o (на стене висело огромное зеркало), w kt?rym przejrzawszy si? przekona? (посмотревшись в которое, он убедился: «в котором посмотревшись…»), ?e wypi?knia? przez t? noc i do kr?lewicza by? podobny (что похорошел за эту ночь и на принца /теперь/ был похож; przez – в течение /о промежутке времени/;podobny do kogo?, czego? – похожий на кого-л., что-л.).

Skoczy? Gawe?ek co ?ywo umywa? si?, odziewa?, a bielizn? i suknie wdziawszy sam siebie nie m?g? pozna?. Na ?cianie wisia?o ogromne zwierciad?o, w kt?rym przejrzawszy si? przekona?, ?e wypi?knia? przez t? noc i do kr?lewicza by? podobny.

Zaledwie si? tak przystroi? (едва только так нарядился; str?j – наряд, костюм), troch? mu si? ckliwo zaczyna?o robi? (немного приторно = скучно ему начинало = начало делаться; ckliwy – слащавый, приторный; zaczyna? – начинать), bo by?by co przek?si? ch?tnie (потому что перекусил бы что/-нибудь/ охотно), gdy w pierwszej izbie zobaczy? st?? nakryty i ju? go zachodzi? zapach krupniku (когда в первой комнате увидел накрытый стол, и уже доносился до него запах супа с крупой; dochodzi? kogo?, czego? – доходить, доноситься до кого-л., чего-л.; krupnik – суп с крупой), tak poku?liwy (такой соблазнительный; pokusa – соблазн), ?e musia? do misy biec co rychlej (что он должен был к миске бежать как можно скорее; rych?y – быстрый, скорый; co rychlej – как можно быстрее/скорее), aby nie ostyg? (чтобы /суп/ не остыл).

O kocie i psie nie zapominaj?c dobrze si? posili? Gawe? (о коте и псе не забывая, хорошо подкрепился Гавел). C?? tu dalej robi? (что же тут дальше /было/ делать)? Siedzie? tam w niemej tej gospodzie samemu jednemu (сидеть там в немом = пустом этом трактире совсем одному; sam-jeden – один-одинёшенек), je??, pi? i spa? tylko (есть, пить и спать только) – nudno (скучно). Pomy?la? tedy sobie (подумал себе тогда): „Trzeba w drog? dalej (надо в дорогу дальше)…”

Zaledwie si? tak przystroi?, troch? mu si? ckliwo zaczyna?o robi?, bo by?by co przek?si? ch?tnie, gdy w pierwszej izbie zobaczy? st?? nakryty i ju? go zachodzi? zapach krupniku, tak poku?liwy, ?e musia? do misy biec co rychlej, aby nie ostyg?.

O kocie i psie nie zapominaj?c dobrze si? posili? Gawe?. C?? tu dalej robi?? Siedzie? tam w niemej tej gospodzie samemu jednemu, je??, pi? i spa? tylko – nudno. Pomy?la? tedy sobie: „Trzeba w drog? dalej…”

To m?wi?c potar? sw?j pier?cie? i oto w mgnieniu oka znalaz? si? zn?w na drodze (говоря это, потёр своё кольцо и вот, в мгновение ока оказался снова на дороге), sam jeden ze psem tylko i kotem (один-одинёшенек с псом только и с котом). Go?ciniec tylko by? inny (дорога только была другая), nie ten (не та), kt?rym szed? wczoraj (по которой шёл вчера). Szeroko wybity (широко проложенная: «пробитая»), wysadzony wielkimi starymi drzewami (обсаженная большими старыми деревьями), ci?gn?? si? (тянулась), jak okiem zajrze? (куда ни глянь: «как глазом посмотреть»), krajem weso?ym i ?yznym (по краю весёлому и плодородному), na kt?ry mi?o by?o popatrze? (на который приятно было посмотреть).

To m?wi?c potar? sw?j pier?cie? i oto w mgnieniu oka znalaz? si? zn?w na drodze, sam jeden ze psem tylko i kotem. Go?ciniec tylko by? inny, nie ten, kt?rym szed? wczoraj. Szeroko wybity, wysadzony wielkimi starymi drzewami, ci?gn?? si?, jak okiem zajrze?, krajem weso?ym i ?yznym, na kt?ry mi?o by?o popatrze?.

Ludzi na polach uwija?o si? oko?o roboty mn?stwo (людей на полях крутилось вокруг = за работой множество); z?ociste pojazdy sz?y drog? (золотистые повозки шли = ехали по дороге; pojazd – средство передвижения), na prawo i na lewo dwory (направо и налево дворы), pa?ace i wioski wida? by?o weso?e (дворцы и деревни видно было весёлые). Szed? wi?c Gawe? dalej w cieniu drzew powoli (шёл Гавел в тени деревьев медленно), wszystkiemu si? przypatruj?c a nie spiesz?c (ко всему приглядываясь и не спеша; przypatrywa? si? komu?, czemu? – присматриваться к кому-л., чему-л.). Przed nim bieg? pies (перед ним бежал пёс; biec – бежать), za nim sun?? si? kotek (за ним двигался = шёл котик; sun?? – двигаться)…

Ludzi na polach uwija?o si? oko?o roboty mn?stwo; z?ociste pojazdy sz?y drog?, na prawo i na lewo dwory, pa?ace i wioski wida? by?o weso?e. Szed? wi?c Gawe? dalej w cieniu drzew powoli, wszystkiemu si? przypatruj?c a nie spiesz?c. Przed nim bieg? pies, za nim sun?? si? kotek…

Poniewa? Gawe? w kieszenie nabra? chleba pod dostatkiem (поскольку Гавел в карманы набрал хлеба вдоволь; pod dostatkiem – вдоволь), nie potrzebowa? ju? we dnie gospody (не нуждался уже в дне = днём в трактире; potrzebowa? kogo?, czego? – нуждаться в ком-л., чём-л.), siad? pod drzewami (сел под деревьями; si??? – сесть), sam si? najad? i swoich towarzysz?w nakarmi? (сам наелся и своих товарищей накормил). Dopiero pod wiecz?r trzeba by?o o noclegu pomy?le? (только под вечер нужно было о ночлеге подумать).

Poniewa? Gawe? w kieszenie nabra? chleba pod dostatkiem, nie potrzebowa? ju? we dnie gospody, siad? pod drzewami, sam si? najad? i swoich towarzysz?w nakarmi?. Dopiero pod wiecz?r trzeba by?o o noclegu pomy?le?.

Znalaz?a si? te? jak raz wie? bardzo wielka i porz?dna (нашлось как раз село очень большое и опрятное; porz?dny – порядочный, солидный; аккуратный), do miasteczka podobna (похожее на городок), bo w ?rodku jej by?o targowisko (потому что в центре его был рынок), doko?a domami obstawione (окружённый домами: «вокруг домами обставленный»). W?a?nie w chwili gdy wchodzi? tu Gawe? (как раз тогда «в моменте», когда входил туда Гавел; chwila – минута, момент), ogromne zbiorowisko ludu nape?ni?o plac (огромное сборище народу наполнило площадь), a w ?rodku na koniach stali ludzie i g?o?no co? z papieru czytali (а посередине на конях стояли люди и громко что-то с бумаг читали).

Znalaz?a si? te? jak raz wie? bardzo wielka i porz?dna, do miasteczka podobna, bo w ?rodku jej by?o targowisko, doko?a domami obstawione. W?a?nie w c?wili gdy wchodzi? tu Gawe?, ogromne zbiorowisko ludu nape?ni?o plac, a w ?rodku na koniach stali ludzie i g?o?no co? z papieru czytali.

Wida? by?o po konnych (видно было по всадникам: «по верховым»; konny – верховой), i? z urz?du zostali pos?ani (что из ведомства были посланы; urz?d – учреждение, ведомство, zosta? – остаться /исп. также в функции всп. глагола «быть»/), bo mieli na sobie suknie wyszywane (потому что были одеты в костюмы вышитые: «имели на себе…»), z herbami (с гербами), i kapelusze z pi?rami na g?owach (и шляпы с перьями /были у них/ на головах), a jeden wprz?dy tr?bi? (а один сперва трубил), nim drugi mia? czyta? (прежде чем другой должен был читать), aby ludzie s?uchali (чтобы люди слушали)…

Ca?y t?um stoj?cy doko?a zafrasowane bardzo mia? twarze (у всей толпы, стоящей вокруг, были очень озабоченные лица); niekt?rzy r?ce ?amali i rozpacza? si? zdawali (некоторые ломали руки, и, казалось, были в отчаянии; rozpacz – отчаяние, rozpacza? – отчаиваться). Ten, co na koniu siedzia? (тот, который на коне сидел), czyta?, co nast?puje (читал следующее: «что следует»; nast?powa? – следовать;nast?pny – следующий), z papieru (с бумаги):

Wida? by?o po konnych, i? z urz?du zostali pos?ani, bo mieli na sobie suknie wyszywane, z herbami, i kapelusze z pi?rami na g?owach, a jeden wprz?dy tr?bi?, nim drugi mia? czyta?, aby ludzie s?uchali…

Ca?y t?um stoj?cy doko?a zafrasowane bardzo mia? twarze; niekt?rzy r?ce ?amali i rozpacza? si? zdawali. Ten, co na koniu siedzia?, czyta?, co nast?puje, z papieru:

– Z rozkazu Kr?la Jegomo?ci Gwo?dzika og?asza si? wszystkim wiernym jego poddanym (по приказу: «с приказа» его королевской милости Гвоздика объявляется всем его верным подданным; jegomo?? – уст. господин; gw??d? – гвоздь), ?e oto wielkie nieszcz??cie grozi pa?stwu (что великое несчастье грозит государству; oto – вот), albowiem pot??ny (ибо могущественный), ale niegodziwy s?siad (но/и вот подлый сосед), kr?l Strasznej G?ry, Bimbas (король Страшной Горы, Бимбас), z wojskiem nieprzeliczonym ci?gnie przeciw Gwo?dzikowi i chce kraj zniszczy? i zawojowa? (с войском бесчисленным движется = идёт против Гвоздика и хочет страну уничтожить и завоевать; liczy? – считать; ci?gn?? – тянуться, двигаться). Kto by przeciwko niemu wyst?pi? (/тот/, кто бы против него выступил), a Gwo?dzika i jego pa?stwo od zag?ady uratowa? (а Гвоздика и его государство от гибели спас; zag?ada – гибель, уничтожение), temu kr?l r?k? swej c?rki jedynaczki, najpi?kniejszej z kr?lewien (тому король руку своей единственной дочери, прекраснейшей из принцесс; jedynaczka – единственная дочь), Marmuszki (Мармушки), przeznacza i po sobie mu kr?lestwo przeka?e (предназначает и после себя ему королевство передаст; przekaza? – передать)!

– Z rozkazu Kr?la Jegomo?ci Gwo?dzika og?asza si? wszystkim wiernym jego poddanym, ?e oto wielkie nieszcz??cie grozi pa?stwu, albowiem pot??ny, ale niegodziwy s?siad, kr?l Strasznej G?ry, Bimbas, z wojskiem nieprzeliczonym ci?gnie przeciw Gwo?dzikowi i chce kraj zniszczy? i zawojowa?. Kto by przeciwko niemu wyst?pi?, a Gwo?dzika i jego pa?stwo od zag?ady uratowa?, temu kr?l r?k? swej c?rki jedynaczki, najpi?kniejszej z kr?lewien, Marmuszki, przeznacza i po sobie mu kr?lestwo przeka?e!

S?ucha? tego czytania Gawe? (слушал это чтение Гавел) – i natychmiast spyta? stoj?cego przy sobie wie?niaka (и сразу же спросил стоящего при себе = рядом крестьянина), kt?r?dy droga do zagro?onej stolicy i gdzie si? nieprzyjaciel znajdowa? (какая дорога /ведёт/ до находящейся под угрозой столицы, и где находился неприятель: «каким путём дорога…»; kt?r?dy – каким путём; zagro?ony – подверженный опасности, находящийся под угрозой; zagrozi? – создать угрозу; подвергнуть опасности).

Na to jeden z herold?w odpowiedzia? (на это один из глашатаев ответил), ?e Bimbas z wojskiem sta? ju? o p?? dnia do miasta (что Бимбас с войском стоял уже /на расстоянии/ половины дня от города: «в полдня от города»), a do niego st?d nie by?o dalej jak dzie? drogi (а до него отсюда было не дальше = не больше, как = чем день пути).

S?ucha? tego czytania Gawe? – i natychmiast spyta? stoj?cego przy sobie wie?niaka, kt?r?dy droga do zagro?onej stolicy i gdzie si? nieprzyjaciel znajdowa?.

Na to jeden z herold?w odpowiedzia?, ?e Bimbas z wojskiem sta? ju? o p?? dnia do miasta, a do niego st?d nie by?o dalej jak dzie? drogi.

Gawe? pocz?? zaraz pier?cionek sw?j trze? i ??da? (Гавел начал тотчас колечко своё тереть и требовать), aby mu si? wojsko stutysi?czne zebra?o dla pobicia nieprzyjaciela kr?la Gwo?dzika (чтобы ему войско стотысячное собралось, для побития = чтобы разбить врага короля Гвоздика); mia? bowiem na my?li o?eni? si? potem z kr?lewn? Marmuszk? (ибо имел в виду = собирался потом жениться на принцессе Мармушке; mie? na my?li – иметь ввиду; o?eni? si? z kim? – жениться на ком-л.) – no– i spokojnie sobie panowa? temu kr?lestwu (ну – и спокойно себе править этим королевством; panowa? czemu? – править, управлять чем-л.). Jeszcze pier?cie? tar? (ещё кольцо тёр), gdy sam ujrza? si? na koniu (когда сам увидел себя на коне), a poza wsi? zacz??o si? ukazywa? wojsko wielkie i trzech wojewod?w przybieg?o do niego po rozkazy (а за селом начало появляться войско большое и трое воевод прибежали к нему за приказами).

Gawe? pocz?? zaraz pier?cionek sw?j trze? i ??da?, aby mu si? wojsko stutysi?czne zebra?o dla pobicia nieprzyjaciela kr?la Gwo?dzika; mia? bowiem na my?li o?eni? si? potem z kr?lewn? Marmuszk? – no – i spokojnie sobie panowa? temu kr?lestwu. Jeszcze pier?cie? tar?, gdy sam ujrza? si? na koniu, a poza wsi? zacz??o si? ukazywa? wojsko wielkie i trzech wojewod?w przybieg?o do niego po rozkazy.

Gawe? wyjecha? (Гавел уехал), przez zdumiony lud si? przerzynaj?c (через изумлённый люд прокладывая себе путь; lud – народ, люд; przerzyna? si? —прорезываться; прорубаться, пробиваться, прокладывать себе путь), w?r?d okrzyk?w radosnych do swojego wojska (среди радостных возгласов до своего войска), rozkazuj?c mu biec przeciwko Bimbasowi na obron? stolicy (приказывая ему бежать против = навстречу Бимбаса на защиту столицы)… Sam te? z wojewodami pu?ci? si? w cwa? (сам тоже с воеводами пустился вскачь; cwa? – ускоренный галоп; pu?ci? si? w cwa? – пуститься вскачь), zapomniawszy nawet o swoim kocie i psie (забыв даже о своём коте и псе); ale oni oba tu? za koniem biegli nieodst?pnie (но они оба тут же за конём бежали неотступно).

Nim rozednia?o (прежде чем рассвело; dzie?), wojsko Gaw?owe (войско Гавла), on i wojewodowie ju? byli pod murami stolicy Gwo?dzika (он и воеводы уже были под стенами столицы Гвоздика; mury – городские стены), kt?ry si? by? zamkn?? w niej i ludzi mia? ma?o (который заперся в ней, и людей у него было мало), i ju? nie wiedzia? (и уже не знал), co pocz?? (что делать; pocz?? – книжн. начать, co pocz??? – что делать?).

Gawe? wyjecha?, przez zdumiony lud si? przerzynaj?c, w?r?d okrzyk?w radosnych do swojego wojska, rozkazuj?c mu biec przeciwko Bimbasowi na obron? stolicy… Sam te? z wojewodami pu?ci? si? w cwa?, zapomniawszy nawet o swoim kocie i psie; ale oni oba tu? za koniem biegli nieodst?pnie.

Nim rozednia?o, wojsko Gaw?owe, on i wojewodowie ju? byli pod murami stolicy Gwo?dzika, kt?ry si? by? zamkn?? w niej i ludzi mia? ma?o, i ju? nie wiedzia?, co pocz??.

Bimbas tymczasem zbli?a? si? (Бимбас тем временем приближался), zapewniony (заверенный), ?e nie znajdzie si?y (что не найдёт силы), kt?ra by mu si? opiera? ?mia?a (которая бы ему сопротивляться смела), gdy Gawe? ze trzema wojewodami i wojskiem swym jak piorun spad? na niego (когда /вдруг/ Гавел с тремя воеводами и войском своим как гром обрушился на него; piorun – молния; гром; spa?? упасть; обрушиться, напасть)!

Co si? tam dzia?o (что там происходило), opowiedzie? trudno (рассказать трудно); dosy? (достаточно /сказать/), ?e jak zajrze? (что куда ни посмотри), pola pokry?y si? trupami (поля покрылись трупами), a sam Bimbas zaledwie z ?yciem uszed? (а сам Бимбас едва в живых остался; uj?? z ?yciem – остаться в живых). Gawe? za? po odniesieniu zwyci?stwa pod murami stolicy kr?la Gwo?dzika po?o?y? si? obozem (а Гавел, после того как одержал победу под стенами столицы короля Гвоздика, встал лагерем; odnie?? zwyci?stwo – одержать победу; le?e? obozem – стоять лагерем; le?e? – лежать; находиться, быть расположенным) i trzech swoich wojewod?w wys?a? w poselstwie z pozdrowieniem (и троих своих воевод отправил с поручением поклониться /королю/: «выслал в депутации с поклоном»; poselstwo – посольство, депутация; поручение; pozdrowienie – привет, приветствие; поклон), dopominaj?c si? kr?lewny Marmuszki w ma??e?stwa (требуя королевну Мармушку в жёны: «в браки»; dopomina? si? kogo?, czego? – требовать кого-л., чего-л.; ma??e?stwo – брак), wedle uroczy?cie danego na to s?owa (согласно торжественно данному на это слову; wedle = wed?ug czego? – согласно чему-л.).

Bimbas tymczasem zbli?a? si?, zapewniony, ?e nie znajdzie si?y, kt?ra by mu si? opiera? ?mia?a, gdy Gawe? ze trzema wojewodami i wojskiem swym jak piorun spad? na niego!

Co si? tam dzia?o, opowiedzie? trudno; dosy?, ?e jak zajrze?, pola pokry?y si? trupami, a sam Bimbas zaledwie z ?yciem uszed?. Gawe? za? po odniesieniu zwyci?stwa pod murami stolicy kr?la Gwo?dzika po?o?y? si? obozem i trzech swoich wojewod?w wys?a? w poselstwie z pozdrowieniem, dopominaj?c si? kr?lewny Marmuszki w ma??e?stwa, wedle uroczy?cie danego na to s?owa.

Kr?l Gwo?dzik (король Гвоздик), kt?ry z wie?y na odniesione zwyci?stwa patrzy? wraz z kr?lewn? (который с башни на одержанные победы смотрел вместе с принцессой), natychmiast wyjecha? na spotkanie przysz?ego zi?cia (сразу же выехал на встречу будущего зятя = с будущим зятем). Kr?l by? staruszek zgrzybia?y (король был старичок дряхлый), male?ki (маленький), a koron? mia? ci??k? i wielk? na ?ysej g?owie (а корону имел = носил тяжёлую и большую на лысой голове), kt?ra mu ci?gle a? na nos prawie opada?a (которая ему постоянно почти до носа сползала: «опадала»), tak ?e j? podtrzymywa? musia? (так что ему приходилось её поддерживать)…

Kr?l Gwo?dzik, kt?ry z wie?y na odniesione zwyci?stwa patrzy? wraz z kr?lewn?, natychmiast wyjecha? na spotkanie przysz?ego zi?cia. Kr?l by? staruszek zgrzybia?y, male?ki, a koron? mia? ci??k? i wielk? na ?ysej g?owie, kt?ra mu ci?gle a? na nos prawie opada?a, tak ?e j? podtrzymywa? musia?…

Przywita? go Gawe? u namiotu swojego (приветствовал его Гавел у шатра своего; namiot – палатка, шатёр), u?ciskali si? (они обнялись), przy czym Gwo?dzik koron? pod pach? wzi?? bez ceremonii i poprowadzi? go na zamek do c?rki (причём Гвоздик корону под мышку взял без церемоний и повёл его на = в замок к дочери). Tu wystrojona kr?lewna Marmuszka czeka?a ju? na narzeczonego w szatach ze z?otog?owiu (тут разодетая королевна Мармушка ждала уже жениха в нарядах из парчи; czeka? na kogo?, co? – ждать кого-л., что-л.;szata – высок. одежда, наряд), a pi?kna tak (а красива /была/ так), ?e jak od s?o?ca bi? blask od niej (что как от солнца бил блеск её), ale mink? mia?a dumn? (но личико у неё было гордое), na wybawc? spogl?da?a z g?ry (на спасителя смотрела с высока; z g?ry – сверху; patrze? na kogo? z g?ry – смотреть на кого-л. свысока).

Przywita? go Gawe? u namiotu swojego, u?ciskali si?, przy czym Gwo?dzik koron? pod pach? wzi?? bez ceremonii i poprowadzi? go na zamek do c?rki. Tu wystrojona kr?lewna Marmuszka czeka?a ju? na narzeczonego w szatach ze z?otog?owiu, a pi?kna tak, ?e jak od s?o?ca bi? blask od niej, ale mink? mia?a dumn?, na wybawc? spogl?da?a z g?ry.

Gwo?dzik, poczciwe cz?owieczysko (Гвоздик, добрый человечек), koron? rzuciwszy do kufra i pozbywszy ceremonialnych stroj?w (корону кинув = забросив в сундук и избавившись от церемониальных одежд; pozby? si? kogo?, czego? – избавиться от кого-л., чего-л.), w doskona?ym humorze siad? za st?? (в превосходном настроении сел за стол, humor – юмор; настроение). Wesele Gaw?a z kr?lewn? Marmuszka odby?o si? tego? dnia (свадьба Гавла с = и принцессы Мармушки состоялась в тот же день: «того же дня»), przy wielkiej rado?ci wszystkich mieszka?c?w sto?ecznego grodu (при = к великой радости всех жителей столицы: «столичного города»; sto?ecznyстоличный; gr?d – ист. укреплённое поселение, город, замок).

Byli na nim jeszcze trzej wojewodowie Gaw?a i wojsko jego ca?e sta?o pod murami (были на нём ещё трое воевод Гавла, и всё войско его стояло под городскими стенами), ale ?e bardzo du?o jad?o i pi?o (но, так как, много ело и пило; ?e – так как), kr?l Gwo?dzik przym?wi? si? wpr?dce (/так что/ король ласково попросил = спросил вскоре; przym?wi? si? o co? – ласкаясь, попросить о чём-л.), czyby go nie mo?na rozpu?ci? (нельзя ли его распустить).

Gwo?dzik, poczciwe cz?owieczysko, koron? rzuciwszy do kufra i pozbywszy ceremonialnych stroj?w, w doskona?ym humorze siad? za st??. Wesele Gaw?a z kr?lewn? Marmuszka odby?o si? tego? dnia, przy wielkiej rado?ci wszystkich mieszka?c?w sto?ecznego grodu.

Byli na nim jeszcze trzej wojewodowie Gaw?a i wojsko jego ca?e sta?o pod murami, ale ?e bardzo du?o jad?o i pi?o, kr?l Gwo?dzik przym?wi? si? wpr?dce, czyby go nie mo?na rozpu?ci?.

Gawe? zgodzi? si? na to i poszed?szy w k?tek potar? sw?j pier?cie? wydaj?c stosowne rozkazy (Гавел согласился на это и пойдя = отойдя в уголок, потёр своё кольцо, отдавая соответствующие приказы; wydawa? rozkazy – отдавать приказы). Nazajutrz i wojewod?w (на следующий день и = ни воевод), i wojska nie sta?o (ни войска не стало), a Gawe? pozosta? sam z ?on? (а Гавел остался один с женой).

Wkr?tce jako? potem stary Gwo?dzik (вскоре как-то потом старый Гвоздик), kt?ry pi? i je?? (который пить и есть), a za sto?em d?ugo przesiadywa? lubi? (а за столом долго просиживать любил), zjad?szy na wieczerz? ogromny kr?g kie?basy i wypiwszy ca?? st?giew piwa (съев на ужин огромный круг колбасы и выпив целую кадку пива), w nocy Panu Bogu ducha odda? (ночью Господу Богу душу отдал). Sprawiono mu pogrzeb wspania?y (устроили ему похороны пышные), po czym Gaw?a ukoronowano razem z jego ?on? i pocz??o si? panowanie (после чего Гавла короновали вместе с его женой и началось /его/ правление).

Gawe? zgodzi? si? na to i poszed?szy w k?tek potar? sw?j pier?cie? wydaj?c stosowne rozkazy. Nazajutrz i wojewod?w, i wojska nie sta?o, a Gawe? pozosta? sam z ?on?.

Wkr?tce jako? potem stary Gwo?dzik, kt?ry pi? i je??, a za sto?em d?ugo przesiadywa? lubi?, zjad?szy na wieczerz? ogromny kr?g kie?basy i wypiwszy ca?? st?giew piwa, w nocy Panu Bogu ducha odda?. Sprawiono mu pogrzeb wspania?y, po czym Gaw?a ukoronowano razem z jego ?on? i pocz??o si? panowanie.

Kotek i pies przy nowym kr?lu nieodst?pni byli ci?gle (котик и пёс при новом короле неотступны были постоянно). Jak Gawe? kr?lowa? (как Гавел правил), domy?li? si? ?atwo (догадаться легко), znaj?c dobre jego serce (зная доброе его сердце). Pocz?? od tego (начал он с того; od – с /о времени/), ?e biedny lud od wszelkich podatk?w i od ci??kich danin uwolni? (что бедный народ от всяких налогов и от тяжких податей освободил; danina – дань, подать), dla ubogich pozak?ada? szpitale i domy przytu?ku (для бедных пооткрывал больницы и приюты: «дома приюта»; przytu?ek – приют), a po ca?ych dniach z kotem i psem chodz?c szuka? ?ebrak?w (и по целых днях = целыми днями ходя с котом и псом искать нищих), kalek, sierot (калек, сирот; kaleka; sierota), aby im pomaga? (чтобы им помогать), ratowa? (спасать), odziewa? i karmi? (одевать и кормить).

Kr?lowej si? to nie podoba?o (королеве это не нравилось), a jeszcze mniej wszystkim panom przy dworze (а ещё меньше всем господам при дворе), kt?rzy na to nosem kr?cili (которые от этого нос воротили; kr?ci? – крутить, вертеть, kr?ci? nosem na co? – воротить нос от чего-л.), ?e Gawe? ich pochlebstw nie s?ucha? i nie obdarza? ich (что Гавел их лести: «лестей» не слушал и не одаривал их ничем; obdarza? kogo? – делать подарок кому-л.; одарять, наделять кого-л. чем-л.), a ca?y by? biednym oddany (а весь был бедным преданный = всего себя бедным посвящал; oddany – преданный).

Kotek i pies przy nowym kr?lu nieodst?pni byli ci?gle. Jak Gawe? kr?lowa?, domy?li? si? ?atwo, znaj?c dobre jego serce. Pocz?? od tego, ?e biedny lud od wszelkich podatk?w i od ci??kich danin uwolni?, dla ubogich pozak?ada? szpitale i domy przytu?ku, a po ca?ych dniach z kotem i psem chodz?c szuka? ?ebrak?w, kalek, sierot, aby im pomaga?, ratowa?, odziewa? i karmi?.

Kr?lowej si? to nie podoba?o, a jeszcze mniej wszystkim panom przy dworze, kt?rzy na to nosem kr?cili, ?e Gawe? ich pochlebstw nie s?ucha? i nie obdarza? ich, a ca?y by? biednym oddany.

Zacz?li wi?c panowie owi podrwiwa? z kr?la i nawet o?mielili si? przed kr?low? przeb?kiwa? (начали поэтому господа эти подшучивать над королём и даже осмелились перед королевой поговаривать/намекать; podrwiwa? z kogo?, czego? – насмехаться, подшучивать над чем-л., кем-л.; ?w – тот; этот, przeb?kiwa? – поговаривать, намекать), ?e kr?l to by? osobliwy jaki? i musia? chyba sam by? lichej kondycji (что король это был особенный какой-то и, видимо, сам был происхождения низкого: «бедного общественного положения»; kondycja – уст. имущественное, общественное положение; lichy – бедный, убогий; плохой), kiedy si? tak kocha? w pospolitym gminie (когда = если так любил простой народ; kocha? si? w kim? – любить кого-л; gmin – уст. простой народ; pospolity – обыкновенный, простой, kiedy – прост. если). Ubod?o to kr?low? (оскорбило это королеву; ubodn?? – оскорбить, обидеть), kt?ra cho? m??a dosy? kocha?a (которая, хоть мужа достаточно /сильно/ любила), dumna by?a z tego (горда была тем; dumny z kogo?, czego? – гордый кем-л., чем-л.), i? pochodzi?a z wielkiego rodu Gwo?dzik?w i Cwieczk?w (что происходила из великого рода Гвоздиков и Цвечков; r?d – род). Zacz??a wi?c wypytywa? m??a o jego r?d i genealogi? (начала поэтому расспрашивать мужа о его роде и генеалогии; wypytywa? o kogo?, co? – расспрашивать о ком-л., чём-л.). Gawe? ?miej?c si? zby? ni tym (Гавел, смеясь, отделался /от неё/ ни тем; zby? kogo? czym? – отделаться от кого-л. чем-л.), ni owym (ни другим), czym wielk? wzbudzi? w niej ciekawo?? (чем большое = огромное пробудил у неё любопытство).

Zacz?li wi?c panowie owi podrwiwa? z kr?la i nawet o?mielili si? przed kr?low? przeb?kiwa?, ?e kr?l to by? osobliwy jaki? i musia? chyba sam by? lichej kondycji, kiedy si? tak kocha? w pospolitym gminie. Ubod?o to kr?low?, kt?ra cho? m??a dosy? kocha?a, dumna by?a z tego, i? pochodzi?a z wielkiego rodu Gwo?dzik?w i Cwieczk?w. Zacz??a wi?c wypytywa? m??a o jego r?d i genealogi?. Gawe? ?miej?c si? zby? ni tym, ni owym, czym wielk? wzbudzi? w niej ciekawo??.

Zacz??a mu si? wi?c bardzo przymila? kr?lowa (поэтому стала перед ним очень = сильно заискивать королева; przymila? si? komu? – стараться понравиться кому-л.; заискивать перед кем-л.), udawa? dla niego nadzwyczaj na mi?o?? i zar?cza? mu (изображать для него = к нему необычайную любовь и заверять; udawa? – притворяться, изображать; zar?cza? – ручаться; заверять, клясться), ?e cho?by prostym cz?owiekiem by? (что хоть бы = если бы даже простым человеком был), ona r?wnie kocha?aby go zawsze i wdzi?czn? mu by?a za ocalenie kr?lestwa (она так же любила бы его всегда и была бы ему благодарна за спасение королевства; r?wnie – так же, одинаково, столь же; ocali? – спасти). Z wolna te? coraz natarczywiej dowiaduj?c si? i badaj?c go kr?lowa Marmuszka jednego wieczora (постепенно всё настойчивей узнавая и изучая его, королева Мармушка однажды вечером: «одного вечера»; wolny – медленный; z wolna – постепенно), gdy sami byli i siedzieli w ogrodzie s?uchaj?c s?owik?w (когда они были одни и сидели в саду, слушая /пение/ соловьёв; s?ucha? kogo?, czego? – слушать кого-л., чего-л.), zacz??a go usilnie prosi? i zaklina? (начала его усиленно просить и умолять; zaklina? – заклинать; умолять), aby jej histori? swoj? od dzieci?stwa poczynaj?c opowiedzia? (чтобы ей историю свою начиная с детства рассказал). Gawe? dobroduszny wyzna? jej wszystko (Гавел, добродушный, признался ей во всём; wyzna? komu? co? – признаться кому-л. в чём-л.), a naprz?d (а сначала), ?e prostym ch?opskim synem by? i jakim sposobem do tego cudownego pier?cienia doszed? (что простым крестьянским сыном был и каким образом = как это чудесное кольцо достал: «этого чудесного кольца добился»). Nie kry? si? nawet z tym (не скрывал даже того; kry? si? z czym? – скрывать что-л.), gdzie ten sw?j skarb nosi? i jak go potrzeba by?o u?ywa? (где это своё сокровище носил и как им нужно было пользоваться; potrzeba – необходимость; уст. нужно; skarb – сокровище, u?ywa? co? – употреблять что-л., использовать что-л., пользоваться чем-л.).

Zacz??a mu si? wi?c bardzo przymila? kr?lowa, udawa? dla niego nadzwyczaj na mi?o?? i zar?cza? mu, ?e cho?by prostym cz?owiekiem by?, ona r?wnie kocha?aby go zawsze i wdzi?czn? mu by?a za ocalenie kr?lestwa. Z wolna te? coraz natarczywiej dowiaduj?c si? i badaj?c go kr?lowa Marmuszka jednego wieczora, gdy sami byli i siedzieli w ogrodzie s?uchaj?c s?owik?w, zacz??a go usilnie prosi? i zaklina?, aby jej histori? swoj? od dzieci?stwa poczynaj?c opowiedzia?. Gawe? dobroduszny wyzna? jej wszystko, a naprz?d, ?e prostym ch?opskim synem by? i jakim sposobem do tego cudownego pier?cienia doszed?. Nie kry? si? nawet z tym, gdzie ten sw?j skarb nosi? i jak go potrzeba by?o u?ywa?.

Kr?lowa Marmuszka dowiedziawszy si? o tym (королева Мармушка, узнав о том), ?e za?lubi?a ch?opa (что вышла замуж за крестьянина; ?lub – брак, za?lubi? kogo? – вступить в брак, жениться на ком-л., выйти замуж за кого-л.), nie da?a tego zna? po sobie (не показала виду; nie da? zna? po sobie – не показать виду), ale niezmiernie si? zgryz?a (но начала /этим/ безмерно терзаться: «стерзалась»; gry?? si? – терзаться), postanawiaj?c zgubi? go i od niego si? uwolni? (решив его погубить и освободиться от него; postanawia? – решать).

Jednego tedy razu (тогда однажды), gdy Gawe? mocno zasn?? (когда Гавел крепко заснул), wcale si? nie obawiaj?c niczego (совершенно не опасаясь ничего), zakrad?a si? kr?lowa i pier?cie? mu zr?cznie z zanadrza dobywszy (прокралась /к нему/ королева и кольцо ловко у него из-за пазухи вынув; w zanadrzu – за пазухой), na sw?j palec w?o?y?a (на свой палец /его/ надела), ??daj?c od niego (требуя у него), aby Gawe? natychmiast przeniesiony zosta? do wielkiej wie?y na pustej wyspie w?r?d morza i tam do ?mierci pod stra?? siedzia? (чтобы Гавел немедленно был перенесён в большую = высокую башню на пустом острове посреди моря и там до /самой/ смерти под стражей сидел; stra? – ж. охрана; стража), wi?cej ani jej (больше ни её), ani kr?lestwa swego nie ogl?daj?c (ни королевства своего не видя: «не осматривая»).

Kr?lowa Marmuszka dowiedziawszy si? o tym, ?e za?lubi?a ch?opa, nie da?a tego zna? po sobie, ale niezmiernie si? zgryz?a, postanawiaj?c zgubi? go i od niego si? uwolni?.

Jednego tedy razu, gdy Gawe? mocno zasn??, wcale si? nie obawiaj?c niczego, zakrad?a si? kr?lowa i pier?cie? mu zr?cznie z zanadrza dobywszy, na sw?j palec w?o?y?a, ??daj?c od niego, aby Gawe? natychmiast przeniesiony zosta? do wielkiej wie?y na pustej wyspie w?r?d morza i tam do ?mierci pod stra?? siedzia?, wi?cej ani jej, ani kr?lestwa swego nie ogl?daj?c.

Gdy poczciwy Gawe? obudzi? si? (когда добрый Гавел проснулся; poczciwy – добродушный, добрый), ju? by? wedle rozkazania ?ony zamkni?ty i zobaczywszy (уже был согласно приказанию жены заперт = заточён /в башне/ и, увидев), ?e pier?cienia nie mia? (что кольца у него не было), domy?li? si? (догадался), ?e go zdradzi?a kr?lowa (что предала его королева; zdradzi? kogo?, co? – изменить кому-л., чему-л., предать кого-л., что-л.).

Wdrapa? si? na g?rne pi?tro wie?y (взобрался он на верхний этаж башни), aby cho? zobaczy? (чтоб хотя бы увидеть), gdzie go osadzono (где его поселили), i ujrza? doko?a tylko jedno morze (и увидел вокруг одно только море; ujrze? – увидеть), a jak okiem zajrze? male?k? wysp? skalist? (а куда ни глянь – маленький остров скалистый), o kt?r? si? ba?wany rozbija?y (о который волны разбивались; ba?wan – волна, вал), i morskie ptactwo (и морские птицы; ptactwo – собир. птицы, пернатые), kt?re ?a?o?nie piszcz?c lata?o doko?a (которые, печально пища, летали вокруг; piszcze? – пищать).

Gdy poczciwy Gawe? obudzi? si?, ju? by? wedle rozkazania ?ony zamkni?ty i zobaczywszy, ?e pier?cienia nie mia?, domy?li? si?, ?e go zdradzi?a kr?lowa.

Wdrapa? si? na g?rne pi?tro wie?y, aby cho? zobaczy?, gdzie go osadzono, i ujrza? doko?a tylko jedno morze, a jak okiem zajrze? male?k? wysp? skalist?, o kt?r? si? ba?wany rozbija?y, i morskie ptactwo, kt?re ?a?o?nie piszcz?c lata?o doko?a.

Kogo mu najbardziej ?al by?o (кого ему больше всего жаль было), to kota i psa (/так/ это кота и пса), przyjaci?? swych wiernych (друзей своих верных). kt?rych tu z nim nie by?o (которых с ним не было). Ale gdy si? to dzia?o (но когда это происходило), ?w pies i kot r?wnie po ca?ym zamku swojego pana szukali (тот пёс и кот так же = тоже по целому замку своего хозяина искали), biegali, w?chali (бегали, нюхали) – nie mog?c si? domy?li? (не в силах понять: «догадаться»), co si? z nim sta?o (что с ним случилось). Piesek dopiero pier?cie? spostrzeg?szy na palcu u kr?lowej (пёс, только заметив кольцо на пальце у королевы), bo ta go nigdy nie zrzuca?a (потому что та его никогда не снимала: «не сбрасывала»; rzuca? – бросать, кидать), domy?li? si? (догадался), i? zdrad? pozby?a si? m??a (что она предательством избавилась от мужа; i? = ?e). We dwu z kotem osnuli wi?c plan (вдвоём с котом составили они тогда план: «построили, следовательно, план»; osnu? – построить /на основании чего-л./), jakim by sposobem mogli pana pom?ci? i uwolni? (как бы они могли за /своего/ хозяина отомстить и /его/ освободить; jakim sposobem – каким образом; pom?ci? kogo? – отомстить за кого-л.; pomsta – уст. книжн. отмщение, месть).

Kogo mu najbardziej ?al by?o, to kota i psa, przyjaci?? swych wiernych. kt?rych tu z nim nie by?o. Ale gdy si? to dzia?o, ?w pies i kot r?wnie po ca?ym zamku swojego pana szukali, biegali, w?chali – nie mog?c si? domy?li?, co si? z nim sta?o. Piesek dopiero pier?cie? spostrzeg?szy na palcu u kr?lowej, bo ta go nigdy nie zrzuca?a, domy?li? si?, i? zdrad? pozby?a si? m??a. We dwu z kotem osnuli wi?c plan, jakim by sposobem mogli pana pom?ci? i uwolni?.

Kot pocz?? od tego (кот начал с того), ?e z zajad?o?ci? najwi?ksz? rzuci? si? na myszy zamkowe (что с наибольшим ожесточением бросился = набросился на замковых мышей), aby zmusi? je do pomocy dla odzyskania pier?cienia (чтобы заставить их помочь вернуть кольцо; zmusi? kogo? do czego? – заставить кого-л. /сделать что-л./;odzyska? – получить обратно, вернуть себе что-л.). On i pies (он и пёс), kt?ry mu we wszystkim dopomaga? (который ему во всём помогал; dopomaga? = pomaga?), t?pili je bez mi?osierdzia (истребляли их без милосердия). W ko?cu te? do ostateczno?ci doprowadzone myszy (в конце концов доведённые до крайности мыши; ostateczny – окончательный; крайний; ostateczno?? – крайность; doprowadzi? do ostateczno?ci – довести до крайности), kt?rym na zamku dobrze by?o i wynosi? si? z niego nie chcia?y (которым в замке хорошо было и убираться из него = оттуда они не хотели), zwo?a?y sejm w piwnicy (созвали сейм в подвале; piwnica – погреб, подвал).

Kot pocz?? od tego, ?e z zajad?o?ci? najwi?ksz? rzuci? si? na myszy zamkowe, aby zmusi? je do pomocy dla odzyskania pier?cienia. On i pies, kt?ry mu we wszystkim dopomaga?, t?pili je bez mi?osierdzia. W ko?cu te? do ostateczno?ci doprowadzone myszy, kt?rym na zamku dobrze by?o i wynosi? si? z niego nie chcia?y, zwo?a?y sejm w piwnicy.

Pocz?wszy radzi? z wieczora (начав совещаться с вечера), poniewa? g?osy by?y podzielone (поскольку голоса = мнения разделились: «были разделены»), a ka?da mysz chcia?a d?ug? mow? powiedzie? i pochwali? si? (а каждая мышь хотела длинную речь сказать и похвастаться), ?e umie pi?knie m?wi? (что умеет красиво говорить) – radzi?y do rana i (совещались до утра и)… nic nie uradzi?y (ничего не решили). Nazajutrz zwo?awszy si? znowu (на следующий день созвавшись = собравшись снова), o ma?o si? nie pok?sa?y (чуть не покусались; o ma?o nie – чуть не)! Ca?a gromadka podzieli?a si? na dwa obozy (вся кучка /мышей/ разделилась на два лагеря, gromada – толпа, масса), a trzeci stan?? w po?rodku (а третий стал посередине), aby je zgodzi? (чтобы их помирить: «помирил»). Ten zagryziono na ?mier? (тот = его загрызли насмерть). Dziesi?tego dnia (на десятый день), gdy kot coraz okrutniej si? pastwi? nad nimi (когда кот всё более жестоко их мучил; pastwi? si? nad kim? – издеваться; мучить), postanowiono nareszcie wys?a? do niego poselstwo (/было/ решено наконец отправить к нему послов)…

Pocz?wszy radzi? z wieczora, poniewa? g?osy by?y podzielone, a ka?da mysz chcia?a d?ug? mow? powiedzie? i pochwali? si?, ?e umie pi?knie m?wi? – radzi?y do rana i… nic nie uradzi?y. Nazajutrz zwo?awszy si? znowu, o ma?o si? nie pok?sa?y! Ca?a gromadka podzieli?a si? na dwa obozy, a trzeci stan?? w po?rodku, aby je zgodzi?. Ten zagryziono na ?mier?. Dziesi?tego dnia, gdy kot coraz okrutniej si? pastwi? nad nimi, postanowiono nareszcie wys?a? do niego poselstwo…

Kot przyj?? je (кот их принял), ale zapowiedzia? (но предупредил), ?e o ?adnym modus vivendi mowy by? nie mo?e (что ни о каком modus vivendi речи быть не может; mowa – речь, nie ma mowy – речи быть не может; modus vivendi – лат. образ жизни; условия существования; часто: способ существования, условия, обеспечивающие возможность существования рядом каких-л. противных сторон, т. е. условия, способ мирного сосуществования), dop?ki myszy mu pier?cienia od kr?lowej nie dostan? (до тех пор, пока мыши ему кольцо у королевы не достанут). Wyszpiegowa? on (выследил он; szpieg – шпион; wyszpiegowa? – выследить), ?e w nocy kr?lowa go w ustach trzyma z obawy (что ночью его королева во рту держит из опасения), aby si? z palca nie zsun?? (чтобы оно с пальца /ей/ не сползло), bo r?k? mia?a ma?? i paluszki cienkie (потому что рука у неё была маленькая и пальчики тонкие), a pier?cie? by? du?y (а кольцо было большое).

Kot przyj?? je, ale zapowiedzia?, ?e o ?adnym modus vivendi mowy by? nie mo?e, dop?ki myszy mu pier?cienia od kr?lowej nie dostan?. Wyszpiegowa? on, ?e w nocy kr?lowa go \v ustach trzyma z obawy, aby si? z palca nie zsun??, bo r?k? mia?a ma?? i paluszki cienkie, a pier?cie? by? du?y.

Myszy tedy (тогда мыши), ratuj?c nar?d sw?j od zag?ady (спасая народ свой от гибели), musia?y wkra?? si? do sypialni i czatowa? (были вынуждены прокрасться в спальню и подстерегать /удобную возможность/; czatowa? na kogo?, co? – подкарауливать, подстерегать кого-л., что-л.). A ?e to s? stworzenia bardzo przemy?lne i m?dre (а поскольку, создания это очень находчивые и умные), obmy?li?y ?askota? tak ?pi?c? Marmuszk? (замыслили так щекотать спящую Мармушку), aby ?pi?ca pier?cie? z ust wypu?ci?a (чтобы спящая кольцо изо рта выпустила). Raz i drugi si? to nie uda?o (раз и другой /им/ это не удалось), na ostatek (в конце), gdy ci?gle myszki ogonkami jej ko?o ust pocz??y ?askota? (когда мышки хвостиками начали ей вокруг рта щекотать), kr?lowa otworzy?a je (королева его открыла), a pier?cie? wypad? i zsun?? si? na pod?og? (а кольцо выпало и соскользнуло на пол); tu pies i kot czekali ju? (тут пёс и кот уже ждали) i pies, chwyciwszy pier?cie? (и пёс, схватив кольцо), natychmiast skroba? pocz?? do drzwi (тотчас же начал скрестись в дверь; skroba? do drzwi – скрестись в дверь), skomli? (скулить, skomli? = skomle?), a? s?u??ca wstawszy wypu?ci? go musia?a (так, что служанке пришлось встать и выпустить его).

Myszy tedy, ratuj?c nar?d sw?j od zag?ady, musia?y wkra?? si? do sypialni i czatowa?. A ?e to s? stworzenia bardzo przemy?lne i m?dre, obmy?li?y ?askota? tak ?pi?c? Marmuszk?, aby ?pi?ca pier?cie? z ust wypu?ci?a. Raz i drugi si? to nie uda?o, na ostatek, gdy ci?gle myszki ogonkami jej ko?o ust pocz??y ?askota?, kr?lowa otworzy?a je, a pier?cie? wypad? i zsun?? si? na pod?og?; tu pies i kot czekali ju? i pies, chwyciwszy pier?cie?, natychmiast skroba? pocz?? do drzwi, skomli?, a? s?u??ca wstawszy wypu?ci? go musia?a.

Pies i kot razem tej?e nocy wykradli si? precz z zamku i z miasta w pole (пёс и кот в ту же ночь выкрались из замка прочь и из города /отправились/ в поле), a ?e wiedzieli ju? instynktem (а так как они знали уже инстинктом), ?e Gawe? na wyspie pustej w?r?d morza si? znajdowa? (что Гавел на пустом острове посреди моря находился), wprost do morza d??yli (прямо к морю устремились; d??y? do czego? – стремиться; устремляться)… Szli i szli (шли и шли), bo bardzo daleko by?o do brzegu (потому что очень далеко было до берега), a? nareszcie dostali si? do niego (наконец добрались до него). Ale jak tu si? przez wod? przeprawia? (но как тут через воду = по воде переправляться)?

Kot nie umia? p?ywa? (кот не умел плавать), a nie chcia? si? zosta? (а не хотел оставаться: «остаться»), bo utrzymywa? (потому что утверждал), ?e bez niego si? tam nie obejdzie (что без него там не обойдётся = не обойтись). U?o?yli si? wi?c (тогда они договорились). ?eby pies wzi?? go na grzbiet (чтобы пёс взял его /к себе/ на спину), a kot mia? w pysku pier?cionek nie?? (а кот должен был бы колечко в пасти = в зубах нести; pysk – морда; пасть), i tak do wyspy p?yn?? mieli (и так бы к острову плыть должны были).

Pies i kot razem tej?e nocy wykradli si? precz z zamku i z miasta w pole, a ?e wiedzieli ju? instynktem, ?e Gawe? na wyspie pustej w?r?d morza si? znajdowa?, wprost do morza d??yli… Szli i szli, bo bardzo daleko by?o do brzegu, a? nareszcie dostali si? do niego. Ale jak tu si? przez wod? przeprawia??

Kot nie umia? p?ywa?, a nie chcia? si? zosta?, bo utrzymywa?, ?e bez niego si? tam nie obejdzie. U?o?yli si? wi?c. ?eby pies wzi?? go na grzbiet, a kot mia? w pysku pier?cionek nie??, i tak do wyspy p?yn?? mieli.

Wszystko z pocz?tku sz?o pomy?lnie (всё сначала шло = складывалось удачно; pocz?tek – начало; z pocz?tku – сначала), byli ju? na p?? drogi od wyspy (были уже на полпути к острову), kt?r? z dala widzieli (который издалека видели), gdy pies zapyta? kota (когда пёс спросил кота):

– Masz pier?cie? (у тебя кольцо)?

– A mam (да у меня: «имею»)! – odpar? kot (ответил кот), ale gdy to m?wi? (но, когда он это говорил), otworzy? g?b? i (открыл пасть и) – pier?cie? wypad? z niej i w g??bi morza uton?? (и кольцо выпало из неё и в глубине моря утонуло). Nie ?mia? si? ju? do tego przyzna? ze strachu (он не осмелился в этом признаться со страха; przyzna? si? do czego? – признаться в чём-л.), a? stan?li na wyspie (до тех пор, пока не стали на острове).

Tu si? pies pyta (тут пёс спрашивает):

– A gdzie pier?cie? (а где кольцо)?

– Trzyma?em go wiernie (я держал его верно) – rzek? kot z bole?ci? (сказал кот горестно: «с болью»; bole?? – душевная боль, страдание) – ale gdy? mnie zapyta? (но когда ты меня спросил), niepotrzebnie otworzy?em pyszczek (я случайно разжал зубы: «напрасно открыл мордочку»; niepotrzebnie – напрасно; otworzy? – открыть), aby odpowiedzie? (чтобы ответить), i … pier?cie? poszed? na dno morza (и … кольцо пошло на дно моря).

Wszystko z pocz?tku sz?o pomy?lnie, byli ju? na p?? drogi od wyspy, kt?r? z dala widzieli, gdy pies zapyta? kota:

– Masz pier?cie??

– A mam! – odpar? kot, ale gdy to m?wi?, otworzy? g?b? i – pier?cie? wypad? z niej i w g??bi morza uton??. Nie ?mia? si? ju? do tego przyzna? ze strachu, a? stan?li na wyspie.

Tu si? pies pyta:

– A gdzie pier?cie??

– Trzyma?em go wiernie – rzek? kot z bole?ci? – ale gdy? mnie zapyta?, niepotrzebnie otworzy?em pyszczek, aby odpowiedzie?, i… pier?cie? poszed? na dno morza.

Pies wpad? w ogromn? w?ciek?o?? (пёс впал в огромную = страшную ярость).

– Kocie (кот; kot)! Zdrajco jaki? (ты предатель какой-то) – zakrzycza? (закричал) – r?b (делай; robi?), co chcesz (что хочешь)! Ratuj si?, jak mo?esz (спасайся, как можешь), ale ci to przysi?gam na Cerbera (но клянусь тебе Цербером; przysi?ga? na co? – клясться на что-л.), ?e je?li mi pier?cienia jakimkolwiek sposobem nie odzyskasz (что если мне кольцо каким угодно образом не вернёшь), zagryz? ci? na ?mier? (загрызу тебя насмерть)… a sam te? potem g?odem si? zamorz? (а сам потом тоже себя голодом заморю).

Kot nie mia? innego sposobu (коту ничего не оставалось делать: «не имел другого способа»), bo prostaczek by? i wymy?li? nic innego nie umia? (потому что простаком был и придумать ничего другого не мог: «не умел»; umia? – уметь), tylko tak samo sobie post?pi? z rybami jak na zamku z myszami (только так же поступить с рыбами, как в замке с мышами). Stan?? wi?c (встал поэтому), by czatowa? na ryby i dusi? je bez mi?osierdzia (чтобы подкарауливать рыб и их давить немилосердно).

– Kocie! Zdrajco jaki? – zakrzycza? – r?b, co chcesz! Ratuj si?. jak mo?esz, ale ci to przysi?gam na Cerbera, ?e je?li mi pier?cienia jakimkolwiek sposobem nie odzyskasz, zagryz? ci? na ?mier?… a sam te? potem g?odem si? zamorz?.

Kot nie mia? innego sposobu, bo prostaczek by? i wymy?li? nic innego nie umia?, tylko tak samo sobie post?pi? z rybami jak na zamku z myszami. Stan?? wi?c, by czatowa? na ryby i dusi? je bez mi?osierdzia.

Tysi?ce trup?w le?a?o na brzegu (тысячи трупов лежали на берегу); morderstwo by?o okrutne (убийство = бойня была ужасной) ryby si? przestraszy?y (рыбы перепугались). Zwo?a?y wi?c i one sejm wielki (созвали тогда и они сейм великий), ale daleko inszy ni? u myszy (но совсем не такой, как у рыб: «гораздо иной..»; daleko – гораздо; inszy – уст. другой). Zasiad?y ogromne ?ososie (засели огромные лососи), szczupaki i r??ne ich matadory (щуки и разные их матадоры), w jednej c?wili uradziwszy poselstwo do kota (в одну минуту = сразу приняв решение /отправить/ послов к коту). Drobne rybki musia?y s?ucha? i ani my?la?y si? przeciwi? (мелкие рыбки вынуждены были слушать и даже подумать не могли выступать против), bo? im g?osu nawet nie dano (потому что им даже голоса не дали; bo? = bo).

Kot ju? czeka? na brzegu (кот уже ждал на берегу). Jesiotr stary pocz?? do niego mow? (старый осётр начал к нему речь), ale tej on ani chcia? s?ucha? (но он её не хотел даже слушать).

Tysi?ce trup?w le?a?o na brzegu; morderstwo by?o okrutne, ryby si? przestraszy?y. Zwo?a?y wi?c i one sejm wielki, ale daleko inszy ni? u myszy. Zasiad?y ogromne ?ososie, szczupaki i r??ne ich matadory, w jednej c?wili uradziwszy poselstwo do kota. Drobne rybki musia?y s?ucha? i ani my?la?y si? przeciwi?, bo? im g?osu nawet nie dano.

Kot ju? czeka? na brzegu. Jesiotr stary pocz?? do niego mow?, ale tej on ani chcia? s?ucha?.

– ?mier? wam wszystkim (смерть вам всем) – zamiaucza? (замяукал) – je?li mi pier?cienia nie dostaniecie (если мне кольца не достанете)! R?bcie, co chcecie (делайте, что хотите), inaczej pokoju nie b?dzie (иначе покою /вам/ не будет)!

Natychmiast ryby wielkie (тотчас же большие рыбы), kt?rym si? nie chcia?o samym w b?ocie i szlamie bruka? na dnie (которым не хотелось самим в грязи и в иле пачкаться на дне; b?oto – грязь), wykomenderowa?y dziesi?? tysi?cy male?kich (откомандировали = отправили десять тысяч маленьких), aby pier?cienia szuka?y (чтобы кольцо искали; szuka? czego? – искать что-л.), i tego? dnia uboga p?otka go przynios?a (и в тот же день бедная плотва его принесла)… Stary jesiotr go jej odebra? i pop?yn?? do kota (старый осётр его у неё отобрал и поплыл к коту).

– ?mier? wam wszystkim – zamiaucza? – je?li mi pier?cienia nie dostaniecie! R?bcie, co chcecie, inaczej pokoju nie b?dzie!

Natychmiast ryby wielkie, kt?rym si? nie chcia?o samym w b?ocie i szlamie bruka? na dnie, wykomenderowa?y dziesi?? tysi?cy male?kich, aby pier?cienia szuka?y, i tego? dnia uboga p?otka go przynios?a… Stary jesiotr go jej odebra? i pop?yn?? do kota.

Rado?? by?a wielka (радость была большая), ale na tym nie koniec (но на этом был ещё не конец). Pier?cie? wprawdzie mieli (кольцо, хотя у них и было; wprawdzie – правда; хотя и), a dosta? si? z nim do ?rodka wie?y nie by?o sposobu (а добраться с ним внутрь башни было невозможно: «не было способа»; do ?rodka – внутрь). Nie by?o do niej ?adnego wnij?cia (не было в неё никакого входа; wnij?cie = уст. вход), ?adnej dziury (никакой дыры), ?adnego okna i tylko wierzch mia?a otwarty (никакого окна, и только вершина у неё была открытой; wierzch – верх; вершина), kt?r?dy powietrze wchodzi?o (там, где воздух /внутрь/ входил). Kot wi?c ofiarowa? si? drapa? na mur do pana (тогда кот выразил готовность карабкаться по стене к хозяину; ofiarowa? si? – выразить готовность)… Pies zosta? pod wie?? (пёс остался у башни), siad? na skale i pilnowa? (сел на скалу и следил).

Rado?? by?a wielka, ale na tym nie koniec. Pier?cie? wprawdzie mieli, a dosta? si? z nim do ?rodka wie?y nie by?o sposobu. Nie by?o do niej ?adnego wnij?cia, ?adnej dziury, ?adnego okna i tylko wierzch mia?a otwarty, kt?r?dy powietrze wchodzi?o. Kot wi?c ofiarowa? si? drapa? na mur do pana… Pies zosta? pod wie??, siad? na skale i pilnowa?.

Lezie tedy kot (лезет кот). lezie, trzyma si? pazurami kamieni (держится когтями за камни; trzyma? si? kogo?, czego? – держаться за кого-л., что-л.), dobra? si? do po?owy wie?y (добрался до половины башни), a tu go si?y opu?ci?y (и тут его силы покинули)… i… buch (бух)… na ziemi? (на землю). Ale ?e kot zawsze na nogi pada (но так как кот всегда на ноги падает), wi?c ma?o co si? utrz?s? (поэтому только небольшим сотрясением отделался «немного утрясся»; ma?o co – немного, немногим;trz??? si? – трястись).

Lezie tedy kot. lezie, trzyma si? pazurami kamieni, dobra? si? do po?owy wie?y, a tu go si?y opu?ci?y… i… buch… na ziemi?. Ale ?e kot zawsze na nogi pada, wi?c ma?o co si? utrz?s?.

Pies zawarcza? (пёс зарычал):

– Musisz si? dosta? na g?r? (ты должен добраться наверх). a nie (а нет), to ci? zagryz? (тогда тебя загрызу), pr?buj drugi raz (пробуй другой = ещё раз)!

Ledwie wytchn?wszy kot po raz wt?ry pocz?? w?dr?wk? po murze i spad? znowu (едва передохнув, кот начал поход = лезть во второй раз по стене и упал снова; wt?ry = уст. второй; w?dr?wka – поход; странствование), a pies go za kark pochwyci? i o ma?o nie zdusi? (а пёс его схватил за загривок и едва не задушил; o ma?o – чуть не, едва не).

– Polez? raz jeszcze (полезу ещё раз) – j?kn?? kot (застонал кот; j?kn?? – застонать; охнуть) – tylko daj mi odetchn?? (только дай мне передохнуть).

Za trzecim razem kot ju? tak pazurami si? chwyta? i wybiera? dobrze kamienie (в третий раз кот уже так /хорошо/ когтями хватался = цеплялся и выбирал камни), ?e si? do wierzcho?ka dosta? (что до вершины добрался).

Pies zawarcza?:

– Musisz si? dosta? na g?r?. a nie, to ci? zagryz?, pr?buj drugi raz!

Ledwie wytchn?wszy kot po raz wt?ry pocz?? w?dr?wk? po murze i spad? znowu, a pies go za kark pochwyci? i o ma?o nie zdusi?.

– Polez? raz jeszcze – j?kn?? kot – tylko daj mi odetchn??.

Za trzecim razem kot ju? tak pazurami si? chwyta? i wybiera? dobrze kamienie, ?e si? do wierzcho?ka dosta?.

Gawe? w?a?nie siedzia? tam na kamiennej ?awce i t?sknie na morze patrzy? (Гавел как раз сидел там на каменной лавке и тоскливо = с тоской смотрел на море; t?skny – тоскливый; ?awka – лавка), gdy swojego poczciwego kota zobaczy? (когда своего славного кота увидел), kt?ry bezsilnie pad? u n?g jego (который бессильно упал у его ног), a razem i z?oty pier?cie? si? potoczy? (а вместе = одновременно и золотое кольцо покатилось /по полу/)…

Pochwyci? go Gawe? uradowany (схватил тогда его Гавел обрадованный), biedne stworzenie razem na r?ce bior?c (бедное создание беря одновременно на руки), bo kot ju? ledwie dysza? (потому что кот уже едва дышал)…

Gawe? w?a?nie siedzia? tam na kamiennej ?awce i t?sknie na morze patrzy?, gdy swojego poczciwego kota zobaczy?, kt?ry bezsilnie pad? u n?g jego, a razem i z?oty pier?cie? si? potoczy?…

Pochwyci? go Gawe? uradowany, biedne stworzenie razem na r?ce bior?c, bo kot ju? ledwie dysza?…

Poniewa? go tam na wie?y o suchym chlebie i wodzie trzymano (поскольку его там на башне о = на сухом хлебе = сухарях и воде держали), kr?l Gawe? g?odny by? i zmizerowany (король Гавел голоден был и исхудал: «исхудавший»; zmizernie? – похудеть, исхудать), wi?c potar? pier?cie? ??daj?c gospody dla siebie (поэтому потёр кольцо, требуя трактир для себя), psa i kota (пса и кота)…

I w tej chwili znale?li si? wszyscy za sto?em w tej samej izbie (и в этот момент: «в этом моменте» все оказались за столом в той же комнате), w kt?rej Gawe? ju? raz bywa? (в которой Гавел уже однажды бывал), gdy od rodzic?w wyszed? (когда от родителей ушёл)… Nie tylko odpocz?? (не только отдохнуть), zje?? i napi? si? potrzebowa? (съесть = поесть и попить ему нужно было), a towarzysz?w nakarmi? (и товарищей накормить), ale i o tym pomy?le? (но и о том подумать), co dalej robi? (что дальше делать). Do kr?lowej, kt?ra go tak niegodziwie zdradzi?a (к королеве, которая его так подло предала), powraca? nie bardzo chcia? (возвращаться он не очень хотел; powraca? do kogo? – возвращаться к кому-л.), chocia? j? kocha? (хотя её любил). Wszelako pi?knego kr?lestwa ?al mu by?o (всё же прекрасного королевства жаль ему было), a nade wszystko ubogich ?ebrak?w (а больше всего бедных нищих), kalek i wszystkich biedak?w (калек и всех бедняг), kt?rym m?g? by? pomoc? i opiek? (которым он мог быть помощью и опекой).

Poniewa? go tam na wie?y o suchym chlebie i wodzie trzymano, kr?l Gawe? g?odny by? i zmizerowany, wi?c potar? pier?cie? ??daj?c gospody dla siebie, psa i kota…

I w tej chwili znale?li si? wszyscy za sto?em w tej samej izbie, w kt?rej Gawe? ju? raz bywa?, gdy od rodzic?w wyszed?… Nie tylko odpocz??, zje?? i napi? si? potrzebowa?, a towarzysz?w nakarmi?, ale i o tym pomy?le?, co dalej robi?. Do kr?lowej, kt?ra go tak niegodziwie zdradzi?a, powraca? nie bardzo chcia?, chocia? j? kocha?. Wszelako pi?knego kr?lestwa ?al mu by?o, a nade wszystko ubogich ?ebrak?w, kalek i wszystkich biedak?w, kt?rym m?g? by? pomoc? i opiek?.

Wyspawszy si? i najad?szy (выспавшись и наевшись), nimby co? postanowi? Gawe? (прежде чем что-нибудь решить: «прежде чем бы что-нибудь решил Гавел»; nim – прежде чем, by – бы), za??da? on sobie przej?? si? troch? mi?dzy zielono?ci? i drzewami (потребовал он себе немного пройтись = прогулку между зеленью и деревьями), kt?rych nie widzia? dawno (которых не видел давно) – zn?w wi?c na t? sam? wybra? si? drog? co w pierwszej podr??y i trafi? do tej samej wioski (итак, он снова на ту же собрался дорогу = на той же оказался дороге что в первом путешествии и попал в ту же деревню; wybra? si? – собраться куда-л.).

Dziwna rzecz (странное дело), tak jak pierwszym razem (так, как в первый раз: «первым разом»), znalaz? si? t?um ogromny w rynku (/там/ оказалась толпа огромная на рыночной площади), przestraszony i lamentuj?cy (испуганная и причитающая).

– Poczciwi ludzie (люди добрые), co si? tu u was znowu dzieje (что тут у вас снова происходит)? – zapyta? (спросил). – Bied? jak?? widz? (беда какая-то вижу), macie (у вас: «имеете»).

Wyspawszy si? i najad?szy, nimby co? postanowi? Gawe?, za??da? on sobie przej?? si? troch? mi?dzy zielono?ci? i drzewami, kt?rych nie widzia? dawno – zn?w wi?c na t? sam? wybra? si? drog? co w pierwszej podr??y i trafi? do tej samej wioski.

Dziwna rzecz, tak jak pierwszym razem, znalaz? si? t?um ogromny w rynku, przestraszony i lamentuj?cy

– Poczciwi ludzie, co si? tu u was znowu dzieje? – zapyta?. – Bied? jak?? widz?, macie.

– Och (ох)! Bieda, bieda! – odpowiedzia? mu w?jt (ответил ему войт; войт – чиновник локальной администрации). – A ju? nas teraz nikt ratowa? z niej nie przyjdzie (а уже никто нас спасать от неё не придёт; ratowa? z czego? – спасти от чего-л.). Kr?lowa i kr?lestwo padnie ofiar? (королева и королевство падут /её/ жертвами: «жертвой»). Nie wiadomo (неизвестно), co si? z kr?lem Gaw?em sta?o (что с королём Гавлом случилось), kt?ry panem by? rozumnym i silnym (который господином был разумным и сильным). Teraz, gdy go nie ma (теперь, когда его нет), niepoczciwy Bimbas dowiedzia? si? o tym (нечестный = коварный Бимбас узнал об этом; poczciwy – добрый, добродушный; уст. честный, порядочный; niepoczciwy – нечестный, непорядочный), ci?gnie na stolic? i zawojuje nas (идёт на столицу и завоюет нас), a zawojowawszy ka?e swoim j?zykiem gada? (а завоевав, прикажет своим языком = на своём языке говорить; m?wi? jakim? j?zykiem – говорить на каком-л. языке), do swoich modli? si? bog?w i za??da (своим молиться богам и потребует; modli? si? do kogo? – молиться кому-л.), aby?my wszyscy sk?r? z siebie pozdzierali a powk?adali t? (чтобы мы все с себя кожу содрали и надели ту), kt?r? on nam narzuci (которую он нам навяжет). A to jest najstraszniejsza rzecz (а это самое страшное: «самая страшная вещь»; rzecz – вещь; дело), jaka nar?d biedny spotka? mo?e (которая может постигнуть бедный народ; spotka? – постигнуть).

– Och! Bieda, bieda! – odpowiedzia? mu w?jt. – A ju? nas teraz nikt ratowa? z niej nie przyjdzie. Kr?lowa i kr?lestwo padnie ofiar?. Nie wiadomo, co si? z kr?lem Gaw?em sta?o, kt?ry panem by? rozumnym i silnym. Teraz, gdy go nie ma, niepoczciwy Bimbas dowiedzia? si? o tym, ci?gnie na stolic? i zawojuje nas, a zawojowawszy ka?e swoim j?zykiem gada?, do swoich modli? si? bog?w i za??da, aby?my wszyscy sk?r? z siebie pozdzierali a powk?adali t?, kt?r? on nam narzuci. A to jest najstraszniejsza rzecz, jaka nar?d biedny spotka? mo?e.

Gawe? s?ucha? i duma? (Гавел стоял и размышлял; duma? – книжн. размышлять). Do kr?lowej ?al mia? wielki (на королеву он был в большой обиде; mie? ?al do kogo? – быть в обиде на кого-л.), to prawda (это правда), ale czy? za to kr?lestwo jego pokutowa? mia?o (но разве за это должно было расплачиваться королевство)?

Potar? wi?c pier?cie? ??daj?c sto tysi?cy wojska i trzech wojewod?w (поэтому потёр он кольцо, требуя сто тысяч войска и троих воевод). W mgnieniu oka wojewodowie nadbiegli (в одно мгновение воеводы подоспели; nadbiec – подбежать; подоспеть), wojsko stan??o (войско встало /перед ним/). Gawe? na koniu siedzia? i ci?gn?? pod stolic? na odsiecz (Гавел на коне сидел и шёл под = к столице на подмогу)! …

Gawe? s?ucha? i duma?. Do kr?lowej ?al mia? wielki, to prawda, ale czy? za to kr?lestwo jego pokutowa? mia?o?

Potar? wi?c pier?cie? ??daj?c sto tysi?cy wojska i trzech wojewod?w. W mgnieniu oka wojewodowie nadbiegli, wojsko stan??o. Gawe? na koniu siedzia? i ci?gn?? pod stolic? na odsiecz! …

Gdy si? tu wojsko jego pokaza?o (когда его войско тут показалось), a Bimbas je zobaczy? (а Бимбас его увидел), nie czekaj?c bitwy pocz?? ucieka? (не дожидаясь битвы, начал убегать; czeka? – ждать, ожидать, дожидаться)… Bito wi?c ich w pogoni na kapust? siek?c (так что били их в погоне, изрубая в капусту; pogo? – погоня; sieka? na kapust? —изрубать в капусту), a sam niepoczciwy Bimbas pad? na placu (а сам бесчестный Бибмас пал на поле /брани/; plac – площадь; plac bitwy – поле битвы, поле брани).

Kr?lowa z zamku patrzy?a i mdla?a ze strachu (королева из замка смотрела и млела со страху; mdle? – терять сознание; млеть). Wprawdzie nieprzyjaciel zosta? odparty (хотя врагу и был дан отпор; odeprze? kogo?, co? – отбить кого-л., что-л., дать отпор кому-л.), ale Gawe?, m?? jej (но Гавел, муж её), b?dzie chcia? si? na niej pom?ci? za zdrad? (будет хотеть ей отомстить за предательство; pom?ci? na kim? – отомстить кому-л.)… Przeb?aga? go nie widzia?a sposobu (вымолить у него прощения ей казалось невозможным: «не видела способа»; przeb?aga? kogo? – выпросить/вымолить прощение у кого-л.)… Zwyci?ski pan wchodzi? ju? do swej stolicy (победоносный господин входил уже в свою столицу).

Gdy si? tu wojsko jego pokaza?o, a Bimbas je zobaczy?, nie czekaj?c bitwy pocz?? ucieka?… Bito wi?c ich w pogoni na kapust? siek?c, a sam niepoczciwy Bimbas pad? na placu.

Kr?lowa z zamku patrzy?a i mdla?a ze strachu. Wprawdzie nieprzyjaciel zosta? odparty, ale Gawe?, m?? jej, b?dzie chcia? si? na niej pom?ci? za zdrad?… Przeb?aga? go nie widzia?a sposobu… Zwyci?ski pan wchodzi? ju? do swej stolicy.

Marmuszka zamkn??a si? w izbie i pad?szy na ziemi? (Мармушка заперлась в комнате и, упав на землю), losu strasznego (судьбы страшной), jaki j? spotka? mia? (которая должна была её постигнуть), czeka?a (ждала), b?d?c pewna (будучи уверена), ?e kr?l j? teraz na t? sam? pust? wysp? ze?le (что король её теперь на тот же пустынный остров сошлёт), aby tam w wie?y siedzia?a (чтобы она там в башне сидела). Ale Gawe? nadto poczciw i dobry by? (но Гавел слишком порядочным и добрым был), a?eby si? mia? m?ci? srogo (чтобы мстить жестоко; srogo – свирепо, жестоко, сурово)… Otworzono wrota (открыли ворота), panowie i starszyzna plackiem pad?a pod nogi panu (господа и начальство распластались у его ног; plackiem – плашмя; pa?? plackiem – упасть ничком; распластаться; starszyzna – начальство), udaj?c niezmiern? rado?? z jego powrotu (изображая безмерную радость от его возвращения; z – от /об эмоц. сост./).

Gawe? nic nie m?wi?c wprost do ?ony prowadzi? si? kaza? (Гавел, ничего не говоря, прямо к жене вести себя приказал). Stan?? we drzwiach (встал в дверях).

Marmuszka zamkn??a si? w izbie i pad?szy na ziemi?, losu strasznego, jaki j ? spotka? mia?, czeka?a, b?d?c pewna, ?e kr?lj?teraz na t? sam? pust? wysp? ze?le, aby tam w wie?y siedzia?a. Ale Gawe? nadto poczciw i dobry by?, a?eby si? mia? m?ci? srogo… Otworzono wrota, panowie i starszyzna plackiem pad?a pod nogi panu, udaj?c niezmiern? rado?? z jego powrotu.

Gawe? nic nie m?wi?c wprost do ?ony prowadzi? si? kaza?. Stan?? we drzwiach.

– A co, kr?lowo Marmuszko (а что, королева Мармушка)? – rzek? (сказал). – A tom ja zn?w zjawi? si? w por? (а то /что/ я снова появился вовремя; pora – время, пора; w por? – вовремя, to – то). Nieprawda? (не правда ли)? Na wie?y mi si? strasznie nudzi?o (на башне мне страшно скучно было; nudzi? si? – скучать; nudzi mi si? – мне скучно). Pa? B?g pom?g?, (Господь Бог помог) przyjaciele poratowali (друзья спасли)… Musimy tedy znowu ?y? razem (теперь мы должны снова жить вместе), bo co si? sobie raz ?lubowa?o (потому что /то/, что друг другу однажды клялось = однажды данная клятва; ?lubowa? – клясться; давать обет), to si? rozerwa? nie mo?e (не может быть нарушена: «не может разорваться»; rozerwa? si? – разорваться) … M?g?bym si? ja m?ci? (я мог бы мстить), ale nie chc? (но не хочу). Pod?a to rzecz (гнусное это дело; pod?y – подлый; низкий; гнусный)… Bez kary jednak s?usznej nie ujdziesz (без справедливого наказания ты, однако, не останешься: «без справедливого наказания не избежишь»; uj?? czego?, czemu? – избежать чего-л.), kr?lowo moja (королева моя).

– A co, kr?lowo Marmuszko? – rzek?. – A tom ja zn?w zjawi? si? w por?. Nieprawda?? Na wie?y mi si? strasznie nudzi?o. Pa? B?g pom?g?, przyjaciele poratowali… Musi my tedy znowu ?y? razem, bo co si? sobie raz ?lubowa?o, to si? rozerwa? nie mo?e… M?g?bym sieja m?ci?, ale nie chc?. Pod?a to rzecz… Bez kary jednak s?usznej nie ujdziesz, kr?lowo moja.

Tu Marmuszka g?ow? podnios?a s?uchaj?c (тут Мармушка голову подняла, слушая).

– Jestem sobie prosty ch?op (я простой крестьянин) … Gawe?… z ch?opa kr?lem zosta?em i z tym si? nie taj? (из мужика королём стал и с этим = и этого не скрываю: «не скрываюсь»; tai? si? – таиться, скрываться). Posz?a? za mnie (ты пошла за меня), Marmuszko, jeste? ?on? moj? (ты жена моя), wi?c wraz ze mn? musisz za kar? i?? i rodzicom moim w chacie ubogiej do st?p si? pok?oni? (поэтому за = в наказание вместе со мной должна идти = пойти и моим родителям в бедной хате до стоп поклониться)… Na?wczas wszystko ci przebacz? i zapomn? (тогда я всё тебе прощу и забуду; ?w– тот).

Kr?lowa Marmuszka u?ciska?a nogi jego i na wszystko si? zgodzi?a (королева Мармушка обняла его ноги = за ноги и на всё согласилась).

Tu Marmuszka g?ow? podnios?a s?uchaj?c.

– Jestem sobie prosty ch?op… Gawe?… z ch?opa kr?lem zosta?em i z tym si? nie taj?. Posz?a? za mnie, Marmuszko, jeste? ?on? moj?, wi?c wraz ze mn? musisz za kar? i?? i rodzicom moim w chacie ubogiej do st?p si? pok?oni?… Na?wczas wszystko ci przebacz? i zapomn?.

Kr?lowa Marmuszka u?ciska?a nogi jego i na wszystko si? zgodzi?a.

Nazajutrz (на следующий день), jak dzie? (как /наступил/ день), potar? kr?l pier?cie? ??daj?c by? na drodze do chaty rodzic?w (потёр король кольцо, требуя быть на пути к родительскому дому)… I on, i Marmuszka (и он, и Мармушка), oboje w koronach z?otych (оба с золотыми коронами /на головах/), w p?aszczach z gronostajami (в мантиях с горностаями; p?aszcz – пальто; плащ; мантия), za nimi dw?r (за ними двор), wozy, konie, skarby (телеги, лошади, сокровища), a? strach (просто ужас). Id? (идут), id?, a? jeden z braci Gaw?owych p?dzi wo?y z paszy i zobaczywszy kr?la pad? na ziemi? (/как вдруг видят/ один из братьев Гавла погоняет волов с пастбища и, увидев короля, упал на землю), przestraszony (перепуганный), bij?c czo?em (бьёт челом: «бья челом»; czo?o – лоб; чело). A by? w prostej sukmanie (а был он в простой сермяге), obdarty i brudny (оборванный и грязный). Stan?? kr?l (остановился король), ?miej?c si? (смеясь).

– A c?? to (а что же это), ty mnie nie pozna? (ты меня не узнал)?.. Tociem Gawe? (я ведь Гавел; to? – уст. диал. ведь, jestem – я есть), rodzony tw?j brat (родной брат твой), tylkom si? przez moj? g?upot? korony dorobi? (только я по своей глупости: «из-за своей глупости» корону нажил; dorobi? si? czego? – нажить что-л.), gdy ty ze swoj? m?dro?ci? wo?y pasiesz (когда ты со своей мудростью волов пасёшь). – Wstawaj i chod? z nami (вставай и иди = пойдем с нами).

Nazajutrz, jak dzie?, potar? kr?l pier?cie? ??daj?c by? na drodze do chaty rodzic?w… I on, i Marmuszka, oboje w koronach z?otych, w p?asz czach z gronostajami, za nimi dw?r, wozy, konie, skarby, a? strach. Id?, id?, a? jeden z braci Gaw?owych p?dzi wo?y z paszy i zobaczywszy kr?la pad? na ziemi?, przestraszony, bij?c czo?em. A by? w prostej sukmanie, obdarty i brudny. Stan?? kr?l, ?miej?c si?.

– A c?? to, ty mnie nie pozna??.. Tociem Gawe?, rodzony tw?j brat, tylkom si? przez moj? g?upot? korony dorobi?, gdy ty ze swoj? m?dro?ci? wo?y pasiesz. Wstawaj i chod? z nami.

Musia?a tedy kr?lowa Marmuszka ?cierpie? (вынуждена была тогда королева Мармушка стерпеть), ?e ch?op jeden ju? przy niej szed? (что крестьянин один уже рядом с ней шёл).

Troch? dalej (немного дальше), patrz? (смотрят), idzie brat drugi (идёт второй брат), chude konie pop?dzaj?c (тощих коней погоняя; chudy – худой, тощий). Zobaczywszy orszak kr?lewski (увидев королевский кортеж; orszak – свита; кортеж), co pr?dzej na bok odegna? szkapy i nie ?miej?c nawet spojrze? na Gaw?a (как можно скорее в сторону отогнал кляч и, не смея даже взглянуть на Гавла; bok – бок; сторона; pr?dki – быстрый, скорый), pad? pozdrawiaj?c go (пал /ниц/, приветствуя его).

Musia?a tedy kr?lowa Marmuszka ?cierpie?, ?e ch?op jeden ju? przy niej szed?.

Troch? dalej, patrz?, idzie brat drugi, chude konie pop?dzaj?c. Zobaczywszy orszak kr?lewski, co pr?dzej na bok odegna? szkapy i nie ?miej?c nawet spojrze? na Gaw?a, pad? pozdrawiaj?c go.

A ten wo?a (а тот /король/ кричит):

– Wstawaj (вставай)! Nie pozna?e? mnie (ты не узнал меня). brat tw?j jestem (я твой брат), chod? z nami (пойдем с нами).

Pod sam? chat? nastraszy? si? ich tak samo brat trzeci (у самой хаты испугался их так же третий брат) – i zbli?yli si? nareszcie do wr?t (и приблизились наконец к воротам).

Troch? dalej, patrz?, idzie brat drugi, chude konie pop?dzaj?c. Zobaczywszy orszak kr?lewski, co pr?dzej na bok odegna? szkapy i nie ?miej?c nawet spojrze? na Gaw?a, pad? pozdrawiaj?c go.

A ten wo?a:

– Wstawaj! Nie pozna?e? mnie. brat tw?j jestem, chod? z nami.

Pod sam? chat? nastraszy? si? ich tak samo brat trzeci – i zbli?yli si? nareszcie do wr?t.

Ojciec i matka wybiegli si? przypatrywa? orszakowi (отец и мать выбежали рассматривать кортеж; przypatrywa? si? czemu? – присматриваться, приглядываться к чему-л., рассматривать что-л.), kt?ry si? zatrzyma? (который остановился). Rodzice oboje nie poznali Gaw?a (родители оба не узнали Гавла), a? po g?osie (только по голосу), gdy si? odezwa? do nich i pok?oni? obojgu (когда он заговорил с ними и поклонился обоим)…

– B?g wam zap?a? (спасибо вам; zaplaci? – заплатить; B?g zap?a? – спасибо), kochani moi (дорогие мои), ?e?cie mnie precz z chaty wygnali (что вы меня прочь из дома выгнали), bo gdyby nie to (потому что если бы не это), nie doszed?bym do kr?lestwa i nie m?g?bym wam na staro?? by? pomoc? (не добился бы я королевства и не мог бы вам на = в старости быть помощью). Wi?c dzi?kuj? warn z duszy (поэтому благодарю вас от всей души; z duszy – всей душой, от всей души), a gdy mnie B?g na tronie posadzi? (а если меня Бог на трон посадил; posadzi? na czym? – посадить на что-л.), abym nie zapomnia? nigdy (/то это только для того/, чтобы я не забыл никогда), ?em taki cz?ek jako i inni ludzie (что я такой же человек, как и другие люди), chod?cie wy ze mn? i zasi?d?cie przy mnie w ch?opskich sukmanach (идите вы со мной и сядьте рядом со мной в крестьянских одеждах), abym si? pokory uczy? i w dum? nie wzbija? (чтобы я смирению учился и не возгордился; nauczy? si? czego? – научиться чем-л.; duma – гордость; wbi? si? w dum? – возгордиться).

Ojciec i matka wybiegli si? przypatrywa? orszakowi, kt?ry si? zatrzyma?. Rodzice oboje nie poznali Gaw?a, a? po g?osie, gdy si? odezwa? do nich i pok?oni? obojgu…

– B?g wam zap?a?, kochani moi, ?e?cie mnie precz z chaty wygnali, bo gdyby nie to, nie doszed?bym do kr?lestwa i nie m?g?bym wam na staro?? by? pomoc?. Wi?c dzi?kuj? warn z duszy, a gdy mnie B?g na ronie posadzi?, abym nie zapomnia? nigdy, ?em taki cz?ek jako i inni ludzie, chod?cie wy ze mn? i zasi?d?cie przy mnie w ch?opskich sukmanach, abym si? pokory uczy? i w dum? nie wzbija?.

To rzek?szy Gawe? (говоря это, Гавел), rodzic?w swych poszanowawszy (родителей своих уважив; szanowa? – уважать, почитать), zabra? ich ze sob? do stolicy (забрал их с собой в столицу), w kt?rej gody nowe sprawiwszy sto lat szcz??liwie kr?lowa? z kr?low? Marmuszka (в которой новое пиршество устроив, сто лет счастливо правил с королевой Мармушкой; gody – празднество, пиршество), a synowie jego po dzi? dzie? w tym pa?stwie panuj? (а сыновья его и до сего времени в том государстве правят; dzi? – сегодня; ныне, нынче; po dzi? dzie? – до сего времени).

To rzek?szy Gawe?, rodzic?w swych poszanowawszy, zabra? ich ze sob? do stolicy, w kt?rej gody nowe sprawiwszy sto lat szcz??liwie kr?lowa? z kr?low? Marmuszka, a synowie jego po dzi? dzie? w tym pa?stwie panuj?.

Adolf Dygasi?ski
(Адольф Дыгасиньский)

14. O zaj?czku sprawiedliwym 14
(О справедливом зайчике)

By? ongi ch?op Maciek (был когда-то крестьянин Мацек; ongi – книжн. некогда, когда-то), cz?owiek dobry (человек добрый), jeno n?dzarz i g?upi (только бедняк и глупый; jeno – книжн. только).

Raz poszed? do lasu (однажды пошёл он в лес; p?j?? – пойти; do – в /внутрь), zbiera tam susz (собирает там хворост), okrzesuje s?ki usch?e (обсекает засохшие сучья; uschn?? – засохнуть), ga??zki (ветки), sk?ada sobie to na kupk? (складывает себе это на = в кучку). Wtem s?yszy (вдруг слышит) – co? opodal j?czy (что-то стонет невдалеке), jakby prosi?o o mi?osierdzie (словно /бы/ просило о милосердии; prosi? o co? – просить чего-л., о чём-л.). Mia? l?k (боялся: «имел страх»; mie? – иметь), wa?y? si? (решался; wa?y? – взвешивать) – i?? nie i?? (идти не идти), zobaczy? (посмотреть: «увидеть»; zobaczy? – увидеть). Ano (ну), poszed? ostro?nie (пошёл осторожно), patrzy (смотрит), co to by? mo?e (что это может быть).

By? ongi ch?op Maciek, cz?owiek dobry, jeno n?dzarz i g?upi.

Raz poszed? do lasu, zbiera tam susz, okrzesuje s?ki usch?e, ga??zki, sk?ada sobie to na kupk?. Wtem s?yszy – co? opodal j?czy, jakby prosi?o o mi?osierdzie. Mia? l?k, wa?y? si? – i?? nie i??, zobaczy?. Ano, poszed? ostro?nie, patrzy, co to by? mo?e.

Oto sosna ogromna si? zwali?a i przygniot?a srodze nied?wiedzia (вот рухнула огромная сосна и придавила сильно медведя; zwali? si? – свалиться; обрушиться, рухнуть, przygnie?? – придавить), a? mu ?lepia na wierzch wylaz?y (так, что даже глаза ему = у него на лоб полезли; ?lepia – глаза /животного/; wierzch – верх; oczy wy?az? na wierzch – глаза на лоб лезут).

– Zlituj si? nade mn?, cz?owiecze (сжалься надо мной, человек; cz?owiek), ocal mi ?ycie (спаси мне жизнь; ocali? – спасти)! – m?wi ?a?o?nie to nied?wiedzisko (говорит жалобно этот медведь).

Oto sosna ogromna si? zwali?a i przygniot?a srodze nied?wiedzia, a? mu ?lepia na wierzch wylaz?y.

– Zlituj si? nade mn?, cz?owiecze, ocal mi ?ycie! – m?wi ?a?o?nie to nied?wiedzisko.

Ch?opa zdj??a lito?? (крестьянина охватила жалость; zdj?? – охватить), zabra? si? do roboty (принялся за работу; zabra? si? do czego? – взяться, приняться за что-л.): z bied? podsadzi? pod k?od? dr?g jeden (с грехом пополам подложил под бревно одну жердь; od biedy – кое-как, еле-еле, с грехом пополам; dr?g – шест, кол, жердь), drugi (вторую). Wysila? si? potem (силился, /обливаясь/ потом), i co kt?ry dr?g podniesie (и каждый раз, когда новую жердь поднимет, co – каждый раз, когда), zaraz podstawi? pod niego soszk? (сразу подставит под него сошку; soszka – диал. маленькая ветка, раздвоенная в конце) – podstawk? tak? (подставку такую). Kapa? mu z czo?a pot (капал у него со лба пот); ale zwierz? ocali? i sam wr?ci? do domu (но животное спас и сам вернулся домой; do domu – домой).

Ch?opa zdj??a lito??, zabra? si? do roboty: z bied? podsadzi? pod k?od? dr?g jeden, drugi. Wysila? si? potem, i co kt?ry dr?g podniesie, zaraz podstawi? pod niego soszk? – podstawk? tak?. Kapa? mu z czo?a pot; ale zwierz? ocali? i sam wr?ci? do domu.

Up?yn?? jaki? czas (прошло какое-то время), Maciek zapomnia? o swym uczynku (Мацек забыл о своём поступке; uczynek – поступок), idzie znowu na zbierk? do lasu (идёт снова в лес на сбор /хвороста/; zbierka = zbi?rka – сбор), spotyka jak raz tego samego nied?wiedzia (встречает как раз того же медведя), kt?ry wr?cz pyta (который прямо спрашивает; wr?cz – прямо, открыто):

– Ty?e? to (ты же это; ty – ты; ? – же; jeste? – ты есть), ch?opie (крестьянин), ocali? mi niegdy? ?ycie (спас мне некогда жизнь; mi – мне)?

– Ju?ci (конечно), ja (я), albo co (или = а что)?

Up?yn?? jaki? czas, Maciek zapomnia? o swym uczynku, idzie znowu na zbierk? do lasu, spotyka jak raz tego samego nied?wiedzia, kt?ry wr?cz pyta:

– Ty?e? to, ch?opie, ocali? mi niegdy? ?ycie?

– Ju?ci, ja, albo co?

– Bo widzisz (потому что = да видишь /ли/), przyjacielu (друг), chcia?bym ci da? koniecznie nagrod? (я хотел бы тебе непременно дать награду), jako mi? to okrutnie korci (как = потому что меня это ужасно тревожит; mi? – меня; okrutnie – жестоко; ужасно; korci? – не давать покоя, тревожить), ?em ci winien wdzi?czno?? (что я тебе должен благодарность; ?e – что; jestem – я есть).

– Co znowu za nagrod? (что снова = ещё за награду; znowu = zn?w)?

– Kochatiku (голубчик; kochatiku = kochasiu – дорогой мой, миленький, голубчик /в обращении/), ja ci? zje?? musz? (я тебя съесть должен; ci? – тебя; musie? – быть должным) – nie ma rady (ничего не поделаешь, rada – совет; nie ma rady – ничего не поделаешь)!

– Bo widzisz, przyjacielu, chcia?bym ci da? koniecznie nagrod?, jako mi? to okrutnie korci, ?em ci winien wdzi?czno??.

– Co znowu za nagrod??

– Kochatiku, ja ci? zje?? musz? – nie ma rady!

– ?mia?by? (/и/ ты бы смел = посмел; ?mie? – сметь), kud?aczu jaki? (лохмач какой-то; kud?aty – взлохмаченный, лохматый), dobroczy?c? swego zabija? (благодетеля своего убивать)?

– Przecie? ka?dy na tym ?wiecie za dobre z?em p?aci (ведь каждый на этом свете за доброе злом платит; ?wiat – мир, свет), to i ja nie mog? ci si? inaczej wywdzi?czy? (то = поэтому и я не могу тебя иначе отблагодарить; wywdzi?czy? si? komu? – отблагодарить кого-л.).

– ?mia?by?, kud?aczu jaki?, dobroczy?c? swego zabija??

– Przecie? ka?dy na tym ?wiecie za dobre z?em p?aci, to i ja nie mog? ci si? inaczej wywdzi?czy?.

– Gadanie (/пустая/ болтовня)! Tylko pod?y tak robi (только подлый так делает)! Sprawiedliwo?? (справедливость), wdzi?czno?? by?y (благодарность были), i s? na ?wiecie (и есть на свете).

Wi?c nied?wied? w ?miech (следовательно = а медведь в смех = расхохотался; wi?c – итак, стало быть, следовательно; ?miech – смех).

– Jeszczem te? takiego g?upca (я ещё такого дурака; jeszcze – ещё; jestem – я есть; g?upiec – глупец, дурак), jak ?yj? (как = сколько живу). nie widzia? (не видел; widzie? – видеть) – powiada (говорит)– ale s?uchaj (но слушай), ja ci przyznam s?uszno?? (я признаю твою правоту; przyzna? s?uszno??/racj? komu? – признать чью-л. правоту), je?eli znajdziesz s?dziego (если ты найдёшь судью; znale?? – найти; s?dzia – судья), kt?ry spraw? mi?dzy nami rozs?dzi pod?ug ciebie (который согласно тебе = по-твоему спор между нами рассудит; sprawa – дело, вопрос; уст. спор; rozs?dzi? – решить, рассудить; pod?ug kogo? – по, согласно кому-л.).

– Gadanie! Tylko pod?y tak robi! Sprawiedliwo??, wdzi?czno?? by?y, i s? na ?wiecie.

Wi?c nied?wied? w ?miech.

– Jeszczem te? takiego g?upca, jak ?yj?. nie widzia? – powiada – ale s?uchaj, ja ci przyznam s?uszno??, je?eli znajdziesz s?dziego, kt?ry spraw? mi?dzy nami rozs?dzi pod?ug ciebie.

– Znajd? (найду)! – zawo?a? Maciek i poszed? szuka? s?dziego (крикнул Мацек и пошёл искать судью; zawo?a? – воскликнуть, крикнуть). Spotyka ch?opa (встречает крестьянина).

– P?jd?cie (пойдите) – m?wi mu (говорит ему; mu – ему) – zrobicie s?d mi?dzy mn? a nied?wiedziem (сделайте суд между мной а = и медведем)!

Ch?op poszed? (крестьянин пошёл), niby to s?ucha (будто бы слушает), o co chodzi (в чём дело; o co chodzi? – о чём речь?, в чём дело?), a Ma?ka ?okciem tr?ca (а Мацька локтём толкает; ?okie? – локоть), mruga do niego i do ucha mu szepcze (подмигивает ему и в ухо ему шепчет; mruga? do kogo? – подмигивать кому-л.; szepta? – шептать):

– Znajd?! – zawo?a? Maciek i poszed? szuka? s?dziego. Spotyka ch?opa.

– P?jd?cie – m?wi mu – zrobicie s?d mi?dzy mn? a nied?wiedziem!

Ch?op poszed?, niby to s?ucha, o co chodzi, a Ma?ka ?okciem tr?ca, mruga do niego i do ucha mu szepcze:

– Powiedz najprz?d (скажи сначала; powiedzie? – сказать), ile mi zap?acisz (сколько ты мне заплатишь), je?li spraw? os?dz? na twoj? korzy?? (если спор оценю = решу в твою пользу; os?dzi? – оценить; na korzy?? – на пользу)? A nie (а нет), to przegrasz (то проиграешь).

Nied?wied? zaraz zmiarkowa? zmow? i rykn?? (медведь сразу сообразил сговор = догадалсяо сговоре и зарычал; zmiarkowa? – смекнуть, сообразить, догадаться; zmowa – сговор):

– Sprawiedliwo?ci nie mo?na kupi? ani sprzeda? (справедливости нельзя ни купить, ни продать). Tym mi oczu nie zamydlicie (этим вы мне пыль в глаза не пустите; zamydli? – намылить; zamydli? oczy – пустить пыль в глаза).

Maciek podrapa? si? w g?ow? (Мацек почесал голову: «почесался в голове»; podrapa? si? – почесаться).

– Powiedz najprz?d, ile mi zap?acisz, je?li spraw? os?dz? na twoj? korzy??? A nie, to przegrasz.

Nied?wied? zaraz zmiarkowa? zmow? i rykn??:

– Sprawiedliwo?ci nie mo?na kupi? ani sprzeda?. Tym mi oczu nie zamydlicie.

Maciek podrapa? si? w g?ow?.

– ?le (плохо), kiedy cz?owiek jest takim s?dzi? (когда человек такой судья = так судит)! Biegnie szuka? innego (бежит искать другого; biegn?? = biec – бежать).

Napotka? wo?u (встретил волу = вола; w?? – вол), wiedzie go (ведёт его, wie?? – вести), zaprasza (приглашает), ?eby s?dzi? (чтобы судил).

– Czym ja g?upi (что я, дурак: «глупый ли я»; g?upi – глупый, глупец, дурак)? – w?? odrzeknie (вол ответит = ответил; odrzec – ответить). – Widz? przed sob? swoich rze?nik?w i rad b?d? (вижу перед собой своих палачей и рад буду; rze?nik – мясник; перен. палач), je?eli cho? jednego z was licho we?mie (если хотя бы одного из вас чёрт поберёт; licho – лихо, зло; чёрт, niech licho we?mie – чёрт бы побрал)… Jeszcze tego brakuje (ещё не хватает = не хватало того; brakowa? – не хватать), ?ebym takim sprawiedliwo?? dawa? (чтобы я таким справедливость давал). – Rykn?? (заревел), zadar? ogon i uciek? (задрал хвост и убежал; zadrze? – задрать; uciec – убежать).

– ?le, kiedy cz?owiek jest takim s?dzi?! Biegnie szuka? innego.

Napotka? wo?u, wiedzie go, zaprasza, ?eby s?dzi?.

– Czym ja g?upi? – w?? odrzeknie. – Widz? przed sob? swoich rze?nik?w i rad b?d?, je?eli cho? jednego z was licho we?mie… Jeszcze tego brakuje, ?ebym takim sprawiedliwo?? dawa?. – Rykn??, zadar? ogon i uciek?.

Zbiera?o si? na p?acz Ma?kowi (слёзы подступали к горлу Мацька; zbiera? si? – собираться; zbiera si? na p?acz – слёзы подступают к горлу), my?la? (думал; my?le?), ?e sprawiedliwo?? (что справедливость), wdzi?czno?? s? rzeczy zwyczajne (благодарность, – это вещи обычные), razem ze ?wiatem stworzone (вместе с миром сотворённые; stworzy? – создать, сотворить).

Idzie (идёт; i?? – идти), znowu szuka s?dziego (снова ищет судью), a tu jask??eczka siedzi na ga??zce i ?wiergota (а тут ласточка сидит на веточке и щебечет; jask??ka – ласточка; ga??zka – ветка. веточка):

– Ani zbyt wielkiego (ни слишком большого), ani zbyt ma?ego nie bierz (ни слишком маленького не бери; bra? – брать), Ma?ku (Мацек). „Uhm (хм)! – pomy?la? ch?op (подумал крестьянин). – Trzeba b?dzie wzi?? barana (нужно будет взять барана).” Znalaz? barana (нашёл барана), prowadzi (ведёт), pyta (спрашивает):

Zbiera?o si? na p?acz Ma?kowi, my?la?, ?e sprawiedliwo??, wdzi?czno?? s? rzeczy zwyczajne, razem ze ?wiatem stworzone.

Idzie, znowu szuka s?dziego, a tu jask??eczka siedzi na ga??zce i ?wiergota:

– Ani zbyt wielkiego, ani zbyt ma?ego nie bierz, Ma?ku. „Uhm! – pomy?la? ch?op. – Trzeba b?dzie wzi?? barana.” Znalaz? barana, prowadzi, pyta:

– Jakie? twoje zdanie (каково же твоё мнение)? Ten bekn?? (тот заблеял), klnie si?: (клянется, kl?? si? – клясться):

– Ja tam nie znam ?adnej sprawiedliwo?ci (я не знаю никакой справедливости), wdzi?czno?ci ani niewdzi?czno?ci (ни благодарности, ни неблагодарности). Mog? tu pobeczy? (могу здесь заблеять; pobeczy? = pobecze? – заблеять), i na tym koniec (и на этом конец)… Je?eli wam o zgod? chodzi (если вы соглашения хотите: «если вам о соглашении речь идёт»), nasz pies owczarski (наша овчарка; pies owczarski – овчарка) – doskona?y s?dzia (отличный судья, doskona?y – превосходный, отличный): jednego barana w kark (одного барана в шею = по шее; kark – шея /задняя часть/), drugiego za ?eb (второго за голову = по голове; ?eb – голова /животного/), w naty?ki i my (по ягодицам и мы; naty?ki – уст. ягодицы), tysi?c owiec (тысяча овец), musimy ?y? w zgodzie (вынуждены жить в согласии; musie? – быть вынужденным; ?y? w zgodzie – жить в согласии). Oho, nasz kundel jest wielki s?dzia (ого, наша дворняга – великий судья)!

– Jakie? twoje zdanie? Ten bekn??, klnie si?:

– Ja tam nie znam ?adnej sprawiedliwo?ci, wdzi?czno?ci ani niewdzi?czno?ci. Mog? tu pobeczy?, i na tym koniec… Je?eli wam o zgod? chodzi, nasz pies owczarski – doskona?y s?dzia: jednego barana w kark, drugiego za ?eb, w naty?ki i my, tysi?c owiec, musimy ?y? w zgodzie. Oho, nasz kundel jest wielki s?dzia!

Nied?wiedziowi oczy za?wieci?y si? z rado?ci (у медведя глаза засверкали от радости; za?wieci? si? – засветиться, засверкать, za?wieci?y mu si? oczy – у него засверкали глаза, z – от /об эмоц. сост./).

– Ch?opie (крестьянин) – powiada (говорит он) – wdzi?czno?? dla ciebie gryzie mi? (благодарность к тебе мучает меня; dla – к /при указании на отношение/), truje coraz bardziej (терзает всё больше; tru? – отравлять; беспокоить, терзать; coraz – всё /в соч. со сравн. ст. прил. или нареч. означает постепенное усиление качества/; bardziej – более, больше). Zje?? ci? koniecznie musz? (съесть тебя я непременно должен), ?eby si? wywdzi?czy? (чтобы отблагодарить).

– Zaczekaj?e (подожди же) – ch?op m?wi (говорит крестьянин) – ten baran jest g?upi i jak ?wiat ?wiatem (это баран глупый и никогда; jak ?wiat ?wiatem – никогда), baran s?dzi? nie bywa? (баран судьёй не бывал); ale poczciwca tu jednego sprowadz? (но одного порядочного я сюда приведу; poczciwiec – уст. честный/порядочный человек).

Nied?wiedziowi oczy za?wieci?y si? z rado?ci.

– Ch?opie – powiada – wdzi?czno?? dla ciebie gryzie mi?, truje coraz bardziej. Zje?? ci? koniecznie musz?, ?eby si? wywdzi?czy?.

– Zaczekaj?e – ch?op m?wi – ten baran jest g?upi i jak ?wiat ?wiatem, baran s?dzi? nie bywa?; ale poczciwca tu jednego sprowadz?.

Bie?y Maciek i psa wzywa (бежит Мацек и пса зовёт):

– Wierne? jest zwierz? (ты верное животное; wierny – верный; jeste? – ты есть), pewnie masz w sobie wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? (наверное, имеешь в себе благодарность и справедливость).

Opowiedzieli mu spraw? i nastaj? (рассказали ему дело и настаивают):

Bie?y Maciek i psa wzywa:

– Wierne? jest zwierz?, pewnie masz w sobie wdzi?czno?? i sprawiedliwo??.

Opowiedzieli mu spraw? i nastaj?:

– S?d? pod?ug wiecznej sprawiedliwo?ci ?wiata (суди согласно вечной справедливости мира; pod?ug czego? – согласно чему-л.)! Pies si? zamy?li? (пёс задумался), a potem rzecze (а потом молвит; rzec – сказать, произнести, молвить):

– Wczoraj w nocy zb?je napadli mojego pana (вчера ночью разбойники напали на моего хозяина; w nocy – ночью; napa?? kogo? – напасть на кого-л.), a ja go w por? ostrzeg?em (а я его вовремя предупредил; pora – время; w por? – вовремя), ocali?em mu ?ycie (спас ему жизнь), maj?tek (имущество), a on mi dzisiaj przez wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? wsypa? takie kije (а он мне сегодня из благодарности и справедливости всыпал таких ударов палкой; przez – из-за, из /при указании на причину чего-л./; kije мн. палки, удары палкой), ?e oto ?azi? nie mog? (что вот лазать не могу; m?c – мочь).

– S?d? pod?ug wiecznej sprawiedliwo?ci ?wiata! Pies si? zamy?li?, a potem rzecze:

– Wczoraj w nocy zb?je napadli mojego pana, a ja go w por? ostrzeg?em, ocali?em mu ?ycie, maj?tek, a on mi dzisiaj przez wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? wsypa? takie kije, ?e oto ?azi? nie mog?.

Maciek w rozpaczy p?dzi i my?li sobie (Мацек в отчаянии несётся и думает себе; p?dzi? – мчаться, нестись):

„G?upi jestem (глупый я), ?e jask??ki s?ucham (что ласточку слушаю; s?ucha? kogo? /родит. падеж/ – слушать кого-л. /вин. падеж/)! Ani zbyt du?y (ни слишком большой), ani zbyt ma?y (ни слишком маленький) – niem?dre s?owa (неумные слова)… Konia przyzw? (коня позову; przyzwa? – книжн. призвать, позвать), to jest zwierz? poczciwe ze sk?r? i ko?ciami (это животное славное со шкурой и костями; sk?ra – кожа; шкура).”

Przyszed? ko? i powiada (пришёл конь и говорит):

Maciek w rozpaczy p?dzi i my?li sobie:

„G?upi jestem, ?e jask??ki s?uchami Ani zbyt du?y, ani zbyt ma?y – niem?dre s?owa… Konia przy zw?, to jest zwierz? poczciwe ze sk?r? i ko?ciami.”

Przyszed? ko? i powiada:

– Ja znam wybornie wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? (я знаю отлично благодарность и справедливость), gdy? wo?? (потому что вожу; wozi? – возить), nosz? swojego pana i zarabiam si? w p?ugu na niego (ношу своего хозяина и зарабатываю в плуге для него; nosi? – носить; zarabia? – зарабатывать).

– No i c?? (ну и что же)? – pyta Maciek uradowany (спрашивает обрадованный Мацек).

– Za to mnie pan g?odem morzy i biciem srogo p?aci (за это меня хозяин голодом морит и битьём жестоко платит; srogo – свирепо, сурово, жестоко)!

– Ja znam wybornie wdzi?czno?? i sprawiedliwo??, gdy? wo??, nosz? swojego pana i zarabiam si? w p?ugu na niego.

– No i c??? – pyta Maciek uradowany.

– Za to mnie pan g?odem morzy i biciem srogo p?aci!

– O mocny Bo?e (о, сильный = всемогущий Боже; mocny – сильный; moc – сила)! – wykrzykn?? Maciek strapiony (вскрикнул опечаленный Мацек; wykrzykn?? – прокричать, выкрикнуть, вскричать) – czy ju? z Twojego ?licznego ?wiata zgin??a wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? (разве = неужели из твоего прекрасного мира исчезла благодарность и справедливость; czy – ли, разве; znikn?? – исчезнуть)?

A jask??ka ?wiergocze (а ласточка щебечет; ?wiergota? – щебетать):

– Ludzie nauczyli swojskie zwierz?ta niewdzi?czno?ci (люди научили домашних животных неблагодарности; nauczy? czego? – научить чему-л.; swojski – свойский; домашний; zwierz? – животное), niesprawiedliwo?ci (несправедливости)… Tw?j s?dzia, Ma?ku (твой судья, Мацек), ani zbyt wielki (ни слишком большой), ani zbyt ma?y (ни слишком маленький), ale dziki by? musi (но дикий быть должен)!

– O mocny Bo?e! – wykrzykn?? Maciek strapiony – czy ju? z Twojego ?licznego ?wiata zgin??a wdzi?czno?? i sprawiedliwo???

A jask??ka ?wiergocze:

– Ludzie nauczyli swojskie zwierz?ta niewdzi?czno?ci, niesprawiedliwo?ci… Tw?j s?dzia, Ma?ku, ani zbyt wielki, ani zbyt ma?y, ale dziki by? musi!

– Pewnie m?dral?-lisa trzeba mi przyzwa? (наверное, умника-лиса нужно мне позвать) – rzek? sobie i sprowadzi? lisa (сказал себе и привёл лиса).

Kita ogonem na prawo (хвостом направо: «хвост хвостом направо»; kita – хвост /лисицы, белки/; ogon – хвост), na lewo macha (налево машет), oczyma strzy?e (посматривает; strzyc – стричь; strzyc oczyma – посматривать), sprawy wys?uchuje nareszcie powiada (дело выслушивает, наконец говорит; wys?uchiwa? czego? – выслушать что-л.):

– Pewnie m?dral?-lisa trzeba mi przyzwa? – rzek? sobie i sprowadzi? lisa.

Kita ogonem na prawo, na lewo macha, oczyma strzy?e, sprawy wys?uchuje nareszcie powiada:

– Ogromnie mi dziwno (мне чрезвычайно странно), ?e? ty, nied?wiedziu (что ты, медведь), do tego czasu jeszcze nie schrupa? g?upiego Ma?ka (до этого времени не съел ещё глупого Мацька; schrupa? – съесть с хрустом)… Sumienie musi ci? gry?? ogromnie (совесть, должно быть, тебя мучает неимоверно, musie? – должно быть /в соч. с неопр. формой глагола означает предположение/: ogromnie – чрезвычайно, неимоверно), gdy? najgorsza to rzecz mie? d?ug wdzi?czno?ci (потому что самое худшее это дело – иметь долг благодарности), a nie p?aci? go niewdzi?czno?ci? (а не платить = не отдавать его неблагодарностью; p?aci? – платить). Zjedz ch?opa bez ceregieli (съешь крестьянина без церемоний; zje?? – съесть; ceregiele – разг. церемонии; bez ceregieli – без церемоний), a nie, to powiem (а нет, то я скажу), ?e? i ty g?upi (что и ты глупый).

– Ogromnie mi dziwno, ?e? ty, nied?wiedziu, do tego czasu jeszcze nie schrupa? g?upiego Ma?ka… Sumienie musi ci? gry?? ogromnie, gdy? najgorsza to rzecz mie? d?ug wdzi?czno?ci, a nie p?aci? go niewdzi?czno?ci?. Zjedz ch?opa bez ceregieli, a nie, to powiem, ?e? i ty g?upi.

Dopiero nied?wied? a? si? pok?ada, tarza od ?miechu i powiada (только медведь прямо-таки покатывается от смеха и говорит; pok?ada? si? – ложиться /время от времени/; tarza? si? – валяться, кататься; pok?ada? si?/tarza? si? ze ?miechu – покатываться от смеха):

– Lis dobrze radzi (лис хорошо советует), bo ty, Ma?ku (потому что ты, Мацек), schudniesz mi przez to szukanie sprawiedliwo?ci (похудеешь мне из-за этого искания = этих поисков справедливости), a ja nie lubi? je?? chudego (а я не люблю есть худого = худых).

Ch?opa mrowie przesz?o (у крестьянина мурашки /по спине/ бегали; mrowie – дрожь; мурашки; mrowie przechodzi – мурашки бегают по спине), kiedy widzia? (когда он видел), ?e si? nied?wiedzisko oblizuje (что медведь облизывается), i poszed? zaprosi? wilka na s?dziego (и пошёл пригласить волка на судью = в судьи), chocia? i w niego nie bardzo wierzy? (хотя и в него не очень верил).

Dopiero nied?wied? a? si? pok?ada, tarza od ?miechu i powiada:

– Lis dobrze radzi, bo ty, Ma?ku, schudniesz mi przez to szukanie sprawiedliwo?ci, a ja nie lubi? je?? chudego.

Ch?opa mrowie przesz?o, kiedy widzia?, ?e si? nied?wiedzisko oblizuje, i poszed? zaprosi? wilka na s?dziego, chocia? i w niego nie bardzo wierzy?.

Wilk ?bem co? kr?ci? (волк головой что-то вертел), na brzuch nied?wiedzia spogl?da? (на живот медведя поглядывал), a Ma?kowi si? wyda?o (а Мацьку показалось): on wida? o sprawiedliwo?ci rozmy?la (он, видно, о справедливости размышляет)!

Tymczasem wilk przem?wi? w te s?owa (между тем волк заговорил в эти слова = следующее; tymczaem – тем временем, между тем; przem?wi? – выступить /с речью/, произнести речь; заговорить):

– Tobie, nied?wiedziu (тебя, медведь), g??d pewnie nie dokucza (голод, наверно, не донимает; dokucza? komu? – надоедать кому-л.; донимать кого-л.), skoro pozwalasz takiemu ch?opu ci?gn?? si? na s?dy (раз ты позволяешь такому крестьянину судиться /с тобой/; ci?gn?? si? – тянуться, тащиться; ci?ga? si? na s?dy – судиться)! Chcesz (хочешь; chcie? – хотеть), ja go oprawi? (я его выпотрошу; oprawi? – очистить, выпотрошить), a zjemy do sp??ki = и съедим /его/ вместе; sp??ka – компания, общество; общность интересов; do sp??ki – заодно, вместе)?

Wilk ?bem co? kr?ci?, na brzuch nied?wiedzia spogl?da?, a Ma?kowi si? wyda?o: on wida? o sprawiedliwo?ci rozmy?la!

Tymczasem wilk przem?wi? w te s?owa:

– Tobie, nied?wiedziu, g??d pewnie nie dokucza, skoro pozwalasz takiemu ch?opu ci?gn?? si? na s?dy! Chcesz, ja go oprawi?, a zjemy do sp??ki?

Ale nied?wied? zgrzytn?? (но медведь заскрежетал), mrukn?? (буркнул):

– Nie chc? z wilkami sp??ek (не хочу с волками иметь /общих/ дел; sp??ka – общество, товарищество, компания; совместные действия)!

Do Ma?ka si? za? zwr?ci? i powiada (к Мацьку же обратился и говорит; zwr?ci? si? do kogo? – обратиться к кому-л.):

– Tak czy owak (так или иначе), na moje wychodzi i zje?? ci? musz? (на моё = по моему выходит и я съесть тебя должен), ?eby d?ug wdzi?czno?ci raz sp?aci? (чтобы долг благодарности наконец выплатить).

Ale nied?wied? zgrzytn??, mrukn??:

– Nie chc? z wilkami sp??ek!

Do Ma?ka si? za? zwr?ci? i powiada:

– Tak czy owak, na moje wychodzi i zje?? ci? musz?, ?eby d?ug wdzi?czno?ci raz sp?aci?.

Ch?op sobie wyprosi? (крестьянин себе выпросил), ?e jeszcze jednego s?dziego sprowadzi (что ещё одного судью приведёт). Idzie, odmawia pacierze (идёт, читает молитвы; odm?wi? pacierz – прочитать молитву), Bogu si? poleca (Богу доверяется), a jask??eczka przed nim usiad?a i za?wiergota?a (а ласточка перед ним села и защебетала; usi??? – сесть):

– Ma?ku, Ma?ku! Sprawiedliwo?? zna taki tylko (справедливость знает такой = тот только), kt?remu niesprawiedliwo?? dniem i noc? doskwiera (которому = кому несправедливость днём и ночью досаждает), kt?ry nikomu najmniejszej krzywdy nie czyni (который никому /и/ самой маленького зла не делает; krzywda – ущерб, несправедливость; зло), a kry? si? musi (а прятаться вынужден), ?eby wy?y? (чтобы выжил = выжить; wy?y? – выжить).

Ch?op sobie wyprosi?, ?e jeszcze jednego s?dziego sprowadzi. Idzie, odmawia pacierze, Bogu si? poleca, a jask??eczka przed nim usiad?a i za?wiergota?a:

– Ma?ku, Ma?ku! Sprawiedliwo?? zna taki tylko, kt?remu niesprawiedliwo?? dniem i noc? doskwiera, kt?ry nikomu najmniejszej krzywdy nie czyni, a kry? si? musi, ?eby wy?y?.

– Gdzie? ja nieszcz??liwy takiego znajd? (где же я, несчастный, такого найду)?

– Pod krzem (под кустом; kierz = krzak – куст), niedaleczko st?d przycupn?? (совсем недалеко отсюда притаился: «недалечко отсюда…»; niedaleko – недалеко), kryje si? przed cz?owiekiem (скрывается от человека; kry? si? przed kim? – скрываться от кого-л.), psem, wilkiem, lisem (пса, волка, лиса). Ostro?nie podchod? do niego (осторожно подходи к нему), aby nie pomy?la? (чтобы он не подумал), ?e go chcesz zabi? (что ты хочешь его убить), i nie uciek? (и не убежал).

– Gdzie? ja nieszcz??liwy takiego znajd??

– Pod krzem, niedaleczko st?d przycupn??, kryje si? przed cz?owiekiem, psem, wilkiem, lisem. Ostro?nie podchod? do niego, aby nie pomy?la?, ?e go chcesz zabi?, i nie uciek?.

– Jak?e z nim m?wi? (как же с ним говорить)?

– Id? (иди), a powtarzaj te s?owa (и повторяй эти слова): „Pana Boga chwal? (Господа Бога славлю; chwali? – хвалить; восхвалять, славить), nikomu ?le nie czyni? (никому плохо = плохого не делаю), mam w sercu wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? (имею в сердце благодарность и справедливость).”

Zabra? si? Maciek (отправился Мацек /в дорогу/; zabra? si? – собраться уйти, отправиться), idzie, powtarza to (идёт? повторяет то), co mu jask??eczka kaza?a (что ему ласточка велела). Nagle spod krza zaj?czek wypada (вдруг из-под куста зайчик выскакивает; wypada? – выпадать; выбегать, выскакивать), kic (прыг), kic (скок; kica? – прыгать, скакать /о зайце, кролике/) i m?wi (и говорит):

– Jak?e z nim m?wi??

– Id?, a powtarzaj te s?owa: „Pana Boga chwal?, nikomu ?le nie czyni?, mam w sercu wdzi?czno?? i sprawiedliwo??.”

Zabra? si? Maciek, idzie, powtarza to, co mu jask??eczka kaza?a. Nagle spod krza zaj?czek wypada, kic, kic i m?wi:

– S?ysza?em ja o twojej przygodzie z nied?wiedziem i my?la?em o tym w?a?nie (слышал я о твоём приключении с медведем и как раз о том думал), jakby ci tu pom?c (как бы тебе помочь).

– Oj, zaj?czku (ой, зайчик), ?eby ci? te? B?g dobr? my?l? natchn?? (чтоб тебя Бог доброй мыслью вдохновил)! Nied?wied? mi oto dowodzi (медведь мне вот доказывает), ?e na ?wiecie nie ma ani wdzi?czno?ci (что на свете нет ни благодарности), ani sprawiedliwo?ci (ни справедливости).

– Wdzi?czno?ci nie ma (благодарности нет), bo ona musi od stworze? wychodzi? (потому что она должна исходить от созданий/существ; wychodzi? – выходить; исходить), te s? niewdzi?czne (те = они неблагодарны), ale sprawiedliwo?? pochodzi od samego Boga i ona nigdy nikogo nie minie (но справедливость происходит от самого Бога, и она никогда никого не минует).

– S?ysza?em ja o twojej przygodzie z nied?wiedziem i my?la?em o tym w?a?nie, jakby ci tu pom?c.

– Oj, zaj?czku, ?eby ci? te? B?g dobr? my?l? natchn??! Nied?wied? mi oto dowodzi, ?e na ?wiecie nie ma ani wdzi?czno?ci, ani sprawiedliwo?ci.

– Wdzi?czno?ci nie ma, bo ona musi od stworze? wychodzi?, te s? niewdzi?czne, ale sprawiedliwo?? pochodzi od samego Boga i ona nigdy nikogo nie minie.

Zacz??o si? s?dzenie (начался суд; s?dzi? – судить), nied?wied? m?wi (медведь говорит), ?e tak a tak (что так и так).

– Zje?? go powinienem (я съесть его должен), jeno chc? si? najprzp?d przekona? (только хочу сначала убедиться; najprz?d = najpierw), jako na ?wiecie nie ma wdzi?czno?ci ani sprawiedliwo?ci (что на свете нет ни благодарности, ни справедливости; jako – уст. что).

Maciek te? wyk?ada swoje (Мацек тоже выкладывает своё).

Zacz??o si? s?dzenie, nied?wied? m?wi, ?e tak a tak.

– Zje?? go powinienem, jeno chc? si? najprzp?d przekona?, jako na ?wiecie nie ma wdzi?czno?ci ani sprawiedliwo?ci.

Maciek te? wyk?ada swoje.

– Dobrze to jest (хорошо то), co wy m?wicie (что вы говорите) – powiada zaj?czek (говорит зайчик) – tylko ja koniecznie musz? wiedzie? (только я обязательно должен знать), jak to wszystko by?o (как это всё было), zanim ta wasza sprawa powsta?a (прежде чем это ваш спор возник).

– Le?a?em pod k?od? (я лежал под бревном) – rzecze nied?wied? (молвит медведь) – a ten g?upi ch?op k?od? d?wign?? i mnie wyswobodzi? (а этот глупый крестьянин бревно поднял и меня высвободил); niech?e ma za to nagrod? (пусть же имеет = получает за это награду)!

– Dobrze to jest, co wy m?wicie – powiada zaj?czek – tylko ja koniecznie musz? wiedzie?, jak to wszystko by?o, zanim ta wasza sprawa powsta?a.

– Le?a?em pod k?od? – rzecze nied?wied? – a ten g?upi ch?op k?od? d?wign?? i mnie wyswobodzi?; niech?e ma za to nagrod?!

– Ja musz? wiedzie? (я должен знать), jake? ty wygl?da? (как ты выглядел)! – powtarza zaj?czek (повторяет зайчик).

– Bo mo?e? ty jest za wdzi?czno?ci? (потому что, может быть, ты за справедливость; by? za czym? – быть за что-л.)? – pyta nied?wied? (спрашивает медведь).

– Nie znam wdzi?czno?ci na ?wiecie (я не знаю справедливости на свете), znam tylko grzeszne istoty (знаю только грешные существа).

– Widz? (вижу), ?e z ciebie s?dzia ca?? g?b? (что с тебя = что ты настоящий судья; g?ba – рот; ca?? g?b? – /самый/ настоящий).

– Ja musz? wiedzie?, jake? ty wygl?da?! – powtarza zaj?czek.

– Bo mo?e? ty jest za wdzi?czno?ci?? – pyta nied?wied?.

– Nie znam wdzi?czno?ci na ?wiecie, znam tylko grzeszne istoty.

– Widz?, ?e z ciebie s?dzia ca?? g?b?.

Poszli, znale?li to miejsce (пошли, нашли то место), gdzie k?oda przywali?a by?a nied?wiedzia (где бревно привалило медведя; by?a – реликт давнопрошедшего времени): dr?gi i soszki podpiera?y jeszcze k?od? (жерди и сошки подпирали ещё бревно). Tak zaj?czek m?wi (так зайчик говорит):

– W?a??e, Misiu (залезай же, мишка), poka? mi, jak le?a?e? (покажи мне, как ты лежал; pokaza? – показать)!

Poszli, znale?li to miejsce, gdzie k?oda przywali?a by?a nied?wiedzia: dr?gi i soszki podpiera?y jeszcze k?od?. Tak zaj?czek m?wi:

– W?a??e, Misiu, poka? mi, jak le?a?e?!

Nied?wied? wlaz? i kiedy si? ju? po?o?y? (медведь влез и, когда уже лёг; wle?? – влезть), zaj?c mrugn?? na ch?opa (заяц подмигнул крестьянину; mrugn?? na kogo? – подмигнуть кому-л.):

– Powyjmuj pr?dko dr?gi i soszki (вынь быстро жерди и сошки; powyjmowa? – вынуть /многое/)!

Ch?op tak zrobi? (крестьянин так сделал), a nied?wied? zaraz j?kn?? (а медведь сразу застонал), st?kn?? (охнул), prosi? (просил = стал просить):

Nied?wied? wlaz? i kiedy si? ju? po?o?y?, zaj?c mrugn?? na ch?opa:

– Powyjmuj pr?dko dr?gi i soszki!

Ch?op tak zrobi?, a nied?wied? zaraz j?kn??, st?kn??, prosi?:

– Ul?yjcie (облегчите = спасите; ul?y? – облегчить), bo mi? ta k?oda zgniecie (потому что меня это бревно; zgnie?? – смять, помять; раздавить) Zaj?czek mu za? odpowie (а зайчик ему отвечает: «ответит»; odpowiedzie? – ответить):

– Teraz jest tak (теперь /всё/ так), jak z pocz?tku by?o (как сначала было; z pocz?tku – сначала): ?aden z was obu nic nie winien (никто из вас обоим = никому ничего не должен). Nie ma na ?wiecie wdzi?czno?ci (нет на свете благодарности), a sprawiedliwo?? na ciebie oto spad?a (а справедливость тебе вот досталась; spa?? – упасть; свалиться; spa?? na kogo? – достаться кому-л.).

– Ul?yjcie, bo mi? ta k?oda zgniecie! Zaj?czek mu za? odpowie:

– Teraz jest tak, jak z pocz?tku by?o: ?aden z was obu nic nie winien. Nie ma na ?wiecie wdzi?czno?ci, a sprawiedliwo?? na ciebie oto spad?a.

Potem si? zwr?ci? do Ma?ka i rzecze (потому повернулся к Мацьку и молвит):

– Umykaj ?wawo do domu (убегай живо домой). I chwal Boga (и славь Бога), nie czy? ?le nikomu (не делай плохо = плохого никому), a wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? miej w sercu (а благодарность и справедливость имей в сердце), cho?by? tylko taki sam jeden by? na ?wiecie (хотя бы только такой один-оденёшенек ты был на свете; sam-jeden – один-одинёшенек).

Potem si? zwr?ci? do Ma?ka i rzecze:

– Umykaj ?wawo do domu I chwal Boga, nie czy? ?le nikomu, a wdzi?czno?? i sprawiedliwo?? miej w sercu, cho?by? tylko taki sam jeden by? na ?wiecie.

Boles?aw Prus
(Болеслав Прус)

15. O u?pionej pannie i zakl?tych skarbach na dnie potoku 15
(Об усыплённой = спящей барышне и /о/ заколдованных сокровищах на дне ручья)

W dawnych czasach (в давние времена: «в давних временах»)… po kamieniach p?yn??a woda (по камнях = по камням струилась вода; p?yn?? – течь, струиться). Teraz ona pokazuje si? tylko na wiosn? albo po wielkim deszczu (теперь она показывается только весной или после большого дождя; na wiosn? – весной). I by? strumie? w tym miejscu (и был ручей в этом месте, strumie? – ручей, поток).

Na dnie potoku le?a? jeden spory kamie? (на дне ручья лежал один довольно большой камень; spory – довольно большой, немалый, порядочный), jakby nim kto dziur? zatyka? (как будто им кто/-то/ дыру затыкал). W rzeczy samej by?a tam dziura (в самом деле, была там дыра; w rzeczy samej – в самом деле), w?a?ciwie nawet okno do podziemi?w (собственно говоря, даже, окно в подземелья; w?a?ciwie – собственно, собственно говоря; do – в /внутрь/), gdzie s? zachowane wielkie skarby (где сохранены = хранятся большие сокровища; zachowa? – сохранить, сберечь; удержать), jakich na ca?ym ?wiecie by nie znalaz? (каких на = в целом свете не нашёл бы). A mi?dzy tymi maj?tkami (а среди этих богатств; mi?dzy – между, среди; maj?tek – имущество, достояние, богатство), na szczeroz?otym ???ku ?pi panna (на кровати из чистого золота спит барышня; szczere z?oto – чистое золото), mo?e nawet jaka hrabini (может быть, даже какая-нибудь графиня; jaki – какой; разг. какой-нибудь; hrabini = hrabina), bardzo ?liczno?ci i bogato odziana (очень красивая и богато одетая: «очень красоты…»; ?liczno?? – красота).

W dawnych czasach… po kamieniach p?yn??a woda. Teraz ona pokazuje si? tylko na wiosn? albo po wielkim deszczu. I by? strumie? w tym miejscu.

Na dnie potoku le?a? jeden spory kamie?, jakby nim kto dziur? zatyka?. W rzeczy samej by?a tam dziura, w?a?ciwie nawet okno do podziemi?w, gdzie s? zachowane wielkie skarby, jakich na ca?ym ?wiecie by nie znalaz?. A mi?dzy tymi maj?tkami, na szczeroz?otym ???ku ?pi panna, mo?e nawet jaka hrabini, bardzo ?liczno?ci i bogato odziana.

Ta za? panna ?pi przez taki interes (а барышня эта спит потому: «из-за такого дела»; przez – из, из-за /о причине/; interes – дело), ?e jej kto? wbi? z?ot? szpilk? w g?ow? (что ей кто-то воткнул в голову золотую булавку; wbi? – вонзить, воткнуть), mo?e ze zbytk?w (может, из баловства; zbytki – баловство; шалости, проказы), a mo?e i z nienawi?ci (а может, и из ненависти); B?g ich tam wie (Бог их там знает). Tak ?pi i nie ocknie si? (так спит и не проснётся; ockn?? si? – проснуться), dop?ki jej kto szpilki z g?owy nie wyci?gnie i potem si? z ni? nie o?eni (пока ей кто/-нибудь/ булавку из головы не вытащит и потом на ней не женится; wyci?gn?? – вытянуть, вытащить; o?eni? si? z kim? – жениться на ком-л.). Ale to rzecz ci??ka i nawet niebezpieczna (но это дело трудное и даже опасное; ci??ki – тяжёлый, трудный), bo tam w podziemiach pilnuj? skarb?w i samej panny r??ne straszyd?a (потому что там в подземельях за сокровищами и за самой барышней присматривают разные страшилища; pilnowa? kogo? – смотреть, присматривать за кем-л.). Dlatego naj?mielszy cz?owiek (поэтому самый смелый человек), cho?by mu si? i jak podoba?a panna (хотя бы ему и как /ни/ нравилась очень барышня), a jeszcze lepiej jej maj?tno?ci (а ещё лучше = больше её богатства; maj?tno?? – имущество, состояние), wej?? do podziemi nie mia? odwagi (войти в подземелья не отваживался: «не имел отваги»; odwaga – мужество, смелость, отвага), a?eby go co nie ujad?o (чтобы его что/-нибудь/ не съело; uje?? – отъесть, откусить)…

Ta za? panna ?pi przez taki interes, ?e jej kto? wbi? z?ot? szpilk? w g?ow?, mo?e ze zbytk?w, a mo?e i z nienawi?ci; B?g ich tam wie. Tak ?pi i nie ocknie si?, dop?ki jej kto szpilki z g?owy nie wyci?gnie i potem si? z ni? nie o?eni. Ale to rzecz ci??ka i nawet niebezpieczna, bo tam w podziemiach pilnuj? skarb?w i samej panny r??ne straszyd?a. Dlatego naj?mielszy cz?owiek, cho?by mu si? i jak podoba?a panna, a jeszcze lepiej jej maj?tno?ci, wej?? do podziemi nie mia? odwagi, a?eby go co nie ujad?o…

O tej pannie i o tych maj?tkach wiedzieli ludzie od dawna takim sposobem (об этой барышне и об этих богатствах люди знали давно потому: «таким образом»; spos?b – способ, образ), ?e dwa razy do roku (что два раза в год: «до года»), na Wielkanoc i na ?wi?ty Jan (на Пасху и на Ивана Купалу), usuwa? si? kamie? (отодвигался камень), co le?a? na dnie potoku (что лежал на дне ручья), i je?eli kto sta? wtedy nad wod? (и, если, кто/-нибудь/ стоял тогда над водой), m?g? zajrze? do otch?ani i widzie? tamtejsze dziwy (мог заглянуть в пропасть и видеть = увидеть тамошние дива; otch?a? – пучина, бездна; пропасть).

Jednej Wielkanocy przyszed? do zamku m?ody kowal z Zas?awia (одной Пасхи = однажды на Пасху пришёл в замок молодой кузнец из Заславья). Stan?? nad potokiem i my?li (встал над ручьём и думает):

O tej pannie i o tych maj?tkach wiedzieli ludzie od dawna takim sposobem, ?e dwa razy do roku, na Wielkanoc i na ?wi?ty Jan, usuwa? si? kamie?, co le?a? na dnie potoku, i je?eli kto sta? wtedy nad wod?, m?g? zajrze? do otch?ani i widzie? tamtejsze dziwy.

Jednej Wielkanocy przyszed? do zamku m?ody kowal z Zas?awia. Stan?? nad potokiem i my?li:

„Nie mog?yby si? to mnie pokaza? skarby (не могли бы это мне показаться сокровища)?.. Zaraz bym wlaz? do nich (я бы тотчас влез к ним; wle?? – влезть; do – к), cho?by przez najcia?niejsz? dziur? (хоть через самую тесную = узкую дыру), na?adowa?bym kieszenie i ju? nie potrzebowa?bym dyma? miechem (наполнил бы карманы, и уже не нужно бы мне было раздувать меха; na?adowa? – нагрузить, загрузить; наполнить; potrzebowa? kogo?, czego? – нуждаться в ком-л., чём-л.)”.

Ledwie tak pomy?la? (едва он так подумал; pomy?le?), a? naraz (аж = как вдруг) – usuwa si? kamie? (отодвигается камень), a kowal widzi wory pieni?dzy (и кузнец видит мешки денег; pieni?dze – деньги), misy ze szczerego z?ota i tyle drogiej odzie?y jak na jarmarku (миски из чистого золота и столько дорогой одежды как на ярмарке/базаре; jarmarek).

„Nie mog?yby si? to mnie pokaza? skarby?.. Zaraz bym wlaz? do nich, cho?by przez najcia?niejsz? dziur?, na?adowa?bym kieszenie i ju? nie potrzebowa?bym dyma? miechem”.

Ledwie tak pomy?la?, a? naraz – usuwa si? kamie?, a kowal widzi wory pieni?dzy, misy ze szczerego z?ota i tyle drogiej odzie?y jak na jarmarku.

Ale najpierw wpad?a mu przed oczy ?pi?ca panna (но в первую очередь попала перед глаза; najpierw – сначала, сперва; в первую очередь; wpa?? – упасть; попасть), taka ?liczna (такая хорошенькая), ?e kowal stan?? s?upem (что кузнец встал столбом). Spa?a sobie i tylko jej ?zy p?yn??y (спала и только слёзы ей /по щекам/ текли), a co kt?ra upad?a (и, каждый раз, когда какая/-нибудь из них/ падала: «упала»; co – каждый раз, когда) – czy na jej koszul? (на рубашку ли её), czy na ???ko (на кровать ли), czy na pod?og? (на пол ли) – zaraz zamienia?a si? w klejnot (тотчас превращалась в драгоценность). Spa?a i wzdycha?a z b?lu od szpilki (спала и вздыхала от боли от = причиняемой булавкой; z – от /об эмоц. сост./); a co westchn??a (а каждый раз, когда вздыхала: «вздохнула»; westchn?? – вздохнуть), to na drzewach nad potokiem zaszele?ci?y li?cie nad jej strapieniem (то на деревьях над ручьём листья зашелестели над её печалью; strapienie – огорчение, печаль).

Ju? kowal chcia? wej?? do podziemi?w (кузнец уже хотел войти в подземелья); ale ?e czas przeszed? (но так как время ушло: «прошло»; przej?? – пройти), wi?c znowu kamie? zamkn?? si? (то камень снова закрылся; wi?c – итак, стало быть, следовательно), a? zabulgota?o w potoku (так, что даже забулькало в ручье; a? – так, что даже).

Ale najpierw wpad?a mu przed oczy ?pi?ca panna, taka ?liczna, ?e kowal stan?? s?upem. Spa?a sobie i tylko jej ?zy p?yn??y, a co kt?ra upad?a – czy na jej koszul?, czy na ???ko, czy na pod?og? – zaraz zamienia?a si? w klejnot. Spa?a i wzdycha?a z b?lu od szpilki; a co westchn??a, to na drzewach nad potokiem zaszele?ci?y li?cie nad jej strapieniem.

Ju? kowal chcia? wej?? do podziemi?w; ale ?e czas przeszed?, wi?c znowu kamie? zamkn?? si?, a? zabulgota?o w potoku.

Od tego dnia m?j kowal nie m?g? sobie miejsca znale?? na ?wiecie (с того дня мой кузнец не мог себе места найти на свете; od – с /о времени/; ?wiat – свет, мир). Robota lecia?a mu z r?ki (работа валилась ему = у него из рук: «из руки»; lecie? – лететь; валиться; r?ka – рука). Gdzie nie spojrza? (куда не = ни не посмотрел), widzia? potok jak szyb? (видел ручей как оконное стекло; szyba – оконное стекло), a za ni? pann? (а за ним барышню), kt?rej ?zy p?yn??y (у которой слёзы /по щекам/ текли). A? pomizernia? (даже похудел; a? – даже; pomizernie? – похудеть), bo go co? ci?gle trzyma?o za serce rozpalonymi obc?gami (потому что его что-то постоянно держало за сердце раскалёнными клещами). Zwyczajnie zamroczy?o go (просто одурманило его; zwyczajnie – непосредственно; естественно; просто).

Kiedy ju? ca?kiem nie m?g? wytrzyma? z t?sknoty poszed? do jednej baby (когда уже совсем не мог выдержать от тоски = вынести тоску, пошёл к одной бабе; wytrzyma? – выдержать, вынести), co zna?a si? na zio?ach (что разбиралась в травах; zna? si? na czym? – разбираться в чём-л.), da? jej srebrnego rubla i spyta? o rad? (дал ей серебряного рубля = серебряный рубль и спросил совета; rubel – рубль; spyta? o co? – спросить о чём-л. prosi? o rad? – просить совета).

Od tego dnia m?j kowal nie m?g? sobie miejsca znale?? na ?wiecie. Robota lecia?a mu z r?ki. Gdzie nie spojrza?, widzia? potok jak szyb?, a za ni? pann?, kt?rej ?zy p?yn??y. A? pomizernia?, bo go co? ci?gle trzyma?o za serce rozpalonymi obc?gami. Zwyczajnie zamroczy?o go.

Kiedy ju? ca?kiem nie m?g? wytrzyma? z t?sknoty poszed? do jednej baby, co zna?a si? na zio?ach, da? jej srebrnego rubla i spyta? o rad?.

– Ano (да/конечно) – m?wi baba (говорит баба) – nie ma tu inszej rady (нет тут другого совета; inszy = уст. другой), tylko musisz doczeka? do ?wi?tego Jana i kiedy si? kamie? od?o?y (только придётся тебе дождаться = подождать до Ивана Купалы и, когда камень отодвинется: «отложится»; musie? – быть должным/вынужденным;doczeka? – дождаться; od?o?y? si? – отложиться), musisz le?? w otch?a? (ты должен лезть в бездну). By?e? pannie wyj?? szpilk? z g?owy (только вынь барышне булавку из головы: «только бы ты вынул…»; byle – лишь бы, только бы), obudzi si? (она проснётся), o?enisz si? z ni? i b?dziesz wielki pan (женишься на ней и будешь большой господин), jakiego ?wiat nie widzia? (какого свет не видывал). Tylko wtedy o mnie nie zapomnij (только тогда обо мне не забудь), ?e ci dobrze poradzi?am (что я тебе хороший совет дала; poradzi? – посоветовать, дать совет). I to spami?taj (и о том запомни; spami?ta? – запомнить, удержать в памяти): kiedy ci? strachy otocz? (когда страхи тебя окружат), a zaczniesz si? ba? = и ты начнёшь бояться, zacz?? – начать), zaraz si? prze?egnaj i umykaj w imi? boskie (сразу перекрестись и убегай во имя Бога: «во имя Божье»)… Ca?a sztuka w tym (вся штука/все искусство в том), ?eby? si? nie zl?k? (чтобы ты не испугался; zl?kn?? si? – испугаться); z?e nie ima si? odwa?nego cz?owieka (злое = зло не берёт отважного человека; ima? si? kogo?, czego? – брать кого-л., что-л.).

– Ano – m?wi baba – nie ma tu inszej rady, tylko musisz doczeka? do ?wi?tego Jana i kiedy si? kamie? od?o?y, musisz le?? w otch?a?. By?e? pannie wyj?? szpilk? z g?owy, obudzi si?, o?enisz si? z ni? i b?dziesz wielki pan, jakiego ?wiat nie widzia?. Tylko wtedy o mnie nie zapomnij, ?e ci dobrze poradzi?am. I to spami?taj: kiedy ci? strachy otocz?, a zaczniesz si? ba?, zaraz si? prze?egnaj i umykaj w imi? boskie… Ca?a sztuka w tym, ?eby? si? nie zl?k?; z?e nie ima si? odwa?nego cz?owieka.

– A powiedzcie? mi (а скажите же мне) – m?wi? kowal (говорил кузнец) – jak pozna? (как узнать), ?e cz?owieka strach zdejmuje (когда человека страх охватывает)?..

– Taki? ty (такой ты = вот ты какой)?.. – m?wi baba (говорила баба). – No, to ju? id? do otch?ani (ну, иди уже к пропасти), a jak wr?cisz (а как вернёшься), o mnie pami?taj (обо мне помни)!

– A powiedzcie? mi – m?wi? kowal – jak pozna?, ?e cz?owieka strach zdejmuje?..

– Taki? ty?.. – m?wi baba. – No, to ju? id? do otch?ani, a jak wr?cisz, o mnie pami?taj!

Dwa miesi?ce chodzi? kowal do potoku (два месяца ходил кузнец к ручью), a na tydzie? przed ?wi?tym Janem wcale si? st?d nie ruszy? (а всю неделю перед Иваном Купалой совсем не двинулся оттуда), tylko czeka? (только ждал). I doczeka? (и дождался). W samo po?udnie kamie? odsun?? si? (в самый полдень камень отодвинулся), a m?j kowal z siekier? w gar?ci skoczy? w jam? (а мой кузнец с топором в руке прыгнул в яму; gar?? – горсть; ладонь, рука).

Dwa miesi?ce chodzi? kowal do potoku, a na tydzie? przed ?wi?tym Janem wcale si? st?d nie ruszy?, tylko czeka?. I doczeka?. W samo po?udnie kamie? odsun?? si?, a m?j kowal z siekier? w gar?ci skoczy? w jam?.

Co si? tam ko?o niego nie dzia?o (что там /только/ вокруг него не происходило), w?osy na g?owie staj? (волосы на голове встают). Otoczy?y go przecie takie poczwary (ведь окружили его такие чудовища; przecie = przecie?), ?e inny umar?by od samego ich wejrzenia (что другой умер бы от одного их взгляда; wejrzenie – книжн. взгляд). By?y nietoperze wielkie jak psy (были /там/ летучие мыши большие как собаки), ale tylko wachlowa?y nad nim skrzydliskami (но они только махали над ним большими крыльями: «крылищами»; skrzyd?o – крыло). To zast?pi?a mu drog? ropucha du?a jak kamie? (то преградила ему путь жаба огромная как камень), to w?? zapl?ta? mu si? mi?dzy nogi (то змея запуталась у него между ног: «между ноги»), a kiedy kowal ciapn?? go (а когда кузнец рубанул её), w?? zacz?? p?aka? ludzkim g?osem (змея начала плакать человеческим голосом). By?y wilki takie na niego zajad?e (были /там/ волки так на него ожесточённые), ?e co im piana pad?a z pyska (что каждый раз, когда у них пена падала из пастей: «пасти»; pysk – морда; пасть), to buchn??a p?omieniem (то полыхнула пламенем; buchn?? – повалить; полыхнуть), a w opoce wypala?a dziury (а в скале прожигала дыры; opoka – скала; wypala? – выжигать, прожигать).

Co si? tam ko?o niego nie dzia?o, w?osy na g?owie staj?. Otoczy?y go przecie takie poczwary, ?e inny umar?by od samego ich wejrzenia. By?y nietoperze wielkie jak psy, ale tylko wachlowa?y nad nim skrzydliskami. To zast?pi?a mu drog? ropucha du?a jak kamie?, to w?? zapl?ta? mu si? mi?dzy nogi, a kiedy kowal ciapn?? go, w?? zacz?? p?aka? ludzkim g?osem. By?y wilki takie na niego zajad?e, ?e co im piana pad?a z pyska, to buchn??a p?omieniem, a w opoce wypala?a dziury.

Wszystkie te potwory siada?y mu na plecach (все эти чудовища садились ему на спину; potw?r – чудовище), chwyta?y go za surdut (хватали его за сюртук), za r?kawy (за рукава), ale ?aden nie ?mia? go skrzywdzi? (но ни одно не осмеливалось его обидеть). Bo wiedzieli (потому что они знали), ?e si? kowal nie boi (что кузнец не боится), za? przed odwa?nym z?e umyka jak cie? przed cz?owiekiem (а от смелого зло убегает, как тень от человека; umyka? przed kim? – убегать от кого-л.).

– Zginiesz tu, kowalu (ты погибнешь здесь, кузнец)!.. – wo?a?y strachy (кричали страхи), ale on tylko ?ciska? siekier? w gar?ci i tak im odpowiada? (но он только сжимал топор в руке и там им отвечал), ?e wstyd powt?rzy? (что стыдно повторить)…

Dobra? si? nareszcie kowal do z?otego ???ka (добрался наконец кузнец до золотой кровати), gdzie ju? nawet poczwary nie mia?y dost?pu (куда уже даже чудовища не имели доступа), ino stan??y woko?o k?api?c z?bami (только встали вокруг, щёлкая зубами; z?b – зуб). On zaraz zobaczy? w g?owie panny z?ot? szpilk? (он сразу увидел в голове барышни золотую булавку), szarpn?? i wyci?gn?? do po?owy (дёрнул и вытянул до половины)…

Wszystkie te potwory siada?y mu na plecach, chwyta?y go za surdut, za r?kawy, ale ?aden nie ?mia? go skrzywdzi?. Bo wiedzieli, ?e si? kowal nie boi, za? przed odwa?nym z?e umyka jak cie? przed cz?owiekiem.

– Zginiesz tu, kowalu!.. – wo?a?y strachy, ale on tylko ?ciska? siekier? w gar?ci i tak im odpowiada?, ?e wstyd powt?rzy?…

Dobra? si? nareszcie kowal do z?otego ???ka, gdzie ju? nawet poczwary nie mia?y dost?pu, ino stan??y woko?o k?api?c z?bami. On zaraz zobaczy? w g?owie panny z?ot? szpilk?, szarpn?? i wyci?gn?? do po?owy…

A? krew trysn??a (/вытянул/ так, что даже кровь брызнула; trysn?? – забить струёй; брызнуть)… Wtem panna ?apie go r?kawami za surdut i wo?a z wielkim p?aczem (вдруг барышня хватает его рукавами = руками за сюртук и кричит, неистово плача: «с большим плачем»; r?kaw – рукав):

– Czego mi b?l robisz cz?owieku (чего мне боль причиняешь: «делаешь», приятель; cz?owieku – фам. дружище, приятель /в обращ./)!..

Wtedy dopiero kowal si? zl?k? (тогда только кузнец испугался)… Zatrz?s? si? i r?ce mu opad?y (затрясся и руки у него опустились; zatrz?sn?? si? – затрястись;r?ce opadaj? komu? – руки опускаются у кого-л.). Strachom tego tylko by?o trzeba (страхам только этого = это было /и/ нужно). Kt?ry mia? najwi?kszy pysk (/тот/, у которого была самая большая пасть: «который имел»), skoczy? na kowala i tak go k?apn?? (прыгнул на кузнеца и так его шлёпнул), ?e krew trysn??a przez okno i poplami?a kamienie (что кровь брызнула через окно и испачкала камни; plama – пятно).

A? krew trysn??a… Wtem panna ?apie go r?kawami za surdut i wo?a z wielkim p?aczem:

– Czego mi b?l robisz cz?owieku!..

Wtedy dopiero kowal si? zl?k?… Zatrz?s? si? i r?ce mu opad?y. Strachom tego tylko by?o trzeba. Kt?ry mia? najwi?kszy pysk, skoczy? na kowala i tak go k?apn??, ?e krew trysn??a przez okno i poplami?a kamienie.

Od tej pory kamie? zatka? okno do podziemi?w (с того времени камень заткнул дыру в подземелье; pora – время), ?e go ju? nikt znale?? nie mo?e (/так/, что его уже никто найти не может). Potok wysech? (ручей пересох: «высох»; wyschn?? – высохнуть), a panna zosta?a w otch?ani na p?? rozbudzona (а барышня осталась в пропасти полуразбуженная). P?acze teraz ju? tak g?o?no (плачет она теперь так громко), ?e j? czasem i pastuchy s?ysz? na ??kach (что её иногда слышат и пастухи на лугах), i b?dzie p?aka? wiek wiek?w (и будет плакать веки вечные; na wieki wiek?w – на веки вечные).

Od tej pory kamie? zatka? okno do podziemi?w, ?e go ju? nikt znale?? nie mo?e. Potok wysech?, a panna zosta?a w otch?ani na p?? rozbudzona. P?acze teraz ju? tak g?o?no, ?e j? czasem i pastuchy s?ysz? na ??kach, i b?dzie p?aka? wiek wiek?w.

W?odzimierz Perzy?ski
(Влодзимеж Пежиньский)

16. O szcupaku, kt?ry umia? ta?czy?
(О щуке, которая умела танцевать)

By? pewien Grajek (был один Музыкант; pewien – некоторый, некий, один; grajek – музыкант /чаще самоучка/), kt?ry chodzi? po ulicach i po podw?rzach i gra? na skrzypcach (который ходил по улицам и по дворам и играл на скрипке; skrzypce – мн. скрипка). Gra? bardzo ?adnie (играл очень хорошо/красиво), tote? ludzie do?? ch?tnie rzucali mu miedziaki (и потому люди достаточно охотно бросали ему медяки; tote? – поэтому, и потому; mu – ему), ale poniewa? Grajek mia? ?on? i czworo dzieci (но поскольку Музыкант имел = у Музыканта была жена и четверо детей; mie? – иметь), wi?c to wszystko (следовательно всё то = всего того), co m?g? uzbiera? (что мог собрать), nie wystarcza?o mu na ?ycie (не хватало ему на жизнь). ?ona Grajka by?a chora i nie mog?a zarabia? (жена Музыканта была больна и не могла зарабатывать), dzieci by?y ma?e i wci?? w domu g??d panowa? (дети были маленькие и дома постоянно царил голод; wci?? – всё, постоянно; w domu – дома).

By? pewien Grajek, kt?ry chodzi? po ulicach i po podw?rzach i gra? na skrzypcach. Gra? bardzo ?adnie, tote? ludzie do?? ch?tnie rzucali mu miedziaki, ale poniewa? Grajek mia? ?on? i czworo dzieci, wi?c to wszystko, co m?g? uzbiera?, nie wystarcza?o mu na ?ycie. ?ona Grajka by?a chora i nie mog?a zarabia?, dzieci by?y ma?e i wci?? w domu g??d panowa?.

Przyszed? taki tydzie? (пришла такая неделя; przyj??), ?e Grajek (что Музыкант), cho? wygrywa? ca?ymi dniami od rana do wieczora (хотя и играл целыми днями с утра до вечера; od – с /о времени/), od nikogo ani grosza nie dosta? (ни от кого не получил ни гроша: «от никого…»). W ko?cu ze z?o?ci tak zacz?? wali? smyczkiem po skrzypcach (в конце концов от злости начала так колотить смычком по скрипке; w ko?cu – в конце концов; ze – от /об эмоц. сост./), ?e mu wszystkie struny pop?ka?y (что ему = у него все струны полопались). Przez to straci? ju? zupe?nie mo?no?? zarabiania i z rozpaczy postanowi? si? utopi? (из-за этого потерял уже совершенно возможность зарабатывания = зарабатывать и от отчаяния решил утопиться; przez – из-за /о причине/).

Przyszed? taki tydzie?, ?e Grajek, cho? wygrywa? ca?ymi dniami od rana do wieczora, od nikogo ani grosza nie dosta?. W ko?cu ze z?o?ci tak zacz?? wali? smyczkiem po skrzypcach, ?e mu wszystkie struny pop?ka?y. Przez to straci? ju? zupe?nie mo?no?? zarabiania i z rozpaczy postanowi? si? utopi?.

Poszed? nad rzek? (пошёл на реку; nad – к, на /о водоёмах/), stan?? nad samym brzegiem wody (встал над самым краем воды = над самой водой; bzeg – край), przymkn?? oczy (прикрыл = закрыл глаза; przymkn?? – притворить, прикрыть), powiedzia? (сказал): „Raz, dwa, trzy (раз, два, три)!” – i nie skoczy? (и не прыгнул), bo mu w ostatniej chwili zabrak?o odwagi (потому что ему в последний момент не хватило смелости; chwila – минута; момент; w ostantiej chwili – в последний момент; zabrakn?? – не хватить). Ale my?la?, ?e mu jeszcze odwaga przyjdzie (но думал, что ему = к нему ещё отвага придёт; odwaga – мужество, смелость, отвага). Powiedzia? sobie (сказал себе): „Do trzech to za ma?o (до трёх – это слишком мало; za – слишком /в сочетании с прилаг. или нареч. означает чрезмерность/), trzeba policzy? do dziesi?ciu (нужно посчитать до десяти)”. Przymkn?? oczy (закрыл глаза), zacz?? liczy? (начал считать), policzy? do dziesi?ciu i zn?w nie skoczy? (посчитал до десяти и снова не прыгнул). Wtedy powiedzia? sobie (тогда сказал себе): „I do dziesi?ciu za ma?o (и до десяти чересчур мало), trzeba policzy? do stu (надо посчитать до ста)”. Trzeci raz przymkn?? oczy i zacz?? liczy? (/в/ третий раз закрыл глаза и начал считать). Kiedy doliczy? do pi??dziesi?ciu (когда досчитал до пятидесяти), us?ysza? nagle (услышал вдруг), jak go kto? pyta (как его кто-то спрашивает):

Poszed? nad rzek?, stan?? nad samym brzegiem wody, przymkn?? oczy, powiedzia?: „Raz, dwa, trzy!” – i nie skoczy?, bo mu w ostatniej chwili zabrak?o odwagi. Ale my?la?, ?e mu jeszcze odwaga przyjdzie. Powiedzia? sobie: „Do trzech to za ma?o, trzeba policzy? do dziesi?ciu”. Przymkn?? oczy, zacz?? liczy?, policzy? do dziesi?ciu i zn?w nie skoczy?. Wtedy powiedzia? sobie: „I do dziesi?ciu za ma?o, trzeba policzy? do stu”. Trzeci raz przymkn?? oczy i zacz?? liczy?. Kiedy doliczy? do pi??dziesi?ciu, us?ysza? nagle, jak go kto? pyta:

– Co pan tak rachuje (что /это/ вы так считаете; pan – форма вежливого обращения к мужчине, соотв. местоим. «вы»)?

Grajek otworzy? oczy i zobaczy? obok siebie Rybaka (Музыкант открыл глаза и увидел возле себя Рыбака), kt?ry sta? i ze zdziwieniem mu si? przygl?da? (который стоял и с удивлением его разглядывал; przygl?da? si? komu?, czemu? – смотреть на кого-л., что-л.; рассматривать, разглядывать кого-л., что-л.). Rybak w r?ce trzyma? w?dk? (рыбак в руке держал удочку; r?ka – рука), a na plecach mia? kosz (а на спине у него была корзина), w kt?rym by?o pe?no ryb (в которой было полно рыбы; ryby – собир. рыба). Grajkowi na widok ryb a? si? oczy zaiskrzy?y (у Музыканта при виде рыбы прямо-таки засверкали глаза; na widok czego? – при виде чего-л.; a? – прямо, прямо-таки). Wyobrazi? sobie (представил себе), co by to by?a za rado?? w domu (что = какая бы это была радость дома), gdyby tak przyni?s? ?onie i dzieciom troch? ryb na kolacj? (если бы он так принёс жене и детям немного рыбы на ужин; przynie?? – принести). Zdj?? kapelusz i pokornym g?osem poprosi? Rybaka (снял шляпу и покорным голосом попросил Рыбака):

– Co pan tak rachuje?

Grajek otworzy? oczy i zobaczy? obok siebie Rybaka, kt?ry sta? i ze zdziwieniem mu si? przygl?da?. Rybak w r?ce trzyma? w?dk?, a na plecach mia? kosz, w kt?rym by?o pe?no ryb. Grajkowi na widok ryb a? si? oczy zaiskrzy?y. Wyobrazi? sobie, co by to by?a za rado?? w domu, gdyby tak przyni?s? ?onie i dzieciom troch? ryb na kolacj?. Zdj?? kapelusz i pokornym g?osem poprosi? Rybaka:

– Niech mi pan podaruje kilka tych ryb (подарите мне немного этой рыбы; niech – пусть /исп. для созд. форм повел. накл/; mi – мне).

Ale Rybak wzruszy? ramionami i roze?mia? si? drwi?co (но Рыбак пожал плечами и рассмеялся насмешливо; wzruszy? ramionami – пожать плечами).

– Jak kto chce mie? ryby (если кто хочет иметь рыбу) – odpar? (ответил; odeprze? – возразить, ответить) – to je powinien z?owi? (то должен её поймать).

– Niech mi pan podaruje kilka tych ryb.

Ale Rybak wzruszy? ramionami i roze?mia? si? drwi?co.

– Jak kto chce mie? ryby – odpar? – to je powinien z?owi?.

– Ja bym ?owi? (я бы ловил) – powiedzia? Grajek (сказал Музыкант) – ale nie mam w?dki (но у меня нет удочки). Pan teraz idzie do domu (вы сейчас идёте домой) – doda? spogl?daj?c b?agalnie na Rybaka (добавил, посматривая умоляюще на Рыбака; b?aga? – умолять) – niech mi pan po?yczy swojej w?dki (одолжите мне своей = свою удочку); jak pan wr?ci (как вернётесь), to j? panu oddam (я вам её отдам), a mo?e uda mi si? przez ten czas cho? kilka ryb u?owi? (а может быть, удастся мне за это время хотя бы несколько рыб поймать; przez – в течение, в продолжение /о времени/; cho? – хоть бы, хотя бы).

– Jeszcze czego (ещё чего)! – oburzy? si? Rybak (возмутился Рыбак). – Nowiute?ka w?dka i b?d? j? jakiemu? obdartusowi po?ycza? (новёхонькая удочка, и буду её какому-то оборванцу одалживать).

– Ja bym ?owi? – powiedzia? Grajek – ale nie mam w?dki. Pan teraz idzie do domu – doda? spogl?daj?c b?agalnie na Rybaka – niech mi pan po?yczy swojej w?dki; jak pan wr?ci, to j? panu oddam, a mo?e uda mi si? przez ten czas cho? kilka ryb u?owi?.

– Jeszcze czego! – oburzy? si? Rybak. – Nowiute?ka w?dka i b?d? j? jakiemu? obdartusowi po?ycza?.

Popatrzy? z pogard? na Grajka i powiedzia? (посмотрел с презрением = презрительно на Музыканта и сказал; pogarda – презрение):

– Mam star? w?dk? (у меня есть старая удочка), je?li chcesz (если хочешь), to ci j? mog? sprzeda? (то могу тебе её продать; ci – тебе). Grajek tak n?dznie wygl?da? (Музыканта так жалко выглядел), ?e Rybak przesta? mu ju? m?wi? „panie” (что Рыбак перестал уже говорить ему «вы»).

– Nie mam pieni?dzy (у меня нет денег; pieni?dze) – szepn?? cicho Grajek (шепнул тихо Музыкант).

Popatrzy? z pogard? na Grajka i powiedzia?:

– Mam star? w?dk?, je?li chcesz, to ci j? mog? sprzeda?. Grajek tak n?dznie wygl?da?, ?e Rybak przesta? mu ju? m?wi? „panie”.

– Nie mam pieni?dzy – szepn?? cicho Grajek.

– To co mi g?ow? zawracasz (то = тогда что ты мне голову морочишь; zawraca? g?ow? komu? – морочить голову кому-л.) – odpar? gburowato Rybak (ответил грубо Рыбак). Odwr?ci? si? i odszed? (отвернулся и пошёл). Grajek za m?odu by? strasznie hardy (Музыкант смолоду был страшно гордый; za m?odu – смолоду; hardy – высокомерный, гордый), za nic w ?wiecie nikogo by o nic nie prosi? (ни за что на свете никого бы ни о чём не просил: «за ничего на свете…», prosi? o co? – просить о чём-л.), ale potem pod wp?ywem n?dzy i g?odu strasznie spokornia? (но потом под влиянием нищеты и голода ужасно присмирел), jak to si? nieraz ludziom zdarza (как то порой случается у людей). Pobieg? za Rybakiem i zacz?? mu opowiada? o swojej niedoli (побежал за Рыбаком и начал ему рассказывать о своей горькой доле; niedola – горькая доля), o g?odnej ?onie i dzieciach (о голодной жене и /о/ детях), my?l?c, ?e go tym wzruszy (думая, что его этим растрогает). Ale Rybak ju? go nawet nie s?ucha? (но Рыбак уже даже его не слушал), szed? i pogwizdywa? (шёл и посвистывал). W ko?cu Grajkowi przysz?o na my?l (в конце концов Музыканту пришло в голову; przyj?? na my?l komu? – прийти в голову кому-л.), ?eby zaproponowa? Rybakowi zamian? starej w?dki na skrzypce (чтобы предложить Рыбаку обмен старой удочки на скрипку; zamiana – замена; обмен).

– To co mi g?ow? zawracasz – odpar? gburowato Rybak. Odwr?ci? si? i odszed?. Grajek za m?odu by? strasznie hardy, za nic w ?wiecie nikogo by o nic nie prosi?, ale potem pod wp?ywem n?dzy i g?odu strasznie spokornia?, jak to si? nieraz ludziom zdarza. Pobieg? za Rybakiem i zacz?? mu opowiada? o swojej niedoli, o g?odnej ?onie i dzieciach, my?l?c, ?e go tym wzruszy. Ale Rybak ju? go nawet nie s?ucha?, szed? i pogwizdywa?. W ko?cu Grajkowi przysz?o na my?l, ?eby zaproponowa? Rybakowi zamian? starej w?dki na skrzypce.

Wprawdzie skrzypce nie mia?y strun (правда, у скрипки не было струн), ale Rybaka sta? by?o na to (но Рыбак мог; sta? kogo? na co? – быть в состоянии что-л. сделать), ?eby nowe struny kupi? (пусть даже купить новые струны; ?eby – лишь бы, только бы), a zreszt? skrzypce i bez strun wi?cej by?y warte od w?dki (а впрочем, скрипка и без струн стоила больше, чем удочка; wart – стоит; od czego? – чем что-л.). Jednak Grajek d?ugo si? waha? (однако Музыкант колебался), nim to powiedzia? (прежде чем это сказал; nim – прежде чем). Strasznie by? przywi?zany do swoich skrzypiec (ужасно был привязан к своей скрипке; przywi?zany do kogo?, czego? – к кому-л., чему-л.). Ale ryby (но рыбы), kt?re Rybak mia? w koszu (которые были у Рыбака в корзине), wygl?da?y tak apetycznie (выглядели так аппетитно), ?e Grajek nie m?g? si? oprze? pokusie i postanowi? wszystko po?wi?ci? (что музыкант не мог устоять перед искушением и решил всем пожертвовать; oprzec si? czemu? – устоять перед чем-л.; po?wi?ci? kogo?, co? – пожертвовать кем-л., чем-л.), byle tylko m?c sobie kilka takich ryb u?owi? (лишь бы только мочь = быть в состоянии себе несколько таких рыб выловить; byle – лишь бы). Dr??cym g?osem (дрожащим голосом), tak jak gdyby mu wstyd by?o przed samym sob? (так, словно ему стыдно было перед самим собой; wstyd komu? – стыдно кому-л.), ?e co? podobnego m?g? m?wi? (что мог говорить что-то подобное), zaproponowa? Rybakowi zamian? (предложил Рыбаку обмен).

Wprawdzie skrzypce nie mia?y strun, ale Rybaka sta? by?o na to, ?eby nowe struny kupi?, a zreszt? skrzypce i bez strun wi?cej by?y warte od w?dki. Jednak Grajek d?ugo si? waha?, nim to powiedzia?. Strasznie by? przywi?zany do swoich skrzypiec. Ale ryby, kt?re Rybak mia? w koszu, wygl?da?y tak apetycznie, ?e Grajek nie m?g? si? oprze? pokusie i postanowi? wszystko po?wi?ci?, byle tylko m?c sobie kilka takich ryb u?owi?. Dr??cym g?osem, tak jak gdyby mu wstyd by?o przed samym sob?, ?e co? podobnego m?g? m?wi?, zaproponowa? Rybakowi zamian?.

Rybaka zaciekawi?a widocznie ta propozycja (Рыбака заинтересовало, очевидно, это предложение), bo przystan?? i raczy? spojrze? wreszcie na Grajka (потому что он остановился и соизволил посмотреть на Музыканта; przystan?? – приостановиться, остановиться; raczy? – соблаговолить; изволить, соизволить).

– Ano, poka? te skrzypce (ну, покажи эту скрипку) – powiedzia? (сказал он).

Ale kiedy zobaczy? (но, когда увидел), ?e skrzypce nie mia?y strun (что у скрипки не было струн), ogarn??a go taka z?o?? (его охватила такая злость), ?e wyr?n?? Grajka z ca?ej si?y skrzypcami w g?ow? (что ударил изо всех сил Музыканта в голову = по голове; ca?y – целый, весь; si?a – сила; z ca?ej si?y – изо всех силы).

– Na to tylko twoje skrzypce si? zda?y (на это только твоя скрипка пригодилась = годится; zda? si? – пригодиться)! – krzykn?? (крикнул).

Rybaka zaciekawi?a widocznie ta propozycja, bo przystan?? i raczy? spojrze? wreszcie na Grajka.

– Ano, poka? te skrzypce – powiedzia?.

Ale kiedy zobaczy?, ?e skrzypce nie mia?y strun, ogarn??a go taka z?o??, ?e wyr?n?? Grajka z ca?ej si?y skrzypcami w g?ow?.

– Na to tylko twoje skrzypce si? zda?y! – krzykn??.

Grajkowi od tego uderzenia spad? kapelusz z g?owy (у Музыканта от этого удара шляпа упала с головы). Mia? on kapelusz ca?y w dziurach (шляпа у него была вся в дырах). Rybak, spojrzawszy na dziurawy kapelusz Grajka (взглянув на дырявую шляпу Музыканта), roze?mia? si? drwi?co (рассмеялся насмешливо), kopn?? kapelusz nog? i powiedzia? (пнул шляпу ногой и сказал):

– Zr?b sobie z tego kapelusza sie? i ?ap ryby (сделай себе из этой шляпы сеть и лови рыбу; zrobi? – сделать). I odszed? (и ушёл; odej?? – уйти).

Grajkowi od tego uderzenia spad? kapelusz z g?owy. Mia? on kapelusz ca?y w dziurach. Rybak, spojrzawszy na dziurawy kapelusz Grajka, roze?mia? si? drwi?co, kopn?? kapelusz nog? i powiedzia?:

– Zr?b sobie z tego kapelusza sie? i ?ap ryby. I odszed?.

Grajkowi z b?lu i ze wstydu ?zy pop?yn??y z oczu (у Музыканта от боли и стыда потекли слёзы из глаз; b?l – м. боль). Podni?s? kapelusz (поднял шляпу), otrzepa? go z kurzu (смахнул с нее пыль; otrzepa? – отряхнуть, смахнуть; otrzepa? z kurzu co? – смахнуть пыль с чего-л.), wr?ci? nad rzek? i usiad? nad samym brzegiem wody (вернулся на реку и сел над самым краем воды). Przez chwil? siedzia? ponuro zamy?lony i wreszcie krzykn?? (мгновение сидел мрачно задумавшийся = задумавшись и наконец крикнул; chwila – мгновение; zamy?li? si? – задуматься):

– Ach, ?eby mi Pan B?g doda? odwagi do utopienia si? w tej wodzie (ах, если бы Господь Бог ободрил = добавил смелости утопиться в этой воде: «к утоплению себя в этой воде»; ?eby – если бы; doda? – добавить; doda? odwagi komu? – ободрить кого-л.; si? – себя)!

Grajkowi z b?lu i ze wstydu ?zy pop?yn??y z oczu. Podni?s? kapelusz, otrzepa? go z kurzu, wr?ci? nad rzek? i usiad? nad samym brzegiem wody. Przez chwil? siedzia? ponuro zamy?lony i wreszcie krzykn??:

– Ach, ?eby mi Pan B?g doda? odwagi do utopienia si? w tej wodzie!

Zaraz jednak zda? sobie spraw? (сразу же однако понял: «отдал себе отчёт»; zdawa? sobie spraw? z czego? – отдавать себе отчёт в чём-л.), ?e powiedzia? wielkie g?upstwo (что сказал большую глупость), bo przecie? Pan B?g nie m?g? mu dodawa? odwagi do pope?nienia grzechu (потому что Господь Бог не мог ведь добавить ему отваги совершить грех: «для совершения греха»).

Po chwili wi?c krzykn?? inaczej (следовательно = поэтому немного погодя он крикнул иначе; po chwili – немного погодя; wi?c – итак, стало быть, следовательно):

– Ach, ?eby diabe? doda? mi odwagi do utopienia si? w tej wodzie (ах, если бы дьявол добавил мне отваги утопиться в этой воде)!

Zaraz jednak zda? sobie spraw?, ?e powiedzia? wielkie g?upstwo, bo przecie? Pan B?g nie m?g? mu dodawa? odwagi do pope?nienia grzechu.

Po chwili wi?c krzykn?? inaczej:

– Ach, ?eby diabe? doda? mi odwagi do utopienia si? w tej wodzie!

Ale diab?u nie zale?a?o widocznie na mizernej duszy Grajka (но дьяволу не нужна была, очевидно, жалкая душа Музыканта: «не был заинтересован в жалкой душе Музыканта»; zale?e? – зависеть; bardzo mu na tym zale?y – он в этом очень заинтересован), a mo?e si? spodziewa? (а может быть, он надеялся), ?e i tak j? b?dzie mia? za inne grzechy w piekle (что и так будет её иметь в аду за другие грехи), bo nie pokwapi? si? na to wezwanie z pomoc? (потому что не поспешил на этот вызов с помощью). Grajek obejrza? si? za siebie i zobaczy? d?ugi sznurek (Музыкант оглянулся за себя = назад и увидел длинную верёвку), kt?ry le?a? na ziemi (которая лежала на земле). Wzi?? ten sznurek i przywi?za? go do kapelusza (взял ту верёвку и привязал её к шляпе). Utkwi?y mu w g?owie s?owa Rybaka (застряли у него в голове слова Рыбака): „Zr?b z tego kapelusza sie? i ?ap ryby (сделай из этой шляпы сеть и лови рыбу)”, a poniewa? ze zmartwienia ju? straci? rozum zupe?nie (а поскольку от горя уже совсем потерял рассудок; zmartwienie – огорчение, горе; rozum – ум, разум; straci? rozum – потерять рассудок) wi?c postanowi? naprawd? ?owi? ryby w kapelusz (решил действительно ловить рыбу в шляпу). Cisn?? kapelusz w wod? i czeka? (бросил шляпу в воду и ждал).

Ale diab?u nie zale?a?o widocznie na mizernej duszy Grajka, a mo?e si? spodziewa?, ?e i tak j? b?dzie mia? za inne grzechy w piekle, bo nie pokwapi? si? na to wezwanie z pomoc?. Grajek obejrza? si? za siebie i zobaczy? d?ugi sznurek, kt?ry le?a? na ziemi. Wzi?? ten sznurek i przywi?za? go do kapelusza. Utkwi?y mu w g?owie s?owa Rybaka: „Zr?b z tego kapelusza sie? i ?ap ryby”, a poniewa? ze zmartwienia ju? straci? rozum zupe?nie, wi?c postanowi? naprawd? ?owi? ryby w kapelusz. Cisn?? kapelusz w wod? i czeka?.

Nie bardzo w to wierzy? co prawda (не очень в то верил, правда; co prawda – правда), aby m?g? co w kapelusz u?owi? (чтобы мог что/-нибудь/ в шляпу выловить/поймать), ale siedzia? (но сидел), bo nic lepszego nie mia? do roboty (потому что больше ему нечего было делать: «ничего лучшего не имел к работе»; robota – работа; nie mam nic do roboty – мне нечего делать). A? tu naraz (пока не = как тут вдруг; a? – пока не), jak nie szarpnie za sznurek (как /что-то/ не дёрнет за верёвку)… Grajek o ma?o do wody nie wlecia? (Музыкант чуть в воду не влетел; o ma?o – чуть не; do – в /внутрь/). Szcz??ciem (к счастью: «счастьем»), na brzegu by? pal wbity w ziemi? (на берегу был кол, вбитый в землю), do kt?rego przewo?nicy przywi?zywali ??dki (к которому перевозчики привязывали лодки). Grajek zahaczy? o pal nog? i dzi?ki temu uda?o mu si? na brzegu utrzyma? (Музыкант зацепил = зацепился за кол ногой и благодаря этому ему удалось удержаться на берегу; zahaczy? o co? – зацепить за что-л.; dzi?ki komu?, czemu? – благодаря кому-л., чему-л.). Gdyby nie ten pal (если бы не этот кол), na pewno by?oby go wci?gn??o do wody (его бы наверняка втянуло в воду; na pewno – наверняка; by?o – реликт давнопрошедшего времени). Przewr?ci? si? na wznak (перевернулся навзничь), opar? si? jedn? nog? o pal (опёрся одной ногой о кол; oprzec si? o kogo?, co? – опереться на кого-л., что-л.), drug? o ziemi? (другой – о землю) i z ca?ej si?y zacz?? ci?gn?? za sznur (и начал изо всех сил тянуть за верёвку).

Nie bardzo w to wierzy? co prawda, aby m?g? co w kapelusz u?owi?, ale siedzia?, bo nic lepszego nie mia? do roboty. A? tu naraz, jak nie szarpnie za sznurek… Grajek o ma?o do wody nie wlecia?. Szcz??ciem, na brzegu by? pal wbity w ziemi?, do kt?rego przewo?nicy przywi?zywali ??dki. Grajek zahaczy? o pal nog? i dzi?ki temu uda?o mu si? na brzegu utrzyma?. Gdyby nie ten pal, na pewno by?oby go wci?gn??o do wody. Przewr?ci? si? na wznak, opar? si? jedn? nog? o pal, drug? o ziemi? i z ca?ej si?y zacz?? ci?gn?? za sznur.

Wyci?gn?? sw?j dziurawy kapehisz i a? os?upia? ze zdumienia (вытащил свою дырявую шляпу и прямо остолбенел от удивления). W kapeluszu siedzia? ogromny Szczupak (в шляпе сидела огромная Щука). Na brzegu Szczupak wyskoczy? z kapelusza (на берегу Щука выпрыгнула из шляпы), stan?? na ogonie i powiedzia? ludzkim g?osem (встала на хвосте = на хвост и сказала человеческим голосом):

– M?j dobry Grajku (мой добрый Музыкант), nie ka? mi si? sma?y? na patelni (не вели мне жариться на сковороде), to ci pi?knie zata?cz? (тогда я тебе красиво станцую).

Wyci?gn?? sw?j dziurawy kapehisz i a? os?upia? ze zdumienia. W kapeluszu siedzia? ogromny Szczupak. Na brzegu Szczupak wyskoczy? z kapelusza, stan?? na ogonie i powiedzia? ludzkim g?osem:

– M?j dobry Grajku, nie ka? mi si? sma?y? na patelni, to ci pi?knie zata?cz?.

I od razu zacz?? ta?czy? przed Grajkiem (и сразу начала танцевать перед Музыкантом; od razu – сразу), przy czym sam sobie gwizda? (при чём сама себе свистела), i to w?a?nie te same wszystkie melodie (и именно те же все мелодии), kt?re Grajek zwykle gra? na skrzypcach (которые Музыкант обычно играл на скрипке). Grajek raz i drugi przetar? oczy (Музыкант раз и второй протёр глаза; przetrze? – протереть), tak jakby nie chcia? wierzy? temu, na co patrzy? (так, будто не хотел верить тому, на что смотрел). Potem przysz?o mu na my?l (потом ему пришло в голову), ?e mo?e zdrzemn?? si? nad wod? i to wszystko ?ni?o mu si? tylko (что, может быть, он вздремнул = задремал над водой, и всё это ему только снилось; zdrzemn?? si? – вздремнуть). Wi?c ?eby si? upewni? (поэтому, чтобы убедиться), ?e to nie by?o snem (что это не было сном, sen), uszczypn?? si? w nog? (ущипнул себя за ногу). Uszczypn?? si? tak mocno (ущипнул себя так сильно), ?e a? krzykn?? z b?lu (что даже крикнул от боли; a? – даже). Szczupak przesta? ta?czy? (Щука перестала танцевать), stan?? przed Grajkiem (встала перед Музыкантом), roze?mia? si? i powiedzia? (рассмеялась и сказала):

I od razu zacz?? ta?czy? przed Grajkiem, przy czym sam sobie gwizda?, i to w?a?nie te same wszystkie melodie, kt?re Grajek zwykle gra? na skrzypcach. Grajek raz i drugi przetar? oczy, tak jakby nie chcia? wierzy? temu, na co patrzy?. Potem przysz?o mu na my?l, ?e mo?e zdrzemn?? si? nad wod? i to wszystko ?ni?o mu si? tylko. Wi?c ?eby si? upewni?, ?e to nie by?o snem, uszczypn?? si? w nog?. Uszczypn?? si? tak mocno, ?e a? krzykn?? z b?lu. Szczupak przesta? ta?czy?, stan?? przed Grajkiem, roze?mia? si? i powiedzia?:

– Nie dziw si? (не удивляйся), Grajku, ja naprawd? umiem ta?czy? (я действительно умею танцевать). Zagraj mi na skrzypcach (сыграй мне на скрипке), to jeszcze pi?kniej zata?cz? (я ещё красивее станцую).

– Kiedy nie mam strun (/как играть/, если у меня нет струн, kiedy – прост. если) – odpowiedzia? Grajek (ответил Музыкант). Nareszcie musia? ju? w to wierzy? (наконец был вынужден верить в то; musie? – быть должным/вынужденным), ?e uda?o mu si? wy?owi? takiego niezwyk?ego Szczupaka (что ему удалось выловить такую необычную Щуку), kt?ry naprawd? umia? ta?czy? (которая действительно умела танцевать).

Szczupak machn?? lekcewa??co p?etw? (Щука махнула пренебрежительно плавником).

– Jak kto umie gra? (если кто/-то/ умеет играть) – odpowiedzia? (ответила) – to na wszystkim zagra (то на всём сыграет). Zr?b sobie struny ze sznurka (сделай себе струны из верёвки).

– Nie dziw si?, Grajku, ja naprawd? umiem ta?czy?. Zagraj mi na skrzypcach, to jeszcze pi?kniej zata?cz?.

– Kiedy nie mam strun – odpowiedzia? Grajek. Nareszcie musia? ju? w to wierzy?, ?e uda?o mu si? wy?owi? takiego niezwyk?ego Szczupaka, kt?ry naprawd? umia? ta?czy?.

Szczupak machn?? lekcewa??co p?etw?.

– Jak kto umie gra? – odpowiedzia? – to na wszystkim zagra. Zr?b sobie struny ze sznurka.

Grajek pomy?la? (Музыкант подумал), ?e skoro dzia?y si? tak dziwne rzeczy (что раз происходили: «делались» такие удивительные вещи), ?e Szczupak m?wi? ludzkim g?osem i ta?czy? (что Щука говорила человеческим голосом и танцевала), to mo?na by?o r?wnie spr?bowa? zagra? na sznurku (то можно было так же = также попробовать сыграть на верёвке; r?wnie – так же). Odwi?za? sznurek od kapelusza (отвязал верёвку от шляпы), pokraja? go kozikiem i porobi? struny (нарезал её перочинным ножом и сделал струны; kozik – перочинный ножик /в деревянной оправе/; porobi? – наделать, сделать /много чего-л./). Poci?gn?? smyczkiem po strunach i skrzypce zagra?y jeszcze pi?kniej ni? dawniej (потянул смычком по струнам, и скрипка заиграла ещё красивее, чем раньше), kiedy mia?y prawdziwe struny (когда у неё были настоящее струны).

– Zagraj mi walca (сыграй мне вальс; zagra? czego? – сыграть что-л.)! – krzykn?? Szczupak (крикнула Щука).

Grajek pomy?la?, ?e skoro dzia?y si? tak dziwne rzeczy, ?e Szczupak m?wi? ludzkim g?osem i ta?czy?, to mo?na by?o r?wnie spr?bowa? zagra? na sznurku. Odwi?za? sznurek od kapelusza, pokraja? go kozikiem i porobi? struny. Poci?gn?? smyczkiem po strunach i skrzypce zagra?y jeszcze pi?kniej ni? dawniej, kiedy mia?y prawdziwe struny.

– Zagraj mi walca! – krzykn?? Szczupak.

Grajek zagra? (Музыкант сыграл), a Szczupak zacz?? ta?czy? (а Щука начала танцевать). Ta?czy? do upad?ego (танцевала до упаду; ta?czy? do upad?ego – танцевать до упаду; upad?y – упавший), i to naprawd? do upad?ego (и то действительно до упаду), bo w ko?cu wywr?ci? si? na piasek i zacz?? g?o?no sapa? ze zm?czenia (потому что в конце концов она опрокинулась на песок и начала громко сопеть от усталости; wywr?ci? – вывернуть; опрокинуть, перевернуть).

Bardzo szybko jednak wypocz?? i zn?w wyprostowa? si? na ogonie (однако очень быстро отдохнула и снова выпрямилась на хвосте).

– Teraz mi polk? zagraj (теперь мне польку сыграй)! – krzykn?? (крикнула).

Ale Grajek schowa? pod palto skrzypce i odpowiedzia? (но Музыкант спрятал скрипку под пальто и ответил):

– Do?? (хватит; do?? – достаточно, довольно, хватит)!

Grajek zagra?, a Szczupak zacz?? ta?czy?. Ta?czy? do upad?ego, i to naprawd? do upad?ego, bo w ko?cu wywr?ci? si? na piasek i zacz?? g?o?no sapa? ze zm?czenia.

Bardzo szybko jednak wypocz?? i zn?w wyprostowa? si? na ogonie.

– Teraz mi polk? zagraj! – krzykn??.

Ale Grajek schowa? pod palto skrzypce i odpowiedzia?:

– Do??!

Nie chcia?, ?eby si? Szczupak zanadto m?czy? (он не хотел, чтобы Щука слишком /сильно/ уставала), bo postanowi? zaprowadzi? go do miasta i pokazywa? ludziom (потому что решил отвести её в город и показывать людям). Pewien by? (уверен был), ?e za takie widowisko zbierze du?o pieni?dzy (что такое зрелище соберёт много денег; zbiera? – собирать).

Nie chcia?, ?eby si? Szczupak zanadto m?czy?, bo postanowi? zaprowadzi? go do miasta i pokazywa? ludziom. Pewien by?, ?e za takie widowisko zbierze du?o pieni?dzy.

– Chod? (ходи = идем; chodzi? – ходить)– powiedzia? do Szczupaka (сказал он Щуке; powiedzie? do kogo?, czego? – сказать кому-л., чему-л.)– p?jdziemy do miasta (пойдём в город). Ale Szczupak strasznie si? na to skrzywi? i odpar? (но Щука ужасно на это скривилась и сказала), ?e on woli ta?czy? nad rzek? (что она предпочитает танцевать на реке). Na pr??no Grajek prosi? go i t?umaczy? mu (напрасно Музыкант просил её и объяснял ей: «ему»), ?e obaj stan? si? s?awni i zarobi? du?o pieni?dzy (чтобы оба /они/ станут знаменитыми и заработают много денег; sta? si? – стать). Szczupakowi pieni?dze na nic nie by?y potrzebne (Щуке деньги ни на что не были нужны), a s?awa tak?e go nie n?ci?a (а слава ее: «его» тоже не привлекала). Grajek widz?c, ?e po dobroci nic ze Szczupakiem nie wsk?ra (Музыкант, видя, что добром ничего с Щукой не добьётся; dobro? – доброта; po dobroci – добром; wsk?ra? co? – добиться чего-л.), zirytowa? si? w ko?cu (в конце концов рассердился), wzi?? reszt? sznurka (взял остаток верёвки), zrobi? p?tl? (сделал петлю), zarzuci? Szczupakowi na g?ow? i poci?gn?? go za sob? (забросил Щуке на голову и потащил её за собой). Szczupak rad nie rad musia? i?? za Grajkiem (Щуке волей-неволей пришлось идти за Музыкантом; rad nie rad – волей-неволей). Po drodze przy?piewywa? cienkim g?osem (по пути она припевала тонким голосом; droga – дорога, путь; po drodze – по пути):

– Chod? – powiedzia? do Szczupaka – p?jdziemy do miasta. Ale Szczupak strasznie si? na to skrzywi? i odpar?, ?e on woli ta?czy? nad rzek?. Na pr??no Grajek prosi? go i t?umaczy? mu, ?e obaj stan? si? s?awni i zarobi? du?o pieni?dzy. Szczupakowi pieni?dze na nic nie by?y potrzebne, a s?awa tak?e go nie n?ci?a. Grajek widz?c, ?e po dobroci nic ze Szczupakiem nie wsk?ra, zirytowa? si? w ko?cu, wzi?? reszt? sznurka, zrobi? p?tl?, zarzuci? Szczupakowi na g?ow? i poci?gn?? go za sob?. Szczupak rad nie-rad musia? i?? za Grajkiem. Po drodze przy?piewywa? cienkim g?osem:

– Niedobry Grajek (недобрый Музыкант), niedobry Grajek, niedobry Grajek… Grajek nie zwraca? na to uwagi i przy?piesza? kroku (Музыкант не обращал на это внимания и ускорял шаг; zwraca? uwag? na kogo?, co? – обращать внимание на кого-л., что-л.; przy?piesza? kroku = przyspiesza? kroku – ускорять шаг), ?eby jak najpr?dzej znale?? si? na du?ym placu w mie?cie i da? przedstawienie (чтобы как можно скорее оказаться на большой площади в городе и дать представление; pr?dki – быстрый, скорый; jak – как можно /в сочетании с превосх. ст. прил. и нареч./). Kiedy przyszed? na plac (когда пришёл на площадь), zobaczy? t?um ludzi i us?ysza? muzyk? (увидел толпу людей и услышал музыку; us?ysze? – услышать). By? tam Cygan (был там Цыган), kt?ry pokazywa? ta?cz?cego Nied?wiedzia (который показывал танцующего Медведя). Grajek schowa? Szczupaka pod palto (Музыкант спрятал Щуку под пальто), przepchn?? si? przez t?um i stan?wszy ko?o Cygana (протиснулся через толпу и, встав рядом с Цыганом; ko?o kogo?, czego? – около, возле, рядом), krzykn?? (крикнул):

– Nie patrzcie na Nied?wiedzia (не смотрите на Медведя), ja wam co? ciekawszego poka?? (я вам что-то более интересное покажу)!

– Niedobry Grajek, niedobry Grajek, niedobry Grajek… Grajek nie zwraca? na to uwagi i przy?piesza? kroku, ?eby jak najpr?dzej znale?? si? na du?ym placu w mie?cie i da? przedstawienie. Kiedy przyszed? na plac, zobaczy? t?um ludzi i us?ysza? muzyk?. By? tam Cygan, kt?ry pokazywa? ta?cz?cego Nied?wiedzia. Grajek schowa? Szczupaka pod palto, przepchn?? si? przez t?um i stan?wszy ko?o Cygana, krzykn??:

– Nie patrzcie na Nied?wiedzia, ja wam co? ciekawszego poka??!

Wypu?ci? Szczupaka i zacz?? gra? na skrzypcach (выпустил Щуку и начал играть на скрипке). A Szczupak zata?czy? (а Щука станцевала). By?o to tak dziwne widowisko (было это так = такое необыкновенное зрелище; dziwny – странный, удивительный; необыкновенный), ?e nawet Nied?wied? rozwar? szeroko paszcz? i z podziwem patrzy? na Szczupaka (что даже Медведь раскрыл широко пасть и с изумлением/восторгом смотрел на Щуку; rozewrze? – растворить, раскрыть). Cygan zblad? z zazdro?ci (Цыган побледнел от зависти; zbladn?? – побледнеть), bo widzia? (потому что видел), ?e jego ta?cz?cy Nied?wied? ju? nie zaciekawia? nikogo (что его танцующий Медведь уже не заинтересовывал = не интересовал никого; zaciekawia? – заинтересовывать). Szczupak przeta?czy? polk? (Щука станцевала польку), walca, mazura (вальс, мазурку), potem podskoczy? na ogonie i uk?oni? si? ?adnie widzom (потом подпрыгнула/подскочила на хвосте и поклонилась красиво зрителям; widz – зритель).

Wypu?ci? Szczupaka i zacz?? gra? na skrzypcach. A Szczupak zata?czy?. By?o to tak dziwne widowisko, ?e nawet Nied?wied? rozwar? szeroko paszcz? i z podziwem patrzy? na Szczupaka. Cygan zblad? z zazdro?ci, bo widzia?, ?e jego ta?cz?cy Nied?wied? ju? nie zaciekawia? nikogo. Szczupak przeta?czy? polk?, walca, mazura, potem podskoczy? na ogonie i uk?oni? si? ?adnie widzom.

To si? tak wszystkim podoba?o (это так всем нравилось), ?e zacz?to rzuca? Grajkowi ju? nie tylko miedziaki (что начато = начали бросать Музыканту не только медяки), ale srebrne i z?ote monety (но /и/ серебряные и золотые монеты). Pewien bogaty cz?owiek (один богатый человек), kt?ry sta? w t?umie i przypatrywa? si? ta?com Szczupaka (который стоял в толпе и разглядывал танцы Щуки; przypatrywa? si? komu?, czemu? – присматриваться к кому-л., к чему-л.; рассматривать, разглядывать кого-л., что-л.), chcia? go od razu od Grajka kupi? (хотел её сразу от = у Музыканта купить). Ofiarowywa? mu ca?y worek z?ota (предлагал ему целый мешок золота). Ale Grajek odpar? (но Музыкант ответил), ?e za nic w ?wiecie Szczupaka nie sprzeda (что ни за что на свете Щуку не продаст).

To si? tak wszystkim podoba?o, ?e zacz?to rzuca? Grajkowi ju? nie tylko miedziaki, ale srebrne i z?ote monety. Pewien bogaty cz?owiek, kt?ry sta? w t?umie i przypatrywa? si? ta?com Szczupaka, chcia? go od razu od Grajka kupi?. Ofiarowywa? mu ca?y worek z?ota. Ale Grajek odpar?, ?e za nic w ?wiecie Szczupaka nie sprzeda.

Cygan mieni? si? na twarzy (Цыган менялся в лице; mieni? si? – уст. поэт. меняться, изменяться; mieni? si? na twarzy – меняться в лице). Z bladego zrobi? si? szary (из бледного сделался серым), z szarego zielony (из серого зелёным), wszystko z zazdro?ci (всё от зависти). Potem odci?gn?? na bok swego Nied?wiedzia (потом оттащил в сторону своего Медведя), szepn?? mu co? do ucha i nagle Nied?wied? ze strasznym rykiem rzuci? si? na Szczupaka (шепнул ему что-то в = на ухо, и внезапно Медведь со страшным рёвом бросился на Щуку). Ale Szczupak skaka? tak zr?cznie i tak wysoko (но Щука прыгала так ловко и так высоко), ?e wci?? przeskakiwa? Nied?wiedziowi przez ?eb i Nied?wied? nic mu nie m?g? zrobi? (что постоянно перепрыгивала Медведю через голову, и Медведь ничего не мог сделать; ?eb – голова /животного/).

– Zagraj (сыграй), Grajku! – krzykn?? Szczupak (крикнула Щука). – Ja b?d? gwizda? (я буду свистеть), a ty to samo graj (а ты то же самое играй; to samo – то же самое)!

Cygan mieni? si? na twarzy. Z bladego zrobi? si? szary, z szarego zielony, wszystko z zazdro?ci. Potem odci?gn?? na bok swego Nied?wiedzia, szepn?? mu co? do ucha i nagle Nied?wied? ze strasznym rykiem rzuci? si? na Szczupaka. Ale Szczupak skaka? tak zr?cznie i tak wysoko, ?e wci?? przeskakiwa? Nied?wiedziowi przez ?eb i Nied?wied? nic mu nie m?g? zrobi?.

– Zagraj, Grajku! – krzykn?? Szczupak. – Ja b?d? gwizda?, a ty to samo graj!

I Szczupak zagwizda? tak? melodi? (и Щука засвистела такую мелодию), ?e Nied?wied? od razu si? uspokoi? i zacz?? ta?czy? (что Медведь сразу успокоился и начал танцевать). A Szczupak ta?czy? naprzeciwko niego (а Щука танцевала напротив него). I to by?o tak nies?ychane widowisko (и это было такое необыкновенное зрелище; nies?ychany – неслыханный, необыкновенный), ?e wszyscy ludzie (что все люди), kt?rzy na to patrzyli (которые на это смотрели; kt?ry – который), o ma?o nie poszaleli z rado?ci (чуть с ума не сошли от радости; poszale? – сойти с ума). Grajek zn?w zebra? du?o pieni?dzy (Музыкант снова собрал много денег).

– S?uchaj, Cyganie (слушай, Цыган) – powiedzia? wtedy do Cygana (сказал он тогда Цыгану; powiedzie? do kogo? – сказать кому-л.) – ja od ciebie tego Nied?wiedzia kupi? (я у тебя этого Медведя куплю). Dam ci to wszystko (дам тебе всё: «это всё»), co mam (что у меня есть), i jeszcze drugie tyle (и ещё столько же; tyle – столько; drugie tyle – столько же).

I Szczupak zagwizda? tak? melodi?, ?e Nied?wied? od razu si? uspokoi? i zacz?? ta?czy?. A Szczupak ta?czy? naprzeciwko niego. I to by?o tak nies?ychane widowisko, ?e wszyscy ludzie, kt?rzy na to patrzyli, o ma?o nie poszaleli z rado?ci. Grajek zn?w zebra? du?o pieni?dzy.

– S?uchaj, Cyganie – powiedzia? wtedy do Cygana – ja od ciebie tego Nied?wiedzia kupi?. Dam ci to wszystko, co mam, i jeszcze drugie tyle.

Cygan podrapa? si? w g?ow? (Цыган почесал голову: «почесался в голове; podrapa? si? – почесался), zastanowi? si? chwil? i zgodzi? si? sprzeda? Nied?wiedzia (подумал минуту и согласился продать Медведя; zastanowi? si? – подумать). Mia? zamiar wzi?? pieni?dze (намеревался взять деньги; zamiar – намерение, mie? zamiar – намереваться), a potem zacz?? ?ledzi? Grajka i wypatrzywszy odpowiedni? chwil? (а потом начать следить за Музыкантом и, высмотрев = улучив подходящий момент; ?ledzi? kogo?, co? – следить за кем-л., чем-л.; wypatrzy? – высмотреть; odpowiedni – соответствующий, подходящий), ukra?? mu i Nied?wiedzia, i Szczupaka (украсть у него и Медведя, и Щуку; ukra?? komu? co? – украсть у кого-л. что-л.).

Cygan podrapa? si? w g?ow?, zastanowi? si? chwil? i zgodzi? si? sprzeda? Nied?wiedzia. Mia? zamiar wzi?? pieni?dze, a potem zacz?? ?ledzi? Grajka i wypatrzywszy odpowiedni? chwil?, ukra?? mu i Nied?wiedzia, i Szczupaka.

Grajek tego samego dnia da? jeszcze dwa przedstawienia i zebra? tyle pieni?dzy (Музыкант в того же дня = в тот же день дал ещё два представления и собрал столько денег), ?e m?g? i Cygana zap?aci? (что мог и Цыгана = Цыгану заплатить), i kupi? sobie nowe ubranie (и купить себе новую одежду). Ludzie ca?ym t?umem chodzili za nim po ulicach i Grajek sta? si? od razu najs?awniejszym cz?owiekiem w mie?cie (люди целой толпой = целыми толпами ходили за ним по улицам, и Музыкант стал тотчас самым знаменитым человеком в городе; od razu – сразу, тотчас).

Grajek tego samego dnia da? jeszcze dwa przedstawienia i zebra? tyle pieni?dzy, ?e m?g? i Cygana zap?aci?, i kupi? sobie nowe ubranie. Ludzie ca?ym t?umem chodzili za nim po ulicach i Grajek sta? si? od razu najs?awniejszym cz?owiekiem w mie?cie.

Bardzo cz?sto tak bywa (очень часто так бывает), ?e powodzenie przewraca ludziom w g?owach (что успех кружит людям голову: «головы»; przewraca? – переворачивать; przewraca? w g?owie komu? – кружить голову кому-л.; ludzie – люди). Ot?? i z Grajkiem tak si? sta?o (так вот и с Музыкантом так/же/ произошло; ot?? – итак, так вот). Mimo ?e w domu czeka?a na niego g?odna ?ona i dzieci (несмотря на то, что дома ждала его голодные жена и дети; mimo ?e – несмотря на; czeka? na kogo?, co? – ждать кого-л., что-л.), Grajek nie my?la? ju? wcale o tym (Музыкант уже не думал совершенно о том), ?eby do nich wr?ci? (чтобы к ним вернуться). Co innego za?wita?o mu w m?zgu (что-то /совсем/ другое засвистело у него в голове = пришло ему в голову; za?wista? – засвистеть). Niedaleko miasta mieszka? we wspania?ym zamku ksi??? (недалеко от города жил в великолепном замке князь; niedaleko czego? – недалеко от чего-л.), kt?ry mia? c?rk? s?yn?c? z urody (у которого была дочь, славившаяся /своей/ красотой; s?yn?? z czego? – славиться чем-л.), ale strasznie kapry?n? (но ужасно капризная). Nazywano j? (её называли) „Ziewaj?c? Ksi??niczk? (Зевающая Княжна)”, bo zawsze by?a ze wszystkiego niezadowolona (потому что она всегда была всем недовольна; niezadowolony z kogo?, czego? – недовольный кем-л., чем-л.), nic jej si? nie podoba?o i z nud?w ca?ymi dniami tylko ziewa?a (ничего ей не нравилось, и она только целыми днями зевала от скуки; nuda – скука; z nud?w – со скуки).

Bardzo cz?sto tak bywa, ?e powodzenie przewraca ludziom w g?owach. Ot?? i z Grajkiem tak si? sta?o. Mimo ?e w domu czeka?a na niego g?odna ?ona i dzieci, Grajek nie my?la? ju? wcale o tym, ?eby do nich wr?ci?. Co innego za?wita?o mu w m?zgu. Niedaleko miasta mieszka? we wspania?ym zamku ksi???, kt?ry mia? c?rk? s?yn?c? z urody, ale strasznie kapry?n?. Nazywano j? „Ziewaj?c? Ksi??niczk?”, bo zawsze by?a ze wszystkiego niezadowolona, nic jej si? nie podoba?o i z nud?w ca?ymi dniami tylko ziewa?a.

O r?k? Ksi??niczki stara?o si? wielu urodziwych i bogatych m?odzie?c?w (руки Княжны добивалось много красивых и богатых юношей; stara? si? o co? – хлопотать о чём-л.; добиваться чего-л.), ale ona wszystkich odpala?a (но она всех отшивала; odpala? – отказывать /жениху/, отшивать). Zapowiedzia?a w ko?cu (в конце концов объявила), ?e tylko za takiego cz?owieka za m?? wyjdzie (что только за такого человека за муж выйдет), kt?ry jej potrafi pokaza? sztuk? (который ей сможет показать фокус; potrafi? – суметь, смочь; sztuka – штука; искусство, умение; фокус), jakiej jeszcze nie by?o na ?wiecie (какой ещё не было на свете; ?wiat). Grajek pomy?la? sobie (Музыкант подумал себе), ?e tego, ?eby Szczupak ta?czy? z Nied?wiedziem, jeszcze nikt na ?wiecie nie widzia? (что того, чтобы Щука танцевала с Медведем, ещё никто на свете не видел; ?wiat – мир, свет), cho? widziano podobno (хотя видели будто бы; podobno – якобы, как будто, будто бы), jak ta?cowa?a ryba z rakiem (как плясала Рыба с Раком; ta?cowa? – плясать), a pietruszka z pasternakiem (и петрушка с пастернаком), i postanowi? stara? si? o r?k? Ksi??niczki (и решил добиваться руки Княжны).

O r?k? Ksi??niczki stara?o si? wielu urodziwych i bogatych m?odzie?c?w, ale ona wszystkich odpala?a. Zapowiedzia?a w ko?cu, ?e tylko za takiego cz?owieka za m?? wyjdzie, kt?ry jej potrafi pokaza? sztuk?, jakiej jeszcze nie by?o na ?wiecie. Grajek pomy?la? sobie, ?e tego, ?eby Szczupak ta?czy? z Nied?wiedziem, jeszcze nikt na ?wiecie nie widzia?, cho? widziano podobno, jak ta?cowa?a ryba z rakiem, a pietruszka z pasternakiem, i postanowi? stara? si? o r?k? Ksi??niczki.

Sp?dzi? noc w najpi?kniejszym hotelu w mie?cie (он провёл ночь в лучшей гостинице города: «в городе»; pi?kny – прекрасный, хороший), w kt?rym wynaj?? trzy pokoje (в которой снял три комнаты), jeden dla siebie (одну для себя), jeden dla Szczupaka i jeden dla Nied?wiedzia (одну для Щуки и одну для Медведя), i na drugi dzie? od samego rana wybra? si? do ksi???cego zamku (и на другой день с самого утра собрался в княжеский дворец; ksi???cy – княжеский). Z pocz?tku s?u?ba nie chcia?a go wpu?ci? (сначала прислуга не хотела его впустить = впускать; z pocz?tku – сначала; wpu?ci? – впустить). Stary, siwy kamerdyner by? nawet dla niego bardzo niegrzeczny (старый, седой камердинер был даже к нему очень нелюбезен; niegrzeczny dal kogo? – невежливый, неучтивый, нелюбезный к кому-л.). Dopiero kiedy Grajek zagra? i Szczupak zata?czy? z Nied?wiedziem (только когда Музыкант заиграл, и Щука затанцевала с Медведем), ol?niony kamerdyner p?dem pu?ci? si? do Ksi??niczki (восхищённый камердинер бегом бросился к Княжне; ol?ni? – перен. ослепить; поразить, восхитить; p?dem – очень быстро, стремительно, бегом; p?d – стремительное движение), ?eby jej zameldowa? o przybyciu niezwyk?ych tancerzy (чтобы доложить ей о прибытии необычных танцоров).

Sp?dzi? noc w najpi?kniejszym hotelu w mie?cie, w kt?rym wynaj?? trzy pokoje, jeden dla siebie, jeden dla Szczupaka i jeden dla Nied?wiedzia, i na drugi dzie? od samego rana wybra? si? do ksi???cego zamku. Z pocz?tku s?u?ba nie chcia?a go wpu?ci?. Stary, siwy kamerdyner by? nawet dla niego bardzo niegrzeczny. Dopiero kiedy Grajek zagra? i Szczupak zata?czy? z Nied?wiedziem, ol?niony kamerdyner p?dem pu?ci? si? do Ksi??niczki, ?eby jej zameldowa? o przybyciu niezwyk?ych tancerzy.

Ksi??niczka, kt?ra le?a?a na kanapie i ziewa?a z nud?w (Княжна, которая лежала на диване и зевала от скуки), ogromnie si? z tego ucieszy?a (чрезвычайно тому обрадовалась; ucieszy? si? z czego? – обрадоваться чему-л.), ?e b?dzie mia?a ciekawe widowisko (что увидит интересное зрелище: «что будет иметь…»). Kaza?a Grajkowi i?? ze Szczupakiem i z Nied?wiedziem do ogrodu i niebawem zjawi?a si? sama (приказала Музыканту идти с Щукой и Медведем в сад, и вскоре появилась /там/ сама; ogr?d – сад).

Grajek, ujrzawszy j?, oniemia? z podziwu (Музыкант, увидев её, онемел от восторга). I nie tyle go zadziwi?a nadzwyczajna uroda Ksi??niczki (и не столько поразила его необычайная красота Княжны), co jej w?osy (что = сколько её волосы). Trzeba wiedzie? (нужно знать), ?e Ksi??niczka z nud?w malowa?a sobie ka?dy w?os na inny kolor (что княжна со скуки красила себе каждый волос в иной цвет) i wskutek tego mia?a na g?owie w?osy wszystkich kolor?w (и в результате этого у неё на голове были волосы всех цветов), jakie s? na ?wiecie (которые есть на свете).

Ksi??niczka, kt?ra le?a?a na kanapie i ziewa?a z nud?w, ogromnie si? z tego ucieszy?a, ?e b?dzie mia?a ciekawe widowisko. Kaza?a Grajkowi i?? ze Szczupakiem i z Nied?wiedziem do ogrodu i niebawem zjawi?a si? sama.

Grajek, ujrzawszy j?, oniemia? z podziwu. I nie tyle go zadziwi?a nadzwyczajna uroda Ksi??niczki, co jej w?osy. Trzeba wiedzie?, ?e Ksi??niczka z nud?w malowa?a sobie ka?dy w?os na inny kolor i wskutek tego mia?a na g?owie w?osy wszystkich kolor?w, jakie s? na ?wiecie.

Grajek, kt?ry w nowym ubraniu (который в новой одежде), wystrzy?ony (постриженный), umyty (умытый), ogolony i uperfumowany bardzo pi?knie wygl?da? (побритый и надушенный /духами/, очень красиво выглядел; ogoli? – побрить), ogromnie si? podoba? Ksi??niczce (чрезвычайно нравился Княжне). U?miechn??a si? do niego przyja?nie i powiedzia?a (она улыбнулась ему дружелюбно и сказала; u?miechn?? si? do kogo?, czego? – улыбнуться кому-л., чему-л.):

– Bardzo si? ciesz? (я очень рада: «радуюсь»), ?e pan przyszed? mi pokaza? tak niezwyk?e widowisko (что вы пришли мне показать такое необычное зрелище).

Grajek, kt?ry w nowym ubraniu, wystrzy?ony, umyty, ogolony i uperfumowany bardzo pi?knie wygl?da?, ogromnie si? podoba? Ksi??niczce. U?miechn??a si? do niego przyja?nie i powiedzia?a:

– Bardzo si? ciesz?, ?e pan przyszed? mi pokaza? tak niezwyk?e widowisko.

Ksi??niczka powiedzia?a tak przez grzeczno?? (княжна сказала так из вежливости; przez – из, из-за /о причине/), bo przez t? kr?tk? chwilk? (потому что за ту короткую минутку), gdy sz?a ze swego pokoju do ogrodu (когда она шла из своей комнаты в сад), ju? j? ogarn??a nuda i straci?a ch?? do zabawy (её уже охватила скука, и она потеряла охоту развлекаться: «развлечения»; ch?? do czego? – желание, охота чего-л.). Ale kiedy Szczupak zacz?? ta?czy? z Nied?wiedziem (но когда Щука начала танцевать с Медведем), wpad?a w zachwyt (пришла в восторг/восхищение; wpa?? – впасть /в какое-л. состояние/; wpa?? w zachwyt – прийти в восторг/восхищение), ?mia?a si? do rozpuku (хохотала до упаду; ?mia? si? – смеяться, хохотать; ?mia? si? do rozpuku – хохотать до упаду), klaska?a w d?onie i kaza?a im ta?czy? raz po raz (хлопала в ладони и велела им танцевать раз за разом; d?o? – ладонь; raz po raz – раз за разом). W ko?cu Nied?wied? i Szczupak tak si? pom?czyli (в конце концов Медведь и Щука так замучились), ?e razem wywr?cili si? na traw? i le?eli jeden obok drugiego g?o?no sapi?c (что вместе повалились на траву и лежали один возле другого = рядом друг с другом, громко сопя).

– Cudowne widowisko (чудесное зрелище)! – wykrzykn??a Ksi??niczka (выкрикнула Княжна). – Jeszcze nigdy w ?yciu nic podobnego nie widzia?am (я ещё никогда в жизни ничего подобного не видела).

Ksi??niczka powiedzia?a tak przez grzeczno??, bo przez t? kr?tk? chwilk?, gdy sz?a ze swego pokoju do ogrodu, ju? j? ogarn??a nuda i straci?a ch?? do zabawy. Ale kiedy Szczupak zacz?? ta?czy? z Nied?wiedziem, wpad?a w zachwyt, ?mia?a si? do rozpuku, klaska?a w d?onie i kaza?a im ta?czy? raz po raz. W ko?cu Nied?wied? i Szczupak tak si? pom?czyli, ?e razem wywr?cili si? na traw? i le?eli jeden obok drugiego g?o?no sapi?c.

– Cudowne widowisko! – wykrzykn??a Ksi??niczka. – Jeszcze nigdy w ?yciu nic podobnego nie widzia?am.

I zgodzi?a si? zosta? ?on? Grajka (и согласилась стать женой Музыканта; zosta? – стать). ?lub mia? si? odby? za tydzie? (бракосочетание должно было состояться через неделю; ?lub – брак, бракосочетание; mie? – в сочетании с неопр. формой глагола означает долженствование; za – через /о времени/). Grajek nagli? (Музыкант торопил), bo jak najpr?dzej chcia? zosta? m??em Ksi??niczki (потому что хотел как можно скорее стать мужем Княжны). Przez tydzie? Ksi??niczka wci?? si? przygl?da?a ta?com Szczupaka i Nied?wiedzia (неделю Княжна всё рассматривала танцы Щуки и Медведя), ale po tygodniu ju? jej si? to znudzi?o i powiedzia?a do Grajka (но спустя неделю ей это уже надоело, и она сказала Музыканту; po – через, спустя /о времени/):

– Obrzydli mi ju? ten Szczupak i ten Nied?wied? (опротивели мне уже эта Щука и этот Медведь; obrzydn?? – опротиветь). Ka?? ich pozabija? i przyrz?dzi? na weseln? uczt? (прикажу их поубивать и приготовить на свадебный пир).

I zgodzi?a si? zosta? ?on? Grajka. ?lub mia? si? odby? za tydzie?. Grajek nagli?, bo jak najpr?dzej chcia? zosta? m??em Ksi??niczki. Przez tydzie? Ksi??niczka wci?? si? przygl?da?a ta?com Szczupaka i Nied?wiedzia, ale po tygodniu ju? jej si? to znudzi?o i powiedzia?a do Grajka:

– Obrzydli mi ju? ten Szczupak i ten Nied?wied?. Ka?? ich pozabija? i przyrz?dzi? na weseln? uczt?.

Grajek zgodzi? si? na to (Музыкант согласился на это), bo ju? by? pewien (потому что уже был уверен), ?e zostanie m??em Ksi??niczki (что станет мужем Княжны), i nie zale?a?o mu na Szczupaku i Nied?wiedziu (и его уже не интересовали Щука и Медведь).

Na drugi dzie? w kaplicy zamkowej odby? si? ?lub Grajka z Ksi??niczk? (на другой день в замковой часовне состоялось бракосочетание Музыканта с Княжной), a potem mia?a by? weselna uczta (а потом должен был быть свадебный пир). Sproszono mn?stwo go?ci i zastawiono sto?y w najwi?kszej sali zamkowej (созвали множество гостей и накрыли на столы = накрыли столы в самом большом замковом зале = зале замка; zastawi? st?? – накрыть на стол). Dla Szczupaka znalaz? si? p??misek (для Щуки нашлась миска), ale ?eby poda? Nied?wiedzia (но, чтобы подать Медведя), trzeba by?o zrobi? nowy (нужно было сделать новую), olbrzymi p??misek (огромную миску), i na rozkaz Ksi?cia dziesi?ciu jubiler?w pracowa?o nad tym p??miskiem przez ca?? noc (и, по приказу Князя десять ювелиров работали над этой миской всю ночь; na czyj? rozkaz – по чьему-л. приказу; ksi??? – князь).

Grajek zgodzi? si? na to, bo ju? by? pewien, ?e zostanie m??em Ksi??niczki, i nie zale?a?o mu na Szczupaku i Nied?wiedziu.

Na drugi dzie? w kaplicy zamkowej odby? si? ?lub Grajka z Ksi??niczk?, a potem mia?a by? weselna uczta. Sproszono mn?stwo go?ci i zastawiono sto?y w najwi?kszej sali zamkowej. Dla Szczupaka znalaz? si? p??misek, ale ?eby poda? Nied?wiedzia, trzeba by?o zrobi? nowy, olbrzymi p??misek, i na rozkaz Ksi?cia dziesi?ciu jubiler?w pracowa?o nad tym p??miskiem przez ca?? noc.

Olbrzymi Nied?wied? na srebrnym p??misku budzi? podziw wszystkich go?ci (огромный Медведь на серебряной миске вызывал восхищение всех гостей). Ale bardziej jeszcze dziwi?o ich to (но ещё больше удивляло их то), ?e obok Nied?wiedzia le?a?y na p??misku skrzypce ze strunami ze sznurk?w (что рядом с Медведем лежала на миске скрипка со струнами из верёвок). Ksi??niczce przyszed? do g?owy taki ?art i kaza?a po?o?y? obok Nied?wiedzia skrzypce (Княжне пришла в голову такая шутка, и она велела положить возле Медведя скрипку; przyj?? do g?owy komu? – прийти в голову кому-л.).

Jedna z pa? podnios?a skrzypce i obejrzawszy je (одна из дам подняла скрипку и, осмотрев её; pani – женщина, дама), powiedzia?a (сказала):

– Na takich skrzypcach gra? nie mo?na (на такой скрипке играть нельзя; nie mo?na – нельзя).

Olbrzymi Nied?wied? na srebrnym p??misku budzi? podziw wszystkich go?ci. Ale bardziej jeszcze dziwi?o ich to, ?e obok Nied?wiedzia le?a?y na p??misku skrzypce ze strunami ze sznurk?w. Ksi??niczce przyszed? do g?owy taki ?art i kaza?a po?o?y? obok Nied?wiedzia skrzypce.

Jedna z pa? podnios?a skrzypce i obejrzawszy je, powiedzia?a:

– Na takich skrzypcach gra? nie mo?na.

– Mo?na (можно)! – krzykn?? Grajek (крикнул Музыкант). I chc?c przekona? wszystkich (и, желая убедить всех; chcie? – хотеть, желать), ?e m?wi? prawd? (что он говорит правду), chwyci? w jedn? r?k? skrzypce (схватил в одну руку скрипку), w drug? smyczek (в другую смычок), uderzy? nim po strunach i zacz?? gra? (ударил им по струнам и начал играть).

I co si? sta?o (и что /же/ произошло)? Ledwo rozleg?y si? pierwsze takty melodii (едва раздались первые такты мелодии), Nied?wied? i Szczupak zerwali si? z p??misk?w i zacz?li ta?czy? (Медведь и Щука вскочили с мисок и начали танцевать). Go?cie przerazili si? najokropniej i t?umnie zacz?li ucieka? (гости пришли в ужас и толпой начали убегать: «ужаснулись самым ужасным образом»; przerazi? si? – ужаснуться, прийти в ужас; okropny – ужасный; t?umnie – толпой), a pierwsi uciekali Grajek i Ksi??niczka (а первыми убегали Музыкант и Княжна; pierwszy – первый).

– Mo?na! – krzykn?? Grajek. I chc?c przekona? wszystkich, ?e m?wi? prawd?, chwyci? w jedn? r?k? skrzypce, w drug? smyczek, uderzy? nim po strunach i zacz?? gra?.

I co si? sta?o? Ledwo rozleg?y si? pierwsze takty melodii, Nied?wied? i Szczupak zerwali si? z p??misk?w i zacz?li ta?czy?. Go?cie przerazili si? najokropniej i t?umnie zacz?li ucieka?, a pierwsi uciekali Grajek i Ksi??niczka.

Ale nie zd??yli uciec (но они не успели убежать), bo Nied?wied? rzuci? si? za nimi (потому что Медведь бросился за ними), jedn? ?ap? przytrzyma? Grajka (одной лапой придержал Музыканта; przytrzyma? – придержать; задержать), drug? – Ksi??niczk? (другой – Княжну). Potem Nied?wied? i Szczupak zasiedli w pustej sali przy stole i tymi samymi no?ami i widelcami (потом Медведь и Щука сели в пустом зале и теми же ножами и вилками; zasi??? – сесть; widelec – вилка), kt?rymi ich miano k?u? i kraja? (которыми их должны были есть и резать), pok?uli i pokrajali Grajka i Ksi??niczk? (искололи и изрезали Музыканта и Княжну) – i zjedli (и съели).

Ale nie zd??yli uciec, bo Nied?wied? rzuci? si? za nimi, jedn? ?ap? przytrzyma? Grajka, drug? – Ksi??niczk?. Potem Nied?wied? i Szczupak zasiedli w pustej sali przy stole i tymi samymi no?ami i widelcami, kt?rymi ich miano k?u? i kraja?, pok?uli i pokrajali Grajka i Ksi??niczk? – i zjedli.

Jan Kasprowicz
(Ян Каспрович)

17. O kr?lu w???w i o walecznym a czystym m?odziencu Per?owicu 16
(О короле змей и о храбром = и чистом юноше Перламутре)

Drzewiej dzia?o si? lepiej (в старину происходило = было лучше; drzewiej – уст. древле, в былое время, в старину; dzia? si? – происходить); ludzie wielk? mieli si?? przez to (люди имели большую силу из-за того; przez – из-за /о причине/), ?e za m?odu niewinni byli jak lilie (что смолоду были невинны как лилии; za m?odu – смолоду), a si?y (а силу), tej walecznej mocy swojej (эту храбрую силу свою; moc – сила), u?ywali jeno po to (употребляли только затем; u?ywa? czego? – употреблять что-л.; po – за /при обозн. цели действия/), a?eby ratowa? bli?nich (чтобы спасать /своих/ близких). Widzicie te Tatry (видите эти Татры)? Milami ci?gn? si? zielonym lasem podszyte (милями тянутся они, зелёным лесом подшитые). Na chmurnych wierzcho?kach ich po?yskuje ?nieg bielutki jak mleko albo i runo jagni?t-niewini?tek (на их пасмурных вершинах поблёскивает/блестит снег беленький как молоко или руно невинных ягнят; chmurny – пасмурный, хмурый; jagni? – ягнёнок; niewini?tko – невинный младенец), we wn?trzu ich pi?kne (в глубине их прекрасные; wn?trze – внутренность, внутренняя часть; we wn?trzu – внутри, в глубине), niby pawie oka (словно павлиньи глаза), l?ni? si? jeziora (сверкают озёра). Po graniach skacz? kozice (по горных склонах = по горным склонам прыгают/скачут дикие козы; gra? – горный склон; kozica – дикая коза), ?wistaki w dolinach kamienistych po?wistuj? (сурки посвистывают в каменистых долинах), orze? poszybuje nad Wo?oszynem17 (орёл взлетит над Волошином; poszybowa? – полететь, взлететь).

Drzewiej dzia?o si? lepiej; ludzie wielk? mieli si?? przez to, ?e m?odu niewinni byli jak liii je, a si?y, tej walecznej mocy swojej, u?ywali jeno po to, a?eby ratowa? bli?nich. Widzicie te Tatry? Milami ci?gn? si? zielonym lasem podszyte. Na chmurnych wierzcho?kach ich po?yskuje ?nieg bielutki jak mleko albo i runo jagni?t-niewini?tek, we wn?trzu ich pi?kne, niby pawie oka, l?ni? si? jeziora. Po graniach skacz? kozice, ?wistaki w dolinach kamienistych po?wistuj?, orze? poszybuje nad Wo?oszynem.

Gazdowska chudoba spokojnie po zboczach i up?azach szczypie traw? (хозяйский скот спокойно щиплет траву по террасам и склонам; gazda – диал. хозяин; chudoba – диал. скот; up?az – терраса вдоль склона послеледниковой долины), g?os ?piewaj?cych pastuch?w rozlega si? naoko?o (голос поющих пастухов раздаётся вокруг), rozci?gaj? go echa po g?rach (распространяют его эха = эхо по горам; rozci?ga? – растягивать; распространять), jak najd?wi?czniejsze graj?ce organy (как самый звучно играющий орган; d?wi?czny – звонкий, звучный; organy – мн. орган /муз. инстр./). Tak oto jest dzisiaj (так вот есть теперь). A ?e tak jest (а /то/, что так есть), sta?o si? to za spraw? pewnego m?odzie?ca (произошло это благодаря одному юноше; sprawa – дело; za czyj?? spraw? – благодаря кому-л.; pewien – некоторый, некий, один), kt?ry przez to, ?e by? niewinny (который из-за того, что был невинный), znamienitej (замечательную; znamienity = znakomity – отличный, превосходный, замечательный), niezwyczajnej pot?gi nabra? (необыкновенную силу приобрёл; nabra? czego? – приобрести что-л. /преим. в уст. выражениях/) i nie tylko swoich, ale i nas wszystkich od srogiego a krwawego ucisku oswobodzi? (и не только своих, но и нас всех от свирепого и кровавого гнёта освободил; ucisk – давление; угнетение, гнёт).

Gazdowska chudoba spokojnie po zboczach i up?azach szczypie traw?, g?os ?piewaj?cych pastuch?w rozlega si? naoko?o, rozci?gaj? go echa po g?rach, jak najd?wi?czniejsze graj?ce organy. Tak oto jest dzisiaj. A ?e tak jest, sta?o si? to za spraw? pewnego m?odzie?ca, kt?ry przez to, ?e by? niewinny, znamienitej, niezwyczajnej pot?gi nabra? i nie tylko swoich, ale i nas wszystkich od srogiego a krwawego ucisku oswobodzi?.

A szerzy? go gro?ny kr?l w???w (а распространял/ширил его /гнёт/ грозный король змей), kt?ry za czas?w niepami?tnych olbrzymim cielskiem swym na skalnych grzbietach tych si? wylegiwa? (который в незапамятные времена огромной тушей своей на скальных хребтах отлёживался; za czas?w – во времена; niepami?tny – незапамятный; wylegiwa? si? – валяться, отлёживаться), w s?o?cu si? grza? oczekuj?c (на солнце играл, ожидая), a? mu wys?a?cy jego (что его посланцы; wy?saniec = wys?annik – посланник), czarni rycerze (чёрные рыцари), ?upy zrabowane na po?arcie przynios? (похищенные трофеи на съедение /ему/ принесут; przynie?? – принести). Rycerze ci co chwila z g?ry na czarnych rumakach zbiegali (рыцари эти всё время с горы на чёрных конях/скакунах сбегали; co chwila – всё время), ogromne w ca?ym kraju spustoszenie czynili (огромное во всей стране делали опустошение/разорение), tratuj?c nie tylko zbo?em posiane ?any (давя не только посеянные = засеянные хлебами поля; zbo?e – хлеба; ?an – нива; ист. пашня, поле), wszelki unosz?c dobytek (всякое унося имущество; wszelki – любой, всяческий, всякий; unosi? – уносить), ale nie przepuszczaj?c i ludziom (но не оставляя в покое и людей; przepuszcza? – пропускать; nie przepuszcza? komu? – не давать покоя кому-л.).

A szerzy? go gro?ny kr?l w???w, kt?ry za czas?w niepami?tnych olbrzymim cielskiem swym na skalnych grzbietach tych si? wylegiwa?, w s?o?cu si? grza? oczekuj?c, a? mu wys?a?cy jego, czarni rycerze, ?upy zrabowane na po?arcie przynios?. Rycerze ci co chwila z g?ry na czarnych rumakach zbiegali, ogromne w ca?ym kraju spustoszenie czynili, tratuj?c nie tylko zbo?em posiane ?any, wszelki unosz?c dobytek, ale nie przepuszczaj?c i ludziom.

Niedola zapanowa?a taka (недоля наступила такая; zapanowa? – овладеть; наступить), ?e jej nie pisa? (что её не писать = не описать). Pod kopytami trz?s?a si? ziemia (под копытами дрожала земля; trz??? si? – трястись; дрожать), a powietrze zamgli?o si? od g?stej piany (а воздух подёрнулся туманом от густой пены; zamgli? si? – затуманиться, подёрнуться туманом), bryzgaj?cej w okr?g z ognistych (брызжущей вокруг из огненных; w okr?g – уст. вокруг), rozwartych nozdrzy piekielnych bachmat?w (раскрытых ноздрей адских лошадей; bachmat – татарская лошадь /крепкая, коротконогая/). We mgle tej chronili si? mieszka?cy miast i wsi (в этом тумане прятались жители городов и деревень; wie? – деревня; chroni? si? – укрываться, прятаться, скрываться), gdzie mogli (где могли), p?acz?c i narzekaj?c (плача и сетуя), w?osy sobie z g?owy wydzieraj?c (волосы себе из головы вырывая). Ale zbrojny hufiec straszliwego gada do najodleglejszych dociera? kryj?wek (но вооружённый отряд ужасной рептилии добирался до самых отдалённых укрытий; gad – пресмыкающееся, рептилия; dociera? – доходить, добираться), pali? po drodze i rabowa? (по пути сжигал и грабил; pali? – жечь, сжигать; droga – дорога, путь; po drodze – по пути), gruz i pogorzeliska zostawia? za sob? (руину = руины и пепелища оставлял за собой; gruzy – мн. руины; pogorzelisko – пожарище, пепелище).

Niedola zapanowa?a taka, ?e jej nie pisa?. Pod kopytami trz?s?a si? ziemia, a powietrze zamgli?o si? od g?stej piany, bryzgaj?cej w okr?g z ognistych, rozwartych nozdrzy piekielnych bachmat?w 4. We mgle tej chronili si? mieszka?cy miast i wsi, gdzie mogli, p?acz?c i narzekaj?c, w?osy sobie z g?owy wydzieraj?c. Ale zbrojny hufiec straszliwego gada do najodleglejszych dociera? kryj?wek, pali? po drodze i rabowa?, gruz i pogorzeliska zostawia? za sob?.

Ze szczyt?w tatrza?skich przygl?da? si? temu kr?l w???w (с татранских вершин разглядывал это король змей; przygl?da? si? komu?, czemu? – рассматривать, разглядывать кого-л., что-л.), przygl?da? si? bez ruchu (разглядывал без движения), w brylantowej koronie na skroniach (в бриллиантовой короне на висках), p?aszczem z ?usek srebrnych przyodziany (мантией = в мантию из серебряных чешуек одетый; p?aszcz – пальто; плащ; мантия), po turniach od Murania a? po Osobit?18 rozlewaj?c si? kr?gami swymi (по скалам от Мураня до самой Особиты разливаясь кругами = кольцами своими; turnia – обрывистая скала /в Татрах/; od … po – от … до; a? – /вплоть/ до; kr?g – круг), niby skrz?ca si? w blaskach lipcowego po?udnia nies?ychana jaka? rzeka (словно искрящаяся в блесках = в блеске июльского полдня какая-то невиданная река; nies?ychany – неслыханный, небывалый, невиданный).

Ze szczyt?w tatrza?skich przygl?da? si? temu kr?l w???w, przygl?da? si? bez ruchu, w brylantowej koronie na skroniach, p?aszczem z ?usek srebrnych przyodziany, po turniach od Murania a? po Osobit? rozlewaj?c si? kr?gami swymi, niby skrz?ca si? w blaskach lipcowego po?udnia nies?ychana jaka? rzeka.

A tylko kiedy ze zdobycz? jawili si? rycerze (а только когда с добычей появлялись рыцари), rykiem przera?liwym (ужасающим рёвом; przera?liwy – пронзительный; ужасный, ужасающий), od kt?rego granitowe dr?a?y zr?by (от которого дрожали гранитовые основы /скал/; dr?e? – дрожать), zwo?ywa? ku sobie wszelkie p?azy (созывал к себе всякие = всяких гадов; p?az – земноводное животное; перен. пресмыкающееся, гад), wszelkie dzisiaj ju? zaginione potwory (всяких сегодня уже исчезнувших чудовищ), ?ar?oczne (прожорливых), siedmioszyjne smoki i w ich kole biesiadowa? pocz?? (драконов с семью шеями и в их кругу начал = начинал пировать; siedem – семь; szyja – шея; pocz?? – начать), krwawicy ludzkiej nie ?a?uj?c ani sobie (добра людского не жалея ни себе; kwawica – кровные деньги; кровное добро), ani swym towarzyszom (ни своим товарищам).

A tylko kiedy ze zdobycz? jawili si? rycerze, rykiem przera?liwym, od kt?rego granitowe dr?a?y zr?by, zwo?ywa? ku sobie wszelkie p?azy, wszelkie dzisiaj ju? zaginione potwory, ?ar?oczne, siedmioszyjne smoki i w ich kole biesiadowa? pocz??, krwawicy ludzkiej nie ?a?uj?c ani sobie, ani swym towarzyszom.

W kraju nie by?o ?adnej porady (в стране не было никакого совета = способа /противостоять злу/; porada = rada – совет). G??d, m?r i po?oga wyludni?y (голод, мор и пожар опустошили), zburzy?y wsi i miasta (разрушили деревни и города). Pola niegdy? kwitn?ce (поля, некогда цветущие), miodem i mlekiem p?yn?ce w g?uch? zamieni?y si? pustyni? (мёдом и молоком струящиеся, превратились в пустыню; mi?d – мёд; p?yn?? – течь, струиться). Zdawa?o si? (казалось), ?e trzeba b?dzie wyrzec si? ?ycia na zawsze (что нужно будет отречься от жизни навсегда; wyrzec si? czego? – отказаться, отречься от чего-л.). Po ko?cio?ach (по церквям; ko?ci?? – церковь, храм, костёл), przy krzy?ach przydro?nych ?piewano litanie (у придорожных крестов пето = пели литании), gor?ce zanoszono mod?y (горячие относили = взносили молитвы; zanosi? – относить; mod?y – мн. молитвы), i?by B?g si? ulitowa? i zbawc? jakiego ?r?d nieszcz??liwych niedobitk?w obudzi? (чтобы Бог сжалился и какого-нибудь спасителя среди несчастных остатков /населения/ разбудил; jaki – какой; разг. какой-нибудь; ?r?d = w?r?d; niedobitki – мн. остатки /разгромленных войск и т. п./).

W kraju nie by?o ?adnej porady. G??d, m?r i po?oga wyludni?y, zburzy?y wsi i miasta. Pola niegdy? kwitn?ce, miodem i mlekiem p?yn?ce w g?uch? zamieni?y si? pustyni?. Zdawa?o si?, ?e trzeba b?dzie wyrzec si? ?ycia na zawsze. Po ko?cio?ach, przy krzy?ach przydro?nych ?piewano litanie, gor?ce zanoszono mod?y, i?by B?g si? ulitowa? i zbawc? jakiego ?r?d nieszcz??liwych niedobitk?w obudzi?.

W pewnej wsi na Podhalu 19 r?s? tedy ch?opaczek (в одной деревне на Подгалье рос тогда мальчуган; rosn?? – расти; ch?opaczek – мальчик, мальчуган; ch?opak – мальчик), kt?rego zwano Per?owicem (которого называно = называли Перламутром; zwa? – звать, назвать; pier?owiec – перламутр), poniewa? dusz? mia? czyst? jak per?a (потому что душу имел = душа у него была чистая как жемчужина; mie? – иметь; per?a – жемчужина). Owce rodzicielskie wypasywa? po ??kach (овец родительских пас по лугам; wypasywa? = pa?? – пасти), pociech? dla ojc?w by? (утешением был для отцов; ojciec – отец), tylko rado?ci ?adnej w sercu nie zazna? (только радости никакой в сердце не испытал/изведал), bo niemal ju? od dzieci?stwa trapi?a go troska (потому что уже чуть ли не с детства мучило его беспокойство; niemal – почти, чуть ли не; od – с /о времени/; troska – забота; озабоченность, беспокойство), dlaczego takie kl?ski na ludzi spadaj? (почему такие бедствия людям достаются; kl?ska – поражение; неудача; бедствие; spada? – падать; валиться; spada? na kogo? – доставаться кому-л.). Spoziera? te? ku Tatrom (посматривал на Татры), kt?re od Murania a? po Osobit? opanowa? tajemniczy kr?l w???w (которыми от Мураня до самой Особиты завладел таинственный король змей; opanowa? co? – овладеть, завладеть чем-л.), a i nad tym jedynie przemy?liwa? (и над тем только думал = раздумывал; przemy?liwa? – продумать; подумывать, думать), jakby potwora tego sprz?tn?? ze ?wiata (как бы чудовище это убрать со света; potw?r – чудовище), jakby jego pomocnik?w (как бы его помощников), czarnych rycerzy (чёрных рыцарей), raz na zawsze pobi? i na ziemi? rajski (раз и навсегда разбить/перебить и на землю райский; raz na zawsze – раз и навсегда), b?ogos?awiony sprowadzi? spok?j (благословенный привести покой).

W pewnej wsi na Podhalu r?s? tedy ch?opaczek, kt?rego zwano Per?owicem, poniewa? dusz? mia? czyst? jak per?a. Owce rodzicielskie wypasywa? po ??kach, pociech? dla ojc?w by?, tylko rado?ci ?adnej w sercu nie zazna?, bo niemal ju? od dzieci?stwa trapi?a go troska, dlaczego takie kl?ski na ludzi spadaj?. Spoziera? te? ku Tatrom, kt?re od Murania a? po Osobit? opanowa? tajemniczy kr?l w???w, a i nad tym jedynie przemy?liwa?, jakby potwora tego sprz?tn?? ze ?wiata, jakby jego pomocnik?w, czarnych rycerzy, raz na zawsze pobi? i na ziemi? rajski, b?ogos?awiony sprowadzi? spok?j.

Nikt nie zgadnie (никто не отгадает; zgadn?? – отгадать), jakimi drogami Bo?e chodz? zamiary (какими путями ходят Божьи намерения; chodzi?), kogo sobie za narz?dzie swe obior? (кого себе за орудие изберут; obra? – выбрать, избрать). Los pad? na Per?owica (жребий пал на Перламутра; los – судьба; жребий; pa?? – пасть).

Jednego razu (однажды), kiedy tak duma? ze smutkiem a ?alem wpatrzony w diamentow? koron? i srebrno?uski p?aszcz nieprzyjaciela (когда он так размышлял с грустью и печалью, всматриваясь в бриллиантовую корону и мантию врага из серебряной чешуи; smutek – печаль, грусть, тоска; ?al – скорбь; грусть, печаль; wpatrzy? si? – всмотреться, вглядеться), wystrzeli? przed oczyma jego ni st?d (вырос перед его глазами ни с того; wystzeli? – выстрелить; быстро вырасти /о растениях/), ni zow?d kwiat lilii i niby ludzkim (ни с сего цветок лилии и словно человеческим; ni st?d, ni zow?d – ни с того ни с сего, st?d – отсюда; ?w – тот), a jednak nie ludzkim (однако же не человеческим; a jednak – однако же; jednak – однако), a raczej anielskim zawo?a? ku niemu g?osem (а скорее ангельским воскликнул к нему голосом):

Nikt nie zgadnie, jakimi drogami Bo?e chodz? zamiary, kogo sobie za narz?dzie swe obior?. Los pad? na Per?owica.

Jednego razu, kiedy tak duma? ze smutkiem a ?alem wpatrzony w diamentow? koron? i srebrno?uski p?aszcz nieprzyjaciela, wystrzeli? przed oczyma jego ni st?d, ni zow?d kwiat lilii i niby ludzkim, a jednak nie ludzkim, a raczej anielskim zawo?a? ku niemu g?osem:

– Wiem ci ja dobrze (знаю тебе я хорошо; ci – тебе), jedyny m?j Per?owicu (единственный мой Перламутр), o czym marzysz (о чём ты мечтаешь). B?d? czysty i niewinny (будь чистым и невинным), jak ja, bia?a lilia (как я, белая лилия), a spe?ni? si? twe marzenia (и твои мечты исполнятся). Moc poczujesz w sobie nadziemsk? na ciele i duchu (силу почувствуешь в себе неземную на теле и духе = тела и духа), kr?la w???w przezwyci??ysz i swoich raz na zawsze od jego zb?jeckiej w?adzy wybawisz (короля змей победишь и своих раз и навсегда от его разбойничьей власти избавишь; przezwyci??y? – преодолеть, превозмочь, победить). I nie trzeba ci b?dzie ?adnej wojennej broni ani miecza, ani strzelby (и не нужно = не нужно тебе будет никакое военной оружие – ни меч, ни ружьё). Chodz?cemu w zbroi niewinno?ci i pr?t osikowy wystarczy (ходящему в доспехах невинности и прут = прута осинового хватит; zbroja – латы, доспехи); o ten (тот) – widzisz (видишь) – kt?ry le?y pod t? ska?? (который лежит под этой скалой).

– Wiem ci ja dobrze, jedyny m?j Per?owicu, o czym marzysz. B?d? czysty i niewinny, jak ja, bia?a lilia, a spe?ni? si? twe marzenia. Moc poczujesz w sobie nadziemsk? na ciele i duchu; kr?la w???w przezwyci??ysz i swoich raz na zawsze od jego zb?jeckiej w?adzy wybawisz. I nie trzeba ci b?dzie ?adnej wojennej broni ani miecza, ani strzelby. Chodz?cemu w zbroi niewinno?ci i pr?t osikowy wystarczy; o ten – widzisz – kt?ry le?y pod t? ska??.

Per?owic, nie mog?cy wyj?? z podziwu (не могущий = который не может надивиться; podziw – изумление, восхищение, восторг; nie m?c wyj?? z podziwu – не мочь надивиться), chce do r?ki gibk? wzi?? ga??zk? (хочет в гибкую руку взять ветку; chcie? – хотеть; do – в); daremne jednak wysi?ki (напрасны, однако, его усилия; wysi?ek – усилие). Ci??ka jak o??w (тяжёлая как свинец)! Nie ud?wign?? (не поднял)… Zasmuci? si? (опечалился), lecz w te tropy ten sam znowu us?ysza? g?os (но в эти следы = вскоре тот же снова услышал голос; trop – след /животного и т. п.), niby muzyk? zaczarowanych jakich? skrzypiec (словно музыку какой-то зачарованной скрипки; skrzypce – мн. скрипка).

Per?owic, nie mog?cy wyj?? z podziwu, chce do r?ki gibk? wzi?? ga??zk?; daremne jednak wysi?ki. Ci??ka jak o??w! Nie ud?wign??… Zasmuci? si?, lecz w te tropy ten sam znowu us?ysza? g?os, niby muzyk? zaczarowanych jakich? skrzypiec.

– Przyjdzie czas (придёт время); ud?wigniesz j? (поднимешь её) – odezwa? si? g?os lilii (произнёс голос лилии; odezwa? si? – заговорить; сказать, произнести) – ud?wigniesz po latach (поднимешь через много лет; po latach – через много лет), gdy wype?niaj?c m?j rozkaz udowodnisz ?yciem swoim (если, выполняя мой приказ, докажешь жизнью своей), ?e? pozosta? bez grzechu (что остался без греха). Przychod? tutaj codziennie i pr?buj swej si?y (приходи сюда каждый день и пробуй свою силу; codziennie – ежедневно, каждый день; pr?bowa? czego? – пробовать что-л.).

– Przyjdzie czas; ud?wigniesz j? – odezwa? si? g?os lilii – ud?wigniesz po latach, gdy wype?niaj?c m?j rozkaz udowodnisz ?yciem swoim, ?e? pozosta? bez grzechu. Przychod? tutaj codziennie i pr?buj swej si?y.

I tak si? te? sta?o (и так произошло). Dzie? mija? za dniem (день проходил за днём), miesi?c za miesi?cem, rok za rokiem (месяц за месяцем, год за годом). M?odzieniec zjawia? si? pod ska?? (юноша появлялся под скалой), osiczyn? do g?ry podnosi? pr?bowa? (пробовал/пытался поднять осинник вверх; g?ra – верх; do g?ry – вверх), ale d?ugo (но долго), bardzo d?ugo bez skutku (очень долго без результата; skutek – следствие, последствие, результат). A tymczasem panowanie kr?la w???w sro?y?o si? jak nigdy (а тем временем правление короля змей свирепствовало как никогда). Lud by? w rozpaczy (народ был в отчаянии; lud – народ; люд); jeden Per?owic nadziei nie traci? i m?wi? (один Перламутр надежды не терял и говорил):

I tak si? te? sta?o. Dzie? mija? za dniem, miesi?c za miesi?cem, rok za rokiem. M?odzieniec zjawia? si? pod ska??, osiczyn? do g?ry podnosi? pr?bowa?, ale d?ugo, bardzo d?ugo bez skutku. A tymczasem panowanie kr?la w???w sro?y?o si? jak nigdy. Lud by? w rozpaczy; jeden Per?owic nadziei nie traci? i m?wi?:

– Jak?e to ma by? (как же это должно = может быть; mie? – в соч. с неопр. формой глагола означает долженствование), i?by z?e trwa?o bez ko?ca (чтобы плохое продолжалось без конца; trwa? – длиться, продолжаться; koniec – конец)? Nie na pr??no wla? B?g w serce cz?owieka otuch? (не напрасно влил Бог в сердце человека надежду; otucha – бодрость, надежда).

Za t? wiar? swoj? zosta? te? wynagrodzony sowicie (за эту свою веру он был вознаграждён щедро).

– Pr?by ci??kie przetrzyma?e? (ты выдержал тяжёлые испытания) – rzek? do? pewnego dnia cudowny kwiat lilii (сказал ему в один прекрасный день чудесный цветок лилии; rzec do kogo? – сказать кому-л.; do? – до него; pewnego dnia – в один прекрасный день), b?ysn?wszy mu przed oczyma (блеснув/сверкнув ему = у него перед глазами). – Chwy??e pr?t ten do r?ki i id? na wroga (схвати = хватай же прут этот в руку и иди на врага; chwyci? – схватить; i?? – идти; wr?g – враг)…

– Jak?e to ma by?, i?by z?e trwa?o bez ko?ca? Nie na pr??no wla? B?g w serce cz?owieka otuch?.

Za t? wiar? swoj? zosta? te? wynagrodzony sowicie.

– Pr?by ci??kie przetrzyma?e? – rzek? do? pewnego dnia cudowny kwiat lilii, b?ysn?wszy mu przed oczyma. – Chwy??e pr?t ten do r?ki i id? na wroga…

I o dziwo (и о чудо)! Pr?t by? ju? lekki (прут был уже лёгкий), a najtwardsze g?azy na ?wir rozbija? drobniutki (а самыё твердые скалы разбивал на меленький гравий; g?az – скала; drobny – мелкий). Czu? dorodny Per?owiec ?e z ch?opi?cia na nieustraszonego ur?s? m??czyzn? (чувствовал рослый Перламутр, что из мальчик вырос в неустрашимого мужчину; dorodny – дородный, статный, рослый; ch?opi? – уст. мальчик; urosn?? na kogo? – вырасти в кого-л.), czu?, ?e nie ma takiej pot?gi (что нет такой силы), by mu si? opar?a (чтобы перед ним устояла; oprze? si? komu?, czemu? – воспротивиться, оказать сопротивление кому-л., чему-л.; устоять перед кем-л., чем-л.). Co tchu ruszy? ku Tatrom (что есть духу двинулся к Татрам; dech – дыхание, дух; co tchu – во весь дух, что есть духу; ruszy? – тронуться, двинуться), kt?re od Murania a? po Osobit? przygniata? cielskiem swoim kr?l w???w (которые от Мураня до самой Особиты придавливал своей тушей король змей).

I o dziwo! Pr?t by? ju? lekki, a najtwardsze g?azy na ?wir rozbija? drobniutki. Czu? dorodny Per?owiec ?e z ch?opi?cia na nieustraszonego ur?s? m??czyzn?, czu?, ?e nie ma takiej pot?gi, by mu si? opar?a. Co tchu ruszy? ku Tatrom, kt?re od Murania a? po Osobit? przygniata? cielskiem swoim kr?l w???w.

Przez g?ste (через густые), nie tkni?te siekier? przedziera? si? lasy (не тронутые топором продирался он леса; tkn?? – дотронуться, коснуться, тронуть); zast?powa?y mu drog? od grom?w lub wichr?w halnych powalone pnie odwieczne (преграждали ему путь от громов или вихрей горных = громами или вихрями горными поваленные вековые стволы; wicher – вихрь; pie? – ствол; odwieczny – извечный, вековой), on je rzuca? precz przez siebie (он их бросал прочь через себя; je – их /вин. падеж. от местоим. one/), niby lekkie jaworowe listeczki (будто лёгкие яворовые листочки).

Przez g?ste, nie tkni?te siekier? przedziera? si? lasy; zast?powa?y mu drog? od grom?w lub wichr?w halnych powalone pnie odwieczne, on je rzuca? precz przez siebie, niby lekkie jaworowe listeczki.

Z wielkiej rado?ci (от великой радости; z – от /об эмоц. сост./), ?e ma si? zmaga? z ?miertelnym nieprzyjacielem ?wiata (что он должен бороться со смертельным врагом мира), a chc?c przy tym nie straci? pewno?ci (и желая при этом не утратить уверенность), ?e nie opu?ci?a go moc jego nadziemska (что не покинула его неземная/чудесная сила), podarunek kwiatu lilii (подарок цветка лилии), drzewa niebotyczne wyrywa? z korzeniami (высоченные деревья вырывал с корнями; niebotyczny – очень высокий, высоченный), niby bajeczny Wyrwid?b (словно сказочный Вырвидуб; bajka – сказка; wyrwa? – вырвать; d?b – дуб), kt?ry ca?e bory pokotem k?ad? (который целые леса вповалку клал = валил; b?r – дремучий лес; pokotem – вповалку; k?a?? – класть). Drog? zast?powa?y mu g?azy granitowe (дорогу преграждали ему гранитовые скалы), mchem obros?e olbrzymy (мхом обросшие великаны; mech – мох), a on, jak Walig?ra ciska? je precz od siebie i szed? pe?en wiary w sw?j triumf (а он, как Валигор, бросал их прочь от себя и шёл, полон веры в свой триумф; wali? – валить; g?ra – гора), w triumf dobrej sprawy (в триумф доброго дела).

Z wielkiej rado?ci, ?e ma si? zmaga? z ?miertelnym nieprzyjacielem ?wiata, a chc?c przy tym nie straci? pewno?ci, ?e nie opu?ci?a go moc jego nadziemska, podarunek kwiatu lilii, drzewa niebotyczne wyrywa? z korzeniami, niby bajeczny Wyrwid?b, kt?ry ca?e bory pokotem k?ad?. Drog? zast?powa?y mu g?azy granitowe, mchem obros?e olbrzymy, a on, jak Walig?ra ciska? je precz od siebie i szed? pe?en wiary w sw?j triumf, w triumf dobrej sprawy.

Dotar? a? pod samo obrze?e Tatr (добрался до самого края Татр; dotrze? – дойти, добраться). Zm?czony by? (усталый был; zm?czy? – утомить), rad wi?c zapuka? do ukrytej w g?szczach chaty (поэтому охотно постучал в спрятанную в густых зарослях хату; rad – охотно; wi?c – итак, стало быть, следовательно; g?szcz – чаща, густые заросли), prosz?c o nocleg (прося ночлега; prosi? o co? – просить что-л., чего-л.). Ale w chacie tej mieszka? g?ral (но в хате этой жил гураль; chata – крестьянский дом, хата; g?ral – горец; гураль /коренной житель польских Татр/), kt?ry jednak nie by? g?ralem (который, однако, не был гуралем), jeno przera?liwym o ludzkiej postaci smokiem (а ужасным драконом в человеческой форме; jeno = ale – но, а). Stra?owa? on przy wej?ciu do kr?lestwa (он стоял на страже у входа в королевство; stra?owa? – уст. нести охрану, стоять на страже), w kt?rym w diamentowej koronie i w srebrno?uski p?aszcz odziany w?ada? wszechw?adny gad (в котором в бриллиантовой короне и одетая в плащ из серебряных чешуек была властителем: «владела» всесильная рептилия; wszechw?adny – всевластный; всесильный)… Chc?c dosta? si? do jego dziedziny (желая добраться до его области = местоположения; dziedzina – область), do wn?trza Tatr (до внутренней части Татр; wn?tze – внутренность, внутренняя часть), trzeba by?o u?mierci? smoka (нужно было умертвить дракона). Zamierzy? si? Per?owic sw? lask? (замахнулся Перламутр своей палкой; laska – трость, палка), potworowi ?eb roztrzaska? i ujrza? (чудовищу голову раздробил и увидел; ?eb – голова /животного/; roztrzaska? – разбить, раздробить), jak ten (как то = оно), zdychaj?c (подыхая), w ogromn? zmieni? si? g?r? (превратилось в огромную гору), zwan? dzisiaj Wo?oszynem (называемую сегодня Волошином).

Dotar? a? pod samo obrze?e Tatr. Zm?czony by?, rad wi?c zapuka? do ukrytej w g?szczach chaty, prosz?c o nocleg. Ale w chacie tej mieszka? g?ral, kt?ry jednak nie by? g?ralem, jeno przera?liwym o ludzkiej postaci smokiem. Stra?owa? on przy wej?ciu do kr?lestwa, w kt?rym w diamentowej koronie i w srebrno?uski p?aszcz odziany w?ada? wszechw?adny gad… Chc?c dosta? si? do jego dziedziny, do wn?trza Tatr, trzeba by?o u?mierci? smoka. Zamierzy? si? Per?owic sw? lask?, potworowi ?eb roztrzaska? i ujrza?, jak ten, zdychaj?c, w ogromn? zmieni? si? g?r?, zwan? dzisiaj Wo?oszynem.

Uporawszy si? z tym dziwem (справившись с этим дивом), z tym stra?nikiem (с этим стражем), kroczy? dalej (шагал дальше; krok – шаг), a? cudne przed sob? zobaczy? jezioro (пока не увидел перед собой чудесное озеро; a? – пока не): Morskie Oko20 (Морской Глаз). Dziwi?y si? przer??ne poczwary (удивлялись всевозможные чудовища), ?e mi?dzy lud?mi znalaz? si? ?mia?ek (что среди людей нашёлся смельчак; mi?dzy – между, среди), kt?ry wdar? si? w te dotychczas niedost?pne pustynie i dzikim mieszka?com zak??ci? ich spok?j (который ворвался в эти до сих пор недоступные пустыни и диким /их/ жителям нарушил их покой; dotychczas – до сих пор; mieszkaniec – житель). Widz?c jednak (/они/ видя, однако), ?e mocy jego oprze? si? nie zdo?aj? (что перед силой его устоять не сумеют), skamienia?y z przera?enia i do dnia dzisiejszego je??cymi si? grzbietami trwo?? ludzi w?t?ej duszy (окаменели от ужаса и до сегодняшнего дня ощетинившимися/торчащими хребтами тревожат людей слабой души; je?y? si? – ощетиниваться; торчать).

Uporawszy si? z tym dziwem, z tym stra?nikiem, kroczy? dalej, a? cudne przed sob? zobaczy? jezioro: Morskie Oko. Dziwi?y si? przer??ne poczwary, ?e mi?dzy lud?mi znalaz? si? ?mia?ek, kt?ry wdar? si? w te dotychczas niedost?pne pustynie i dzikim mieszka?com zak??ci? ich spok?j. Widz?c jednak, ?e mocy jego oprze? si? nie zdo?aj?, skamienia?y z przera?enia i do dnia dzisiejszego je??cymi si? grzbietami trwo?? ludzi w?t?ej duszy.

Nareszcie dogna? samego kr?la i wszcz?? z nim walk? na ?mier? i ?ycie (наконец он добрался до самого короля и начал с ним бой не на жизнь, а на смерть; wszcz?? – начать; wszcz?? b?j – завязать бой; walka – борьба; бой; walka na ?mier? i ?ycie – борьба не на жизнь, а на смерть). Wali? w niego czarodziejskim pr?tem (бил в него волшебным прутом; wali? w co? – колотить, бить), podarunkiem kwiatu lilii (подарком цветка лилии), p?dz?c go poprzez wierchy (гоня его через вершины; wierzch – верх; вершина). Kr?l w???w, krwawy prze?ladowca plemienia ludzkiego (король змей, кровавый преследователь людского племени; plemi? – племя), widz?c, ?e przed nim si? nie ostoi (видя, что он перед ним не устоит; osta? si? – уст. устоять), w b?agalne uderzy? pro?by (ударил = ударился в умоляющие просьбы), skarby mu drogocenne przyrzeka? (обещал ему драгоценные сокровища), a nawet c?rk? (и даже дочь), nadobn? ksi??niczk? (прекрасную принцессу; nadobny – уст. красивый, прекрасный), w ma??e?stwo da? mu si? sk?ania? (в брак = в жёны ему /её/ дать склонялся; ma??e?stwo – брак), byleby tylko folgi zazna? od niego (только бы облегчение = прощение испытать = выпросить от него; zazna? – испытать; byleby – лишь бы, только бы; folga – уст. облегчение).

Nareszcie dogna? samego kr?la i wszcz?? z nim walk? na ?mier? i ?ycie. Wali? w niego czarodziejskim pr?tem, podarunkiem kwiatu lilii, p?dz?c go poprzez wierchy. Kr?l w???w, krwawy prze?ladowca plemienia ludzkiego, widz?c, ?e przed nim si? nie ostoi, w b?agalne uderzy? pro?by, skarby mu drogocenne przyrzeka?, a nawet c?rk?, nadobn? ksi??niczk?, w ma??e?stwo da? mu si? sk?ania?, byleby tylko folgi zazna? od niego.

Ale bohater przekupi? si? nie pozwoli? (но герой подкупить себя не позволил; przekupi? – подкупить; si? – себя), blichtrem wszelakim pogardzi? i z kr?lem w???w si? mocowa? patrz?c (всевозможный внешний лоск презрел и с королем змей боролся, смотря; blichtr – внешний лоск, мишура; pogardzi? kim?, czym? – выказать пренебрежение к кому-л., чему-л.; пренебречь кем-л., чем-л.), jak srebrna ?uska sk?ry jego (как серебряная чешуя его шкуры; sk?ra – кожа; шкура), pod razami oddzielaj?c si? od cielska (под ударами, отделяясь от тела), w b?yszcz?cy zmienia?a si? l?d (превратилась в блестящий лёд), jak potw?r ten (как это чудовище), czuj?c wieczn? nad sob? przewag? (чувствуя вечное над собой превосходство), z wielkiego b?lu wry? si? w ziemi? (от большой боли врылся в землю), zakopa? si? w miejscu (закопался на месте; w miejscu – на месте), gdzie dzisiaj Zakopane21 (где сегодня Закопане), a?eby ju? nigdy w s?o?cu si? nie wygrzewa? (чтобы уже никогда на солнце не греться; wygrzewa? si? – греться; wygrzewa? si? w s?o?cu – греться на солнце), poczwar swoich na mordowanie ludzi okolicznych nie wysy?a? (чудовищ своих на убивание = убивать местных людей не посылать; mordowa? – убивать; okoliczny – окрестный, близлежащий; местный).

Ale bohater przekupi? si? nie pozwoli?, blichtrem wszelakim pogardzi? i z kr?lem w???w si? mocowa? patrz?c, jak srebrna ?uska sk?ry jego, pod razami oddzielaj?c si? od cielska, w b?yszcz?cy zmienia?a si? l?d, jak potw?r ten, czuj?c wieczn? nad sob? przewag?, z wielkiego b?lu wry? si? w ziemi?, zakopa? si? w miejscu, gdzie dzisiaj Zakopane, a?eby ju? nigdy w s?o?cu si? nie wygrzewa?, poczwar swoich na mordowanie ludzi okolicznych nie wysy?a?.

Lotem b?yskawicy rozesz?a si? wie?? o zwyci?stwie tym po ?wiecie (с быстротой молнии разошлась весть об этой победе по свету; lotem b?yskawicy – с быстротой молнии, lot – полёт). Z miast i wsi wyruszy?y procesje na powitanie Per?owica (из городов и деревень отправились процессии на торжественную встречу Перламутра; powitanie – торжественная встреча; powita? – приветствовать, встретить), wielkie te? zwo?ano wiece (созвали также большие собрания; wiec – митинг; ист. собрание), na kt?rych uchwalono og?osi? go kr?lem (на которых было решено объявить его королём; uchwali? – постановить, решить). Ale on godno?ci ?adnych przyj?? nie chcia? (но он никаких высоких должностей принять = принимать не хотел; godno?? – достоинство; высокая должность; przyj?? – принять), bo (потому что) – powiada (говорит) – nie mnie si? nale?y podzi?ka (не мне полагается благодарность), jeno cudownemu kwiatu lilii (а чудесному цветку лилии), kt?ry mi ?wi?t? powierzy? tajemnic? (который мне доверил святую тайну; powierzy? – поручить; доверить), jak si? cudotw?rcz? zyskuje pot?g? (как приобретается = как обрести чудотворную силу; zyska? – добиться, получить, приобрести), jak si? ?wiat wybawia od z?ego (как мир избавить от злого = от зла).

Lotem b?yskawicy rozesz?a si? wie?? o zwyci?stwie tym po ?wiecie. Z miast i wsi wyruszy?y procesje na powitanie Per?owica, wielkie te? zwo?ano wiece, na kt?rych uchwalono og?osi? go kr?lem. Ale on godno?ci ?adnych przyj?? nie chcia?, bo – powiada – nie mnie si? nale?y podzi?ka, jeno cudownemu kwiatu lilii, kt?ry mi ?wi?t? powierzy? tajemnic?, jak si? cudotw?rcz? zyskuje pot?g?, jak si? ?wiat wybawia od z?ego.

1

Wali? – валить; g?ra – гора; wyrwa? – вырвать; d?b – дуб.

(обратно)

2

Wicher – вихрь.

(обратно)

3

Пан Твардовский – польский дворянин, герой нескольких народных преданий и сказок. Согласно легенде, жил в Кракове в XVI в.

(обратно)

4

Twardowski… szlachcic po mieczu i k?dzieli – то есть Твардовский был шляхтичом как по отцовской (по отцу – «по мечу»), так и по женской линии (по матери – «по кудели», кудель – пучок льна для прядения).

(обратно)

5

Пескова Скала – замок в Польше, расположенный в 25 км к северо-западу от Кракова в Малопольском воеводстве.

(обратно)

6

Шляхетское слово должно быть сдержано, должно быть постоянным (лат.).

(обратно)

7

Zaj?c – заяц.

(обратно)

8

«Купание ведьм» – вид судопроизводства в XVI–XVII вв., имевший целью установить, являлась ли женщина, обвиняемая в колдовстве виновной или нет. Подозреваемую привязывали к верёвке и окунали в воду: если она при этом тонула, то была невиновной, если выплывала – была колдуньей. Другой вариант заключался в том, что голову обвиняемой держали под водой.

(обратно)

9

Brat.

(обратно)

10

Kmiotek – мужичок.

(обратно)

11

Ba?tyk – Балтийское море.

(обратно)

12

J?ra – море (лит.).

(обратно)

13

Перкун – главный бог у древних литвинов и прусов, владел, кроме всего прочего громами.

(обратно)

14

Zaj?czek – зайчик, zaj?c – заяц.

(обратно)

15

U?pi? – усыпить.

(обратно)

16

W?? – змея; m?odzieniec – молодой человек, юноша; per?owiec – перламутр.

(обратно)

17

Горный хребет в Высоких Татрах.

(обратно)

18

Горные вершины в словацких Татрах.

(обратно)

19

Исторический регион в южной Польше, расположенный на границе со Словакией в северных отрогах Татр.

(обратно)

20

Крупнейшее озеро Татр, по одной из легенд называется так потому, что соединяется под землёй с Адриатическим морем.

(обратно)

21

Город в южной Польше, расположен в долине Татр.

(обратно)

Оглавление

  • Как читать эту книгу
  • Kazimierz W?adys?aw W?jcicki (Казимеж Владыслав Вуйцицкий)
  •   1. Walig?ra i Wyrwid?b1 (Валигора = Валигор и Вырвидуб)
  •   2. Szklana g?ra (Стеклянная гора)
  •   3. Wichrem porwany2 (Подхваченный вихрем)
  •   4. Twardowski (Твардовский 3 )
  •   5. Zaj?cze serce7 (Заячье сердце)
  •   6. Trzej bracia9 (Три брата)
  • J?zef Lompa (Юзеф Ломпа)
  •   7. Brat ubogi i brat chciwy (Брат бедный и брат жадный)
  •   8. Z?y brat (Злой брат)
  • Ryszard Berwi?ski (Рышард Бервиньский)
  •   9. M?dry Maciu? (Умный Мацюсь)
  • Antoni J?zef Gli?ski (Антони Юзеф Глиньский)
  •   10. O kmiotku i o soczewicy 10 (О мужичке и о чечевице)
  •   11. O czarowniku i jego uczniu (О колдуне и его ученике)
  • Lucjan Siemie?ski (Люциан Семеньский)
  •   12. Kr?lowa Ba?tyku 11 (Королева Балтийского моря)
  • J?zef Ignacy Kraszewski (Юзеф Игнацы Крашевский)
  •   13. Z ch?opa kr?l (Из крестьянина – король)
  • Adolf Dygasi?ski (Адольф Дыгасиньский)
  •   14. O zaj?czku sprawiedliwym 14 (О справедливом зайчике)
  • Boles?aw Prus (Болеслав Прус)
  •   15. O u?pionej pannie i zakl?tych skarbach na dnie potoku 15 (Об усыплённой = спящей барышне и /о/ заколдованных сокровищах на дне ручья)
  • W?odzimierz Perzy?ski (Влодзимеж Пежиньский)
  •   16. O szcupaku, kt?ry umia? ta?czy? (О щуке, которая умела танцевать)
  • Jan Kasprowicz (Ян Каспрович)
  •   17. O kr?lu w???w i o walecznym a czystym m?odziencu Per?owicu 16 (О короле змей и о храбром = и чистом юноше Перламутре)

  • Наш сайт является помещением библиотеки. На основании Федерального закона Российской федерации "Об авторском и смежных правах" (в ред. Федеральных законов от 19.07.1995 N 110-ФЗ, от 20.07.2004 N 72-ФЗ) копирование, сохранение на жестком диске или иной способ сохранения произведений размещенных на данной библиотеке категорически запрешен. Все материалы представлены исключительно в ознакомительных целях.

    Copyright © читать книги бесплатно